جایگاه کذب و بدعت در تضعیف غالیان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از دیدگاه محدثان عوامل گوناگونی در پذیرش روایات راویان دخیل است که آسیب در هر یک از آن‌ها می‌تواند منجر به تردید در پذیرش روایات راوی گردد. گرچه در شرایطی خاص می‌توان از برخی از آسیب‌های وارد شده بر متن یا سند روایات چشم‌پوشی نموده و به صحت آن‌ها حکم نمود، اما دروغ‌گویی و اشتهار راوی به بدعت‌گذاری به سبب خلل جدی که در عدالت راوی وارد می‌سازند، از جمله عواملی هستند که از دیدگاه حدیث‌پژوهان فریقین بدون هیچ استثنایی منجر به سقوط قطعی روایات راوی از حجیت می‌گردند. در این مقاله با تأمل در شواهد و توصیفاتی که در کلام پیشوایان معصوم (ع) درباره راویان بیان گشته و نیز بررسی اقوال دانشمندان علم رجال، این فرضیه به اثبات رسیده است که دو عامل دروغ‌گویی و بدعت‌گذاری در میان گستره راویان حدیث شیعی، بیش از همه در غالیان نمود داشته و اشتهار غالیان به این دو امر از مهمترین دلایل جرح آنان بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Most Important Causes for Weakening the Extremist Narrators (Ghalis)

نویسندگان [English]

  • Sayede Zeynab Toloue Hashemi
  • Seyed Kazem Tabatabaeipour
  • Mahdi Jalali
  • Seyed Mohammad Emamzadeh
چکیده [English]

From the perspective of scholars of hadith, accepting and trusting the narratives of a narrator depends on a variety of factors, lack of each result in distrust. However in special conditions, some of these inconveniences can be ignored and the narratives can be sentenced to correctness. Among these factors, lying and having reputation in heresy due to the great damage which imposes on the justice of narrators are the ones that according to scholars of both Shia and Sunni sects, without any exception, lead to distrust in a narrator’s narratives. In this article, reflecting on evidences in infallible Imams (PBUT) narratives and studying the statements of the experts on narrators (Rijal)., this theory has been proven that the two factors of lying and having reputation in heresy, can be seen more than all the Shiite narrators, in the extremists (ghalis) and therefore their fame for these two attributions is the most important cause of their weakness.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Extremist (ghali)
  • Lie
  • Heresy
 قرآن کریم.
- الصحیفه السجادیه.
- ابن ابی­حاتم الرازی، (1371ق)،  الجرح و التعدیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ابن­اثیر، مجدالدین مبارک بن محمد، (1364ش)، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، چ4، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- ابن­انس، مالک، (1406ق)،  الموطأ، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- ابن­حجر عسقلانی، احمد بن علی، (بی­تا)،  فتح الباری، بیروت: دارالمعرفه.
- ابن­حجر عسقلانی، احمد بن علی ، (1390ق)، لسان المیزان، چ2، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
- ابن­حزم، أبومحمد علی بن أحمد، (بی­تا)،  الأحکام، قاهره: مطبعه العاصمه.
- ابن­حنبل، احمد بن محمد، (بی­تا)، مسند، بیروت: دار صادر.
- ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، (1385ق)، دعائم الإسلام، تصحیح آصف فیضی، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
- ابن­داود حلی، حسن بن علی، (1342ش)، الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ابن­شعبه حرانی، (1363ش)، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
- ابن­غضائری، احمد بن حسین، (1422ق)،  الرجال، تحقیق سید محمد رضا حسینی جلالی، قم، دارالحدیث.
- ابن­فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- ابن­ماجه (=القزوینی)، محمد بن یزید، (بی­تا)، سنن ابن­ماجه، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دارالفکر.
- ابن­منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، تصحیح جمال­الدین میردامادی، بیروت: دارالفکر.
- أسترآبادی، محمد بن علی، (1422ق)، منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال، قم: موسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
- بحرانی، یوسف بن احمد، (1363ش)، الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، (1401ق)، الجامع الصحیح (= صحیح البخاری)، بیروت: دارالفکر.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، (1400ق)، معرفه علوم الحدیث، چ4، بیروت: دارالآفاق الحدیث.
- حرعاملی، محمد بن حسن، (بی­تا)، الإثنا عشریه، تعلیق سید مهدی لازوردی حسینی و شیخ محمد درودی، قم: دارالکتب العلمیه.
- حلی، حسن بن یوسف، (1374ش)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- حلی، حسن بن یوسف ، (1379ش)، منهاج الکرامه، تحقیق عبدالرحیم مبارک، قم: هادی.
- خصیبی، حسین بن حمدان، (1419ق)، الهدایه الکبری، بیروت: بلاغ.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، (1405ق)، الکفایه فی علم الروایه، تحقیق احمد عمر هاشم، بیروت: دارالکتب العربی.
- دمشقی، ابومحمد عزالدین بن عبدالسلام، (بی­تا)، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، تحقیق محمود بن التلامید الشنقیطی، بیروت: دارالمعارف.
- رحمان ستایش، محمدکاظم و اعظم فرجامی، (1390ش)، «تحلیل روایات حکم بن عتیبه و و انتسابش به زیدیه»، کتاب قیم، سال اول، ش3، ص175.
- سبحانی، جعفر، (1416ق)، البدعه، مفهومها، حدها و آثارها، قم: إعتماد.
- سید مرتضی(علم­الهدی)، علی بن حسین، (1405ق)، رسائل الشریف المرتضی، تحقیق سید مهدی رجایی، قم: دارالقرآن الکریم.
- سیوطی، جلال­الدین عبدالرحمن، (بی­تا)، تدریب ­الراوی، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، ریاض: مکتبه الریاض الحدیثه.
- شاطبی، ابواسحاق ابراهیم بن موسی، (بی­تا)، الإعتصام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- شعیری، محمد بن محمد، (بی­تا)، جامع الأخبار، نجف: مطبعه حیدریه.
- شهرزوری، عثمان بن عبدالرحمن، (1416ق)، مقدمه ابن الصلاح، تصحیح و تخریج أبو عبدالرحمن صلاح بن محمد بن عویض، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، (1414ق)، الملل و النحل، چ3، لبنان: دارالمعرفه.
- شهید اول، محمد بن مکی، (1377ش)، ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، قم: موسسه آل البیت (ع).
- شهید اول، محمد بن مکی ، (بی­تا)، القواعد و الفواید، تحقیق عبدالهادی سید محسن، قم: کتاب­فروشی مفید.
- شهید ثانی، زین­الدین بن علی عاملی، (1435ق)، شرح البدایه فی علم الدرایه، تحقیق سید محمد رضا حسینی جلالی، قم: منشورات ضیاء الفیروزآبادی.
- شهید ثانی، زین­الدین بن علی عاملی ، (1408ق)، الرعایه فی علم الدرایه، تحقیق و تعلیق عبدالحسین محمد علی بقال، چ2، قم: مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی.
- صبحی صالح، (2009م)، علوم الحدیث و مصطلحه، بیروت: دارالعلم.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، (1414ق)، إعتقادات الإمامیه، قم: کنگره شیخ مفید.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه ، (1398ق)، التوحید، تحقیق هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه ، (1362ش)، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین. 
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه ، (1387ق)، عیون اخبار الرضا (ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه ، (1413ق)، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی­اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- صفار، محمد بن حسن‏، (1404ق)، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، تصحیح محسن بن عباسعلی کوچه­باغی، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
- صفری فروشانی، نعمت الله، (1384ش)، «حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایه الکبری»، طلوع، ش16، ص15.
- صفری فروشانی، نعمت الله ، (1378ش)، غالیان (کاوشی در جریان­ها و برآیندها)، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
- طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375ش)، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، (1382ش)، اختیار معرفه الرجال(=رجال الکشّی)، تحقیق و تصحیح محمدتقی فاضل میبدی، سید ابوالفضل موسویان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (1390ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تحقیق حسن موسوی خرسان، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (1407ق)، تهذیب الأحکام، تحقیق حسن موسوی خرسان، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (1373ش)، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.  
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (1417ق)، العده فی اصول الفقه، تحقیق محمد رضا الانصاری القمی، قم: ستاره.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (1411ق)، الغیبه، قم: دارالمعارف الاسلامیه.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (بی­تا)، الفهرست، نجف: المکتبه المرتضویه.
- عاملی، حسن بن زین الدین، (1362ش)، منتقی الجمان، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- عیاشی، محمد بن مسعود، (1380ق)، تفسیر العیاشی، تصحیح هاشم رسولی محلاتی، تهران: المطبعه العلمیه.
- فراهیدی، خلیل بن أحمد، (1410ق)، کتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، چ2، قم: دارالهجره.
- فیومی، احمد بن محمد، (بی­تا)، المصباح المنیر، قم: دارالرضی.
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
- مامقانی، عبدالله، (1411ق)، مقباس الهدایه فی علم الدرایه، تحقیق محمد رضا مامقانی، قم: مؤسسه آل­البیت (ع) لإحیاء التراث.
- مجلسی، محمد باقر، (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
- مفید، محمد بن محمد، (1413ق)، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، تحقیق مؤسسه آل­البیت (ع)، قم: کنگره شیخ مفید.
- مفید، محمد بن محمد ، (1414ق)، تصحیح اعتقادات الإمامیه، تحقیق حسین درگاهی، قم: کنگره شیخ مفید.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، (1383ش)، شرح اصول الکافی(صدرا)، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- نجاشی، احمد بن علی، (1365ش)، رجال النجاشی، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
- نراقی، مولی احمد، (1417ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.