چالش های ارتباط معنایی فواصل با محتوای آیات

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

هیأت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود

چکیده

قرآن کلام حکیم و حکیمانه است. اجزای کلام حکیم در ارتباط با یکدیگر قرار دارند. فاصله نیز در پایان آیه حتما باید در پیوند معنایی وثیق با محتوای ماقبل خود باشد. این ارتباط گاه زودیاب و گاهی نیز دیریاب و نیازمند تأمل و تفکر است. اما در مواردی دشواریاب و به چالشی در تفسیر آیه تبدیل می شود. در این مقاله درصدد یافتن وجوه و چرایی این چالش و آن گاه در پی یافتن راه حل هایی برای برون رفت از آن هستیم. سه وجه چالش را می توان در عدم تناسب صدر و ذیل آیه، اطناب و ترادف و دوگانگی و تضاد در فرجام آیه جستجو کرد. برای برون رفت از چالش نیز باید علاوه بر وسعت بخشیدن به محدوده تفکر و تدبر، به سیاق آیات، جزئیات و ریزه کاری های معنایی واژه ها و ساختار الفاظ توجه بیشتری نمود. این بحث در نشان دادن انسجام و تناسب اجزای آیات قرآن با یکدیگر بسیار راهگشا و ضروری بوده و البته کمتر نیز به آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Challenge of Semantic Connection of Distances with the Content of the Quranic Verses

نویسنده [English]

  • Ali asghar Akhondy
maaref/ industrial University shaahrod/ iran
چکیده [English]

The Quran is a wise book from The Wise (Ḥakīm). Components of a wise writing are in connection with each other. Hence Distance (fāṣilah: pl. fawāṣil), as the most important part of a verse, must be connected in a close meaning with its previous verse. Reaching this communication sometimes is easy and sometimes difficult which requires deep thought and contemplation; In some cases, it makes a challenge in the Quran exegesis. The present paper aims to find the aspects and causes of this challenge and then looks for solutions of the current crisis. Three aspects are “mismatch between the beginning and the end of a verse”, “redundancy and sequence”, and “the duality and contradiction at the end of a verse”. To overcome the challenge, in addition to broadening the scope of thinking and contemplation, the content (sīāḳ) of verses, semantic details and intricacies of a verse, and the structure of words should be regarded as well. This topic shows solidarity and harmony between the parts of the Quranic verses, which had not been studied before.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran distances
  • Semantically link distances
  • distances problems
  • The challenge distances
آخوندی، علی اصغر. 1394ش. فواصل و چگونگی ارتباط معنایی آن‌ها با آیات. دانشگاه تهران: پردیس فارابی.
آخوندی، علی اصغر. 1395ش. بررسی تطبیقی تعاریف فاصله. مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی. سال یازدهم. شماره 44. تابستان: ص81-96.
آلوسی. محمود بن عبدالله. بی‌تا. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار احیاء‌التراث العربی.
آیدین، محمد‌مصطفی. 1409ق. الاسماء‌الحسنی و مناسبتها للآیات الّتی ختمت بها من اول سورة المائدة الی آخر سورة المومنون. مکه: جامعة ام القری.
ابن ابی‌الاصبع. عبدالعظیم بن الواحد. بی‌تا. تحریرالتحبیر فی صناعة الشعر و النثر و البیان اعجاز القرآن. الجمهوریة العربیة المتحده: المجلس الاعلی لشئون الاسلامیه؟ لجنة احیاء‌التراث الاسلامی.
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد. بی‌تا. مقدمه تاریخ. بی جا.
ابن‌عاشور، محمدالطاهر بن محمد. 1984م. التحریر و التنویر، تحریر المعنی السدید و تنویر العقل الجدید من تفسیر الکتاب المجید. تونس: الدار التونسیه للنشر.
ابن عجیبه، احمد بن محمد. 1419ق. البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید. قاهره: دکتر حسن عباس زکی.
ابن عرفه، محمد بن محمد. 1986م. تفسیر الامام ابن عرفه. اول. تونس: مرکز البحوث بالکلیة الزیتونیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق. لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ابوحسان، جمال محمود. 1431ق. الدلالات المعنویة لفواصل الآیات القرآنیة. اول. عمان: دار‌الفتح.
ابوحیان، محمد بن یوسف. 1422ق. البحر المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابوسعود، محمد بن محمد. بی‌تا. ارشاد العقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
باقلانی، محمد بن طیب. 1997م. اعجاز القرآن. قاهره. دار المعارف.
جوادی آملی، عبدالله. 1391ش-. تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم. قم: نشر اسراء.
حسناوی، محمد. 1406ق. الفاصله فی القرآن. دوم. بیروت: المکتب الاسلامی؛ عمّان: دار عمّار.
حشاش، موسی مسلم سلام. 1428ق. الاعجاز البیانی فی الفاصلة القرآنیة، دراسة تطبیقیة علی سورة النساء. غزه: الجامعة الاسلامیه.
خضر، سید.1430ق. الفواصل القرآنیّة - دراسة البلاغیة. دوم. بی جا: مکتبة الآداب.
خفاجی، احمد بن محمد. بی‌تا. حاشیة الشهاب علی تفسیر البیضاوی، المسماء: عنایة القاضی و کفایة الراضی علی تفسیر البیضاوی. بیروت: دار صادر.
رازی، محمد بن ابی بکر. 1413ق. انموذج جلیل فی اسئلة و اجوبة عن غرایب آی التنزیل. اول. ریاض: دار العالم الکتب.
راغب اصفهانی. بی‌تا. معجم مفردات الفاظ القرآن. بی جا: دار الکاتب العربی.
رمّانی، علی بن عیسی، خطابی، و عبدالقاهر جرجانی. 1387ق. النکت فی اعجاز القرآن. فی ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن. دوم. قاهره. دار المعارف.
زرکشی، محمد بن عبدالله. 1415ق. البرهان فی علوم القرآن. دوم. بیروت: دار المعرفه.
زمخشری، محمد بن عمر. بی‌تا. الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دار احیاء‌التراث العربی.
سّید، محمد‌یوسف‌هاشم. 2009م. المناسبة بین الفاصلة القرآنیة و آیاتها، دراسة تطبیقیة لسورتی الاحزاب و سبأ. غزه: الجامعة الاسلامیه.
سیوطی، جلال الدین. بی‌تا. الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الجیل.
شرف‌الدین، جعفر. 1420ق. الموسوعة القرآنیة، خصائص السور. اول. بیروت: دار التقریب بین المذاهب الاسلامیه.
طباطبایی، سید‌محمد‌حسین. 1370ش.تفسیر المیزان. ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی. چهارم. تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طبرسی، فضل بن حسن.1408ق. مجمع البیان فی تفسیر القرآن. دوم. بیروت: دارالمعرفه.
طوسی، محمد بن حسن. 1409ق. التبیان فی تفسیر القرآن. بی‌جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
فخر رازی، محمد بن عمر. 1421ق. مفاتیح الغیب(التفسیر الکبیر). بیروت: دار الکتب العلمیه.
فراهیدی، خلیل بن احمد. 1410ق. کتاب العین. قم: انتشارات هجرت.
قاضی عبدالجبار بن احمد. 1426ق. تنزیه القرآن عن المطاعن. بیروت: دار النهضة الحدیثه.
قرشی، سید علی اکبر. 1371ش. قاموس قرآن. ششم. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قرطبی، محمد بن احمد. 1423ق.  الجامع لاحکام القرآن. ریاض: دار عالم الکتب.
لاشین، عبدالفتاح. 1402ق. من اسرار التعبیر القرآن، الفاصلة القرآنیه. ریاض: دار المریخ للنشر.
مطعنی، عبدالعظیم ابراهیم محمد.1413ق. خصائص التعبیر القرآنی و سماته البلاغیه. اول. بی جا: مکتبة وهبه.
معرفت، محمدهادی. 1386ش. التمهید فی علوم القرآن. اول. قم: موسسه تمهید، ذوی القربی.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش. تفسیر نمونه. اول. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مکی، ابن عقیلة. 1427ق. الزیادة و الاحسان فی علوم القرآن. اول. بی جا: مرکز البحوث و الدراسات جامعة الشارقه.
نجفی خمینی، محمد جواد. 1398ق.  تفسیر آسان. اول. تهران: انتشارات اسلامیه.
نیشابوری، حسن بن محمد. 1416ق. غرایب القرآن و رغایب الفرقان. اول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
یافی، نعیم. 1404ق. قواعد تشکّل النّغم فی الموسیقی. التّراث العربی. رجب. العدد 15و16.