نقد متنی روایات تفسیر نورالثقلین بر اساس مستندات قرآنی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار

2 دانشجوی دکتری دانشگاه کاشان

چکیده

بدون تردید روایات مسند و صحیح یکی از گنیجینه‌های ارزشمند در تبیین آیات و رمزگشایی از آنها و تأویل متشابهات است. دستیابی به روایاتی که هم به لحاظ سندی و هم به لحاظ متنی بتواند چنین نقشی را در فهم آیات قرآن کریم ایفا کند، همواره وجهة‌ همّت قرآن پژوهان به ویژه در تفاسیر اثری بوده است؛ امّا مشکل اساسی موجود در نوع تفاسیر اثری یعنی «حذف اسانید روایات» موجب گردیده که احراز نسبت روایات به معصوم دستخوش تردید جدّی گردد؛ توجه به جنبه فقه الحدیثی و متنی روایات هر چه بیشتر ضرورت می‌یابد.در این راستا از آنجا که در بسیاری از تفاسیر مأثور گردآوری روایات به منظور حفظ آنها از نابودی مورد اهتمام مفسران بوده، روایات صحیح و سقیم با هم آمیخته شده و گاه روایات ضعیف و حتی موضوع و مجعول در تفاسیر اثری جای گرفته است، به گونه‌ای که برخی از تفاسیر روایی سنّی و شیعی را با آسیب اساسی مواجه ساخته است.
از آنجا که بر اساس روایات معصومین (ع) یکی از معیارهای اساسی در صحت و سقم روایات، عرضه‌ی آن به قرآن کریم است،‌ در این پژوهش، روایات تفسیر نورالثقلین حویزی ذیل برخی از آیات با توجه به این معیار فقه الحدیثی مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی بیانگر آن است که برخی از این روایات علاوه بر تعارض و عدم مطابقت با مسلّمات عقلی و مسلّمات علمی و مانند آن، با آیات محکم قرآن کریم نیز سازگاری ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Figh al-hadith on the narratives of interpreting Noor al-thaghalein based on Quranic evidences

نویسندگان [English]

  • Rahmat Allah Abdollahzadeh Arani 1
  • Khadijeh Khedmatkar 2
چکیده [English]

There is no doubt that authentic traditions are of great value in interpreting verses, decoding them, and explaining its obscurities.  Quranic scholars, particularly in tradition- oriented exegeses, have always sought traditions whose isnad and text can play such a role in understanding the Qur’an. Nonetheless  the main  widespread problem in tradition- oriented exegeses i.e. “removing the isnad” has made the attribution  of these traditions to the Infallible, subject of great criticism and serious uncertainty, leading to a greater demand for  text analysis and hadith comprehension.
  Many tradition – oriented exegeses, being concerned with sustenance of  hadiths, have collected  every  hadith despite its weak authenticity ; thus both  sound and weak  hadiths and even  faked ones have been reported in these exegeses and this is considered a severe flaw to  such Sunni and Shiite  commentaries. On the other hand, one of the main criteria of identifying sound hadiths is evaluating it by the Qur’an. In this article, some of the traditions mentioned in Nur -ol-Thaghalayn exegesis have been assessed employing this criterion. This study shows that a number of these hadiths, in addition to their inconsistency with reason and scientific data and etc. are in conflict with obvious quranic verses.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Traditions
  • Hadith comprehension (fegh-ol-hadith)
  • text criticism
  • Nur -ol-Thaghalayn
قرآن کریم.
- ابن حنبل، احمد(1412ق)، مسند احمد­بن حنبل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد­بن علی(1410ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: انتشارات بیدار.
- ابن عاشور، محمد­بن طاهر(بی‌تا)،التحریر و التنویر، بی­جا، بی­نا.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، چاپ اول، تحقیق محمد حسین شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابوریه، محمود(1427ق)، اضواء علی السنه المحمدیه او دفاع عن الحدیث، چاپ اول، بی­جا: دار الکتب الاسلامی.
- ابوشهبه، محمد­بن محمد(1408ق)، الاسرائیلیات و الموضوعات فی کتب التفسیر، چاپ چهارم، قاهره: مکتبه السنه.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر(1418ق)؛انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق محمدعبدالرحمن المرعشلی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- حجتی، محمدباقر(1382)، اسباب النزول، چاپ نهم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- حرعاملی، محمدبن حسن(1414ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
- رازی، فخرالدین ابوعبدالله محمدبن عمر(1420ق)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- رشید رضا، محمد(بی‌تا)،تفسیر المنار، چاپ دوم، بیروت: دارالمعرفه.
- سیوطی، جلال الدین(1404ق)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.
- صادقی تهرانی، محمد(1365)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، چاپ دوم، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
- صدوق، محمدبن علی بن حسین بن بابویه(1378ق)، عیون اخبارالرضا، چاپ اول، تهران: نشر جهان.
- طباطبایی، سیدمحمد حسین(1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم،  ترجمۀ سیدمحمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طبرسی، احمدبن علی(1403ق)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، چاپ اول، مشهد: نشر مرتضی.
- طبرسی، احمدبن علی ، (1372)،مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه(1415ق)، تفسیر نورالثقلین، چاپ چهارم،  تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، قم: انتشارات اسماعیلیان.
- عیاشی، محمدبن مسعود(1380ق)، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.
- فیض کاشانی، محمدبن مرتضی(1375)، الوافی، چاپ اول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
- فیض کاشانی، محمدبن مرتضی ، (1415ق)، تفسیر الصافی، چاپ دوم، تحقیق حسین اعلمی، تهران: انتشارات الصدر.
- کلینی، محمدبن یعقوب(1362)، الکافی، چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر(1403ق)،بحارالانوار، چاپ سوم، بیروت- لبنان: داراحیاء التراث العربی.
- معرفت، محمد هادی(1396ق)، التمهید فی علوم القرآن، چاپ اول، قم: مطبعه مهر.
- معرفت، محمد هادی ، (1374)، تنزیه انبیاء؛ چاپ اول،  تهیه خسرو تقدسی­نیا، بی­جا: انتشارات نبوغ.
- معروف الحسنی، هاشم(1407ق)، الموضوعات فی الاثار و الاخبار، بیروت: دارالتعارف.
- مغنیه، محمدجواد(1424ق)، تفسیر الکاشف، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر(1374)، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- نجفی، محمد حسن(1981م)،جواهر الکلام، چاپ هفتم، تحقیق و تعلیق شیخ علی آخوندی، بیروت-لبنان: داراحیاء التراث العربی.