مطالعۀ تحلیلی «روش‌شناسی پژوهش‌های حدیثی خاورشناسان در میراث امامیه»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

چکیده

کشف روش‌های مطالعاتی خاورشناسان در میراث حدیثی شیعه و رویکردی که آنان در هر کدام از ابزارهای روشیِ پژوهشِ خویش برگزیده‌اند، مقدمۀ رسیدن به مسائل دیگری؛ همچون: اندیشه‌ها و عرصه‌ها و سپس ارزیابی، تحلیل و نقد آنان است. مطالعات خاورشناسی در این حوزه به سه روش عمدۀ تاریخی، تطبیقی و توصیفی تقسیم می‌شوند، که در هر کدام، رویکردهای خاصی را شاهد هستیم: در مطالعات تاریخی، دو رویکرد تحلیلی و تحلیل درون‌متنی، در مطالعات تطبیقی، دو رویکرد تاریخی ـ تحلیلی و تحلیل درون‌متنی و در مطالعات توصیفی، چهار رویکرد تاریخی ـ تحلیلی، تحلیل درون‌متنی، پدیدارشناسی، و ساختارشناسی. افزون بر این، در برخی موارد، شاهد تلفیقی از چند روش هستیم. مطالعۀ پیش‌رو، با تحلیل مجموعۀ فعالیت‌های خاورشناسان در میراث حدیثی امامیه، از ابتدا تا کنون و انواع گونه‌های پژوهشی ایشان در این حوزه، روش‌ها و رویکردهای روشی ایشان را استخراج، بررسی و تحلیل کرده، به ارزیابی این روش‌ها می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analytical Study of "The Methodology of Oriental Hadith Researches in Imāmī Heritage"

نویسنده [English]

  • Ali Hasannia
Assistant Professor, Quran and Hadith Department, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Discovering the orientalists' research methods in the Imāmī Hadith Literature and the approaches applied by them for each method, is an introduction to other issues such as thoughts and subjects, as well as, evaluating, analyzing, and criticizing them. The oriental studies in these area are divided into three general methods: historical, comparative, and descriptive, of which each has its own approach; in historical studies there are two approaches of analytical and inter-context analytical, in comparative ones, two approaches of historical-analytical and inter-context analytical, and in descriptive ones, four approaches of historical-analytical, inter-context analytical, phenomenological, and morphological. In addition, in some cases we observe a combination of multi research methods. The present study aims to analyze all orientalists' researches in Imāmī Shiite Hadith heritage, study different types of their studies, and then discover, review, analyze, and evaluate their methodological approaches.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Orientalist's Hadith Studies
  • Imami Shiite
  • Methodology
  • Methodological Approach
  • Analytical Study
-      قرآن کریم.
 
الف) منابع فارسی
-      ادوارد سعید (1371 ش)، شرق‌شناسی، ترجمۀ: گواهی، عبدالرحیم، قم: دفتر فرهنگ اسلامی.
-      اسعدی، مرتضی (1381 ش)، مطالعات اسلامی در غرب انگلیسی زبان از آغاز تا شورای دوم واتیکان، تهران، انتشارات سمت.
-      الویری (خندان)، محسن (1381 ش)، مطالعات اسلامی در غرب، تهران، سمت، نوبت اول.
-      پارسانیا، حمید (1383 ش)، «روش­شناسی و اندیشۀ سیاسی»، فصلنامۀ علوم سیاسی، ش 28.
-      پاکتچی، احمد (1391 ش)، روش تحقیق با تکیه بر حوزۀ علوم قرآن و حدیث، انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، نوبت اول.
-      توکلی‌بینا، میثم (1388 ش)، «روش پدیدارشناسانۀ غربیان در شیعه‌شناسی»، در مجموعۀ مقالات همایش بین‌المللی تشیّع و خاورشناسان (دیدگاه‌ها دربارۀ خاورشناسان)، به کوشش: دکتر محمدرضا بارانی، برگزار شده توسط انجمن تاریخ‌پژوهان، قم، خاکریز، صص 57-84.
-      جدیدی بناب، علی (1393 ش)، تحلیل و بررسی آثار مستشرقین دربارۀ تشیّع، تهران، شبکۀ اندیشه.
-      چلونگر، محمدعلی (1387 ش)،«رویکرد تاریخ‌نگری و پدیدارشناسانه خاورشناسان به مبانی اعتقادی تشیّع»، در گزیدۀ آثار همایش بین‌المللی تشیّع و خاورشناسان (نخستین: 1387، قم)، برگزارشده توسط انجمن تاریخ‌پژوهان، قم، خاکریز.
-      حسن‌نیا، علی (1394 ش. الف)، تحلیل انتقادی حدیث شیعه از نگاه خاورشناسان (رسالۀ دکتری)، راهنما: علی راد، پردیس فارابی، دانشگاه تهران.
-      حسن‌نیا، علی، و راد، علی (1394 ش. ب)، «خاورشناسان و حدیث امامیه؛ طبقه‌بندی و تحلیل پژوهش‌ها»، علوم حدیث، دوره 20، شماره 78، صص 23-59.
-      خالد سعید (1392 ش)، ادوارد سعید، منتقد شرق‌شناسی: بررسی اندیشه‌ و میراث فکری ادوارد سعید، مترجم: صادقی، حمیدرضا، قم، صحیفه، نوبت اول.
-      خراسانی، منیره فردوان و غلامی، عبدالله (1393 ش)، «مهدویت از دیدگاه شرق‌شناسان و دین‌پژوهان غربی»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال نهم، ش 17، صص 163-190.
-      راد، علی (1393 ش)، «مهدویت در نگاشته‌های مستشرقان»، در دانشنامۀ امام مهدی (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ، نویسنده: محمد محمدی ری‌شهری، مترجم: مسعودی، عبدالهادی با همکاری سیدکاظم طباطبایی و جمعی از پژوهش‌گران، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، نوبت نخست، ج 1، ص 144 به بعد.
-      زمانی، محمدحسن (1388 ش)، آشنایی با استشراق و اسلام‌شناسی غربیان، قم، انتشارات بین‌المللی المصطفی، نوبت اول.
-      ساروخانی، باقر (1375 ش)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      شینی‌میرزا، سهیلا (1385 ش)، مستشرقان و حدیث: نقد و بررسی دیدگاه‌های گلتسیهر و شاخت، تهران، نشر هستی‌نما، نوبت اول.
-      فرامرز قراملکی، احد (1383 ش)، اصول و فنون پژوهش در گسترۀ دین‌پژوهی، قم، انتشارات مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، نوبت اول.
-      فرامرز قراملکی، احد (1385 ش)، روش‌شناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، مشهد، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ویراست دوم.
-      موتسکی، هارالد (1389 ش)، حدیث اسلامی، خاستگاه‌ها و سیر تطور، به کوشش و ویرایش: مرتضی کریمی‌نیا، قم، دارالحدیث.
-      نقیبی، سیدابولقاسم (1390 ش)، روش تحقیق در علوم اسلامی، تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور، نوبت اول.
-      نیومن، آندرو (1386 ش)، دورۀ شکل­گیری تشیّع دوازده­امامی: گفتمان حدیث میان قم و بغداد، ترجمه و نقد: مؤسسۀ شیعه‌شناسی، انتشارات مؤسسۀ شیعه‌شناسی، قم، نوبت اول.
-      واثق غزنوی، قادرعلی (1389 ش)، «روش‌شناسی و جایگاه آن در سیاست‌گذاری دولتی»، پژوهش، سال دوم، شماره اول، صص 39ـ70.
 
 
ب) منابع عربی
-      جدیدی‌نژاد، محمدرضا (به اشراف: رحمان ستایش، محمدکاظم) (1424 ق)، معجم مصطلحات الرجال والدرایة، قم، دارالحدیث، الطبعة الثانیة.
-      الشهرستانی، أبوالفتح محمدبن عبدالکریم (1368 ق)، الملل والنحل، تحقیق: أحمد فهمی محمد، بیروت: دار السرور، الطبعة الأولی.
-      قسم الکلام فی مجمع البحوث الإسلامیة (1415 ق)، شرح المصطلحات الکلامیة، طهران، مجمع البحوث الإسلامیة، الطبعة الأولی.
-      ناجی، الدکتور عبدالجبار (2011 م)، التشیع والإستشراق، عرض نقدی مقارن لدراسات المستشرقین عن العقیدة الشیعة وأئمتها، بغداد و بیروت، المرکز الأکادیمی للأبحاث، الطبعة الأولی.
 
ج) منابع انگلیسی
-       Afsaruddin A (1995). “An Insight into the Hadīth Methodology of Jamāl al-Dīn Aḥmad b. Ṭāwūs”. Der Islam, vol.72(1): 25-46.
-       Amir-Moezzi Muhammad Ali (1992). “Al-Saffar al-Qummi (d. 290/902-3) et son Kitab basa’ir al-darajat”, Journal Asiatique, CLXXX (3-4): 221-250.
-       Amir-Moezzi Muhammad Ali (2003), “İmâmî Şiilik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler”, T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 12(2): 313–48.
-       Arkoun M. Etan Kohlberg (1992). A Medieval Muslim Scholar at work: Ibn Tawus and his library, Brill, Leiden.
-       Brown, Jonathan A. C. (2009). Hadith: Muhammad's legacy in the medieval and modern world, Oxford: Oneworld.
-       Brunner, Rainer (2005). “The Role of Hadith as Cultural Memory in Shi’a”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam 30: 318 – 360.
-       Buckley, Ronald P (2007). “The morphology and significance of some Imami Shi'ite traditions”, Journal of Semitic Studies, 52 (2): 301-334.
-       Buckley, Ronald P (1997). “The Early Shiite Ghulat.” Journal of Semitic Studies.
-       Buckley, Ronald P (1998). “On the origins of Shī'i Hadīth”, Muslim World, 88 (2): 165-184.
-       Büyükkara, Mehmet Ali (2005). “Imamyye Sia' Sunin Hadis Usulunden “Mezhebi Bozuk”: Reviler (I): Metodolojik Degerlendirmeler, Islami Arastirmalar Dergisi, 17(3): 201–215.
-       Büyükkara, Mehmet Ali (2000). “The Schism in the Party of Müsa al-Kazim and the Emergence of the Waqifa”, Arabica, 48: 78-99.
-       Calder, Norman (1979). “Judicial authority in Imami Shi'i jurisprudence”, British Society for Middle Eastern Studies Bulletin, 6(2): 104-108.
-       Chittick WC (1988). As-Sahifa Al-Kamilah Al-Sajjadiyya, a Translation.
-       Firestone, Reuven (1998). “Merits, Mimesis, and Martyrdom: Aspects of Shi'ite Meta-historical Exegesis on Abraham's Sacrifice in Light of Fewish, Christian, and Sunni Muslim Tradition”, Journal of the American Academy of Religion, 66 (1).
-       Gleave, Robert (2001). “Between Ḥadīth and Fiqh: The “Canonical” Imāmī Collections of Akhbār”, Islamic Law and Society, 8 (3): 350-382.
-       Gleave, Robert (2007). Scripturalist Islam; The History and Doctrines of the Akhbari Shi’i School, Brill.
-       Jarrar, Maher (2000). “Sīrat Ahl al-Kisā: Early Shī’ī Sources on the Biography of the Prophet”, in the Biography of Muḥammad (ed. by Harald Motzki - Leiden [u.a.], pp. 98-153).
-       Kohlberg, Etan (1975). “An Unusual Shi’i Isnad”, Israel Oriental Studies, 5: 142-149.
-       Kohlberg, Etan (1976). “From Imāmiyya to Ithnā-'ashariyya”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 39 (3): 521-534.
-       Kohlberg, Etan (1979-A). “The Term Muhaddath in Twelver Shi'ism”, n.p.
-       Kohlberg, Etan (1979-B). “The Term 'Rafida' in Imāmī Shī‘ī Usage”, Journal of the American Oriental Society, 99(4): 677-679.
-       Kohlberg, Etan (1983). “Shi'i Hadith”, In: Arabic Literature to the End of the Umayyad Period Beeston, A. F. L. (editor), Cambridge University Press, pp. 299–303.
-       Kohlberg, Etan (1984). “Some Imāmī Views on the Sahāba”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 5: 143-176.
-       Kohlberg, Etan (1985-A). “Non-Imāmī Muslims in Imāmī Figh”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 6: 99-106.
-       Kohlberg, Etan (1985-B). “The position of the walad zinā in Imāmī Shī'ism”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 48 (2): 237-266.
-       Kohlberg, Etan (1987). “Al-Usūl al-Arba'umi'a”, Jerusalem Studies in Arabic & Islam, 10: 128-166.
-       Kohlberg, Etan (1991). “Aspects of Akhbari Thought in Seventeenth and Eighteenth Centuries”, InBelief and Law in Imami Shi'Ism (Collected Studies Series, Cs 339) by Etan Kohlberg, Variorum.
-       Kohlberg, Etan (1994). “Authoritative Scripture in Early Imami Shiism”, in E. Patlagend and A. Le Boulluece (eds.), Les retours aux ecritures, Fondamentalism presents et passet, Louvain-Paris.
-       Kohlberg, Etan(2005). “Revelation et Falsification: Introduction a L'edition du Kitab al-qiraat d'al-Sayyari”, n.p.
-       Kohlberg, Etan (2013-A). “Introduction” to Shi'i Hadith Section of Daftary, Farhad and Miskinzoda, Gurdof (editors), The Study of Shi'i Islam: History, Theology and Law, (Shi'i heritage series), I.B. Tauris, vol. 2, pp. 165-180.
-       Kohlberg, Etan (2013-B). “The Abu Basir tradition: Qur'anic verses on the merits of the Shi`a”, in: Law and Tradition in Classical Islamic Thought: Studies in Honor of Professor Hossein Modarressi.
-       Lalani, Arzina R (2000). Early Shīʻī thought: The teachings of Imam Muḥammad al-Bāqir, London, New York: I.B. Tauris in association with the Institute of Ismaili Studies.
-       Marcinkowski, Muhammad Ismail (2000), "Al-Kulayni and his Early Twelver-Shi‘ite HadithCompendium Al-Kafi: Selected Aspects of the Part Al-Usul min al-Kafi", Islamic Culture, 74 (1): 89-126.
-       Modaressi, M. Hossein (2003). Tradition and Survival: A Bibliographical Survey of Early Shī’te Literature vol. 1, Oxford: Oneworld.
-       Newman, Andrew (2000). The Formative Period of Twelver Shī’ism: Hadīth as Discourse between Qum and Baghdad, Richmond, surrey.
-       Sachedina, Abdulaziz Abdilhussein (1998). The Just Ruler in Shi’te Islam, The Comprehensive Authority of The Jurist in Imamite Jurisprudence, Oxford, UK: Oxford University Press.
-       Saritoprak, Z. (2002). “The Mahdi Tradition in Islam: A Social-Cognitive Approach”, Islamic Studies, 41: 651-674.
-       Sindāwī Khalie (2006). “The Donkey of the Prophet in Shī‘ite Tradition”. Al-Masaq: Journal of the Medieval Mediterranean, 18 (1): pp. 87–98.
-       Takim LN (2007). “The Origins and Evaluations of Hadith Transmitters in Shi'i Biographical Literature”, The American Journal of Islamic Social Sciences, 24(2): 26–49.