تبارشناسی و اعتبارسنجی حدیث «تزوجوا ولا تطلقوا فإن الطلاق یهتز منه العرش»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

حدیث «تَزَوَّجُوا وَ لَا تُطَلِّقُوا فَإِنَّ الطَّلَاقَ یَهْتَزُّ مِنْهُ الْعَرْشُ» یکی از روایات درخور توجه حوزه طلاق می‌باشد. تأکید محوری این روایت بر نکوهش و مذمت طلاق است تاجایی که به لرزه درآمدن عرش الهی را به عنوان پیامد طلاق مطرح می‌نماید. این حدیث از جمله احادیث فاقد سندی است که در دوره متأخران وارد کتب اخلاقی و تفسیری امامیه شده است. پیشینه قبلی آن در منابع حدیثی اهل سنت نیز حاکی از سیر تاریخی خاص آن در منابع رجالی و تفسیری است. محتوای روایت در کنار اختلاف نظر عالمان حدیثی در اعتبار یا عدم آن، سنجش اصالت و میزان اعتبار آن را ضروری می‌سازد. این مقاله بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تبار روایت در منابع فریقین و سپس به ارزیابی سندی و متنی آن پرداخته و نشان می‌دهد که این روایت برساخته بوده و بر پایه دیگر روایات حوزه طلاق شکل گرفته است. روایاتی که دلالت بر غضب الهی نسبت به افراد ذوّاق و کثیر الطلاق دارد. مطابق بررسی صورت گرفته، روایت مزبور فاقد اعتبار بوده و غیرقابل استناد است. بی‌توجهی محدثان بزرگ فریقین به روایت مذکور، در عین در دسترس بودن نسخه‌های آن نیز، حاکی از بی‌رغبتی آنان به روایت مزبور است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Genealogy and Validation of the Hadith "Marry or Divorce, For the Divorce is the Death of the Arsh"

نویسندگان [English]

  • Seysed Mehdi Lotfi 1
  • Sara Khedri Kiarsi 2
1 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Isfahan University, Isfahan, Iran.
2 PhD student of Quran and Hadith Sciences, Isfahan University, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The hadith "Marry and do not divorce, divorce, divorce, divorce" is one of the traditions worthy of attention in the field of divorce, the main emphasis of which is to condemn it. The importance of this issue is such that in this hadith, the shaking of the divine throne is mentioned as a consequence of divorce. This hadith is one of the undocumented hadiths that was included in the moral and commentary books of the Imamiyyah in the later period. Its previous background in Sunni hadith sources also indicates its special historical course in religious and exegetical sources. The content of the narration, along with the disagreement of hadith scholars regarding its authenticity or lack thereof, makes it necessary to measure its authenticity and credibility.Based on the descriptive-analytical method, this article examines the origin of the narrative in the sources of the parties and then evaluates its documentary and textual content and shows that this narrative was formed on the basis of other narratives in the field of divorce, which indicates God's wrath towards There are people with taste and polygamy. Therefore, the narration lacks credibility and cannot be cited. In addition to this, the inattention of the great muhaddith of Fariqin, despite the availability of its versions, is a sign of their unwillingness to the mentioned narration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadith
  • genealogy
  • subject hadith
  • divorce
  • validation
  1. ابن‌ابی‌حاتم، أبومحمد عبدالرحمن‌بن‌محمد(١٢٧١ق). الجرح و التعدیل. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  2. ابن‌ابی‌حاتم، أبو محمد عبدالرحمن‌بن‌محمد(1427ق). العلل. چاپ اول. ریاض: مطابع الحمیضی.
  3. ابن‌أبی‌جمهور، محمدبن‌زین‌الدین(1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة. چاپ اول قم: دار سید الشهداء للنشر.
  4. ابن‌العدیم، کمال‌الدین(بی­تا). بغیة الطلب فى تاریخ حلب. تحقیق د.سهیل زکار. بیروت: دار الفکر.
  5. ابن‌القیسرانی، محمدبن‌طاهر(1416ق). ذخیرة الحُفّاظ المُخْرج علی الحروف و الالفاظ. چاپ اول. ریاض: دار السلف.
  6. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی(1363ق). من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  7. ابن‌بابویه. محمدبن‌علی(بی‌تا). عیون أخبار الرضا علیه السلام. مصحح: مهدی لاجوردی. تهران: جهان.
  8. ابن‌جوزی، جمال‌الدین عبدالرحمن‌بن‌علی‌بن‌محمد(1386ق). الموضوعات. تحقیق عبدالرحمن‌محمدعثمان. چاپ اول. مدینة منورة: المکتبة السلفیة.
  9. ابن‌حجر عسقلانی، ابوالفضل شهاب‌الدین احمدبن‌علی(1439ق). الغرائب الملتقطة من مسند الفردوس المسمى زهر الفردوس. چاپ اول. دبی: جمعیة دار البر.
  10. ابن‌عدی، أبوأحمد(1418ق). الکامل فی ضعفاء الرجال. تحقیق: عادل أحمد عبدالموجود-علی‌محمد معوض. چاپ اول. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  11. ابن‌ماجه، أبوعبد الله محمدبن‌یزید(1414ق). سنن ابن‌ماجه. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. دمشق: دار إحیاء الکتب العربیة.
  12. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم(1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
  13. اکبرنژاد، مهدی؛ ذوالفقاری‌فر، امین(1396ش). اعتبار سنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسف(ع). تحقیقات علوم قرآن و حدیث. 14(2)، 1-29.

     DOI: 10.22051/tqh.2017.12298.1390         

  1. ابوداود سجستانی. سلیمان‌بن‌الأشعث(بی­تا). سنن ابی‌داود. تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید. بیروت: المکتبة العصریة.
  2. ابوالفتوح رازی. حسین‌بن‌علی(1376ش). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مصحح: محمد جعفر یاحقی. مشهد: آستان قدس رضوی-بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  3. اصبهانی، ابونعیم(1410). تاریخ اصبهان. تحقیق سید کسروی حسن. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. الالبانی، محمد ناصر الدین(1408ق). ضعیف الجامع الصغیر و زیادته(الفتح الکبیر). بی‌جا: المکتب الإسلامی.
  5. الأمین، سید محسن(1421ق). أعیان الشیعه. لبنان: دارالتعارف.
  6. بابایی، علی‌اکبر؛ طیب حسینی، سیدمحمود؛ سرخه‌ای، احسان؛ مروجی طبسی، محمدعلی(1401ش). آسیب‌شناسی روش اعتبارسنجی احادیث تأویلی معصومان(ع). تحقیقات علوم قرآن و حدیث. 19(1). صص82-37.  DOI: 22051/tqh.2021.35755.3188                                                   
  7. بزاز، أبوبکر أحمدبن‌عمرو(1409ق). مسند البزاز. چاپ اول. مدینة المنورة: مکتبة العلوم و الحکم.
  8. بنایی، هاجر؛ لطفی، سیدمهدی(1400ش). تبارشناسی روایات قصار حضرت علی(ع) در تحف العقول. حدیث‌پژوهی. 13(1). صص 333-358.  DOI: 22052/hadith.2021.111271                                                      
  9. بیهقی، أبوبکر أحمدبنالحسین)1424ق). السنن الکبرى. تحقیق محمد عبدالقادر عطا. چاپ سوم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  10. بیهقی، احمدبن‌الحسین(1421ق). شعب الإیمان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  11. پاینده، ابو القاسم(1382ش). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسولصلى الله علیه و آله). چاپ چهارم. تهران: دنیای دانش .
  12. ثعلبی، أحمدبن‌محمدبن‌إبراهیم(1422ق). الکشف والبیان عن تفسیر القرآن. تحقیق: الإمام أبومحمدابن‌عاشور. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  13. حر عاملى، محمدبن‎حسن(1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة . چاپ اول. قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام.
  14. حر عاملى، محمدبن‎حسن(1414ق). هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة علیهم السلام. چاپ اول. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
  15. جلالی، مهدی؛ آجیلیان مافوق، محمد مهدی(1396ش). بررسی سندی و متنی حدیث «أبغض الحلال الی الله الطلاق» در منابع فریقین. آموزه­های حدیثی. 1(1). صص75-98.
  16. خطابی، أبوسلیمان حمدبن‌محمد(1402ق). غریب الحدیث. قم: دارالفکر.
  17. الخطیب البغدادی، أبوبکر أحمدبن‌علی‌بن‌ثابت(١٤٢٢ق). تاریخ بغداد. تحقیق الدکتور بشار عواد معروف. چاپ اول. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
  18. دیلمی، شیرویه‌بن‌شهردار(1406ق). الفردوس بمأثور الخطاب. تحقیق السعیدبن‌بسیونی زغلول. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  19. ذهبی، شمس‌الدین(١٤٠٥ق). سیر أعلام النبلاء. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الرسالة.
  20. سخاوی، شمس‌الدین(1405ق). المقاصد الحسنة فی بیان کثیر من الأحادیث المشتهرة على الألسنة. چاپ اول. بیروت: دار الکتاب العربی.
  21. سلمان نژاد، مرتضی؛ طباطبایی، سید کاظم؛ پاکتچی، احمد(1399ش). تحولات موضوعات‌نگاری در سده‌های متأخر (سده 10ق تا دوره معاصر). مطالعات تاریخی قرآن و حدیث. 26(68). ص 57-92.
  22. سیوطی، جلال الدین(1426ق). جامع الکبیر. القاهره: الأزهر الشریف.
  23. سیوطی، جلال الدین(بی‌تا- الف). الجامع الصغیر و زیادته. بی‌جا: بی‌نا.
  24. سیوطی، جلال الدین(بی‌تا- ب). جامع الاحادیث. بی‌جا: بی‌نا.
  25. صغانی، رضی‌الدین الحسن‌بن‌محمد(1405ق). الموضوعات. تحقیق نجم‌عبدالرحمن خلف. دمشق: دار المأمون للتراث.
  26. طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد(1430ق). تفسیر الکبیر. اردن: دار الکتاب الثقافی.
  27. طبرانی، سلیمان‌بن‌أحمد(1405ق). مسند الشامیین. تحقیق حمدی‌بن‌عبدالمجید السلفی. چاپ اول. بیروت: مؤسسة الرسالة.
  28. طبرانی، سلیمان‌بن‌أحمد(1415ق). معجم الاوسط. قاهره: دار الحرمین.
  29. طبرانی، سلیمان‌بن‌أحمد(1405ق). معجم الصغیر. چاپ اول. بیروت: المکتب الإسلامی.
  30. طبرانی، سلیمان‌بن‌أحمد(بی‌تا). معجم الکبیر. تحقیق حمدی‌بن‌عبدالمجید السلفی. قاهره: مکتبة ابن‌تیمیة.
  31. طبرسی، فضل‌بن‌حسن(1408ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
  32. طبرسى، حسن‌بن‌فضل(1412ق). مکارم الأخلاق. چاپ چهارم. قم: الشریف الرضی.
  33. طبری، محمدبن‌جریر(بی­تا). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. مکة المکرمة: دار التربیة والتراث.
  34. قرطبی، أبوعبدالله محمدبن‌احمد(1384ق). الجامع لأحکام القرآن. تحقیق: أحمد البردونی وإبراهیم أطفیش. چاپ دوم. قاهره: دار الکتب المصریة.
  35. کاشانی، ملا فتح‌الله(1366ش). منهج الصادقین فی الزام المخالفین. چاپ سوم. تهران: کتابفروشی محمد حسن اعلمی.
  36. کلینی، محمد بن یعقوب(1363). الکافی. مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دار الکتاب الاسلامیة.
  37. عجلی، أحمدبن‌عبدالله‌بن‌صالح(1405ق). معرفة الثقات من رجال أهل العلم والحدیث ومن الضعفاء وذکر مذاهبهم وأخبارهم. تحقیق عبدالعلیم عبدالعظیم البستوی. المدینة المنورة: مکتبة الدار.
  38. ماوردی، علی‌بن‌محمد(بی‌تا). النکت و العیون. بیروت: دار المتب العلمیة.
  39. متقی الهندی، علاءالدین علی‌بن‌حسام الدین(1401ق). کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال. تحقیق بکری حیانی - صفوة السقا. چاپ پنجم. بیروت: مؤسسة الرسالة.
  40. مجلسى، محمدباقربن‌محمد تقى(1403ق). بحار الأنوارالجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار. چاپ دوم. بیروت: دار احیا التراث العربی.
  41. موسوی، سید سلیمان؛ هاشم­نیا، سیدة جمیله؛ دلبری، سید علی(1401ش). بازیابی منابع روایات «عمروبن‌جُمَیع» در کافی کلینی و ارزیابی آن‌ها. آموزه­های حدیثی. 6(12)، صص 115-132.        DOI: 30513/hd.2024.5082.1196
  42. نجاشی. احمدبن‌علی(1365ش). رجال النجاشی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.