تحلیل ارتباط بینامتنی آیه اطاعت با عمده‌ترین آیات ولایت و فضائل اهل‌بیت (ع)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

آیة اولی‌الامر (نساء: 59)، از مهم‌ترین ادله مشروعیت اطاعت در حوزه مرجعیت دینی و سیاسی در قرآن است که به مسئله اجتماعی یعنی رهبری امت اسلامی و اطاعت مطلق همه مسلمانان از آنان اختصاص دارد. مفسران و دانشمندان فریقین در طول تاریخ از جهات مختلفی درباره این آیه بحث و گفتگو کرده‌اند، یکی از جنبه‌هایی که به آن پرداخته نشده است، ارتباط بینامتنی آیه اطاعت با دیگر آیات امامت، ولایت و فضائل اهل‌بیت (ع) است. این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و با پرداختن به قواعد روابط بینامتنی بین آیات مذکور، به تحلیل ارتباط بینامتنیتی آیه اطاعت با عمده‌ترین آیات امامت، ولایت و فضائل اهل‌بیت (ع) بپردازد. پس از تحلیل و ارزیابی روابط بینامتنی آیه اطاعت با دیگر آیات مذکور به این نتیجه دست‌یافته شد که مفهوم و مصداق آیه اطاعت که دلالت بر امامت و عصمت اولی‌الامر (ع) دارد به شکل غیر ظاهر یا پنهان در دیگر آیات امامت، ولایت و فضائل اهل‌بیت (ع) آمده است. بر اساس قواعد روابط بینامتنی، این ارتباط‌ها یا از نوع رابطه مصداقی است یا زمینه‌ساز و تمهید آیه‌ای دیگر است، یا ارتباط آن سبب و مسببی و لازم و ملزومی و دیگر ارتباط‌هایی که وجود دارد، همه بیانگر اهمیت آیه اطاعت در میان آیات امامت، ولایت و فضائل اهل‌بیت (ع) است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Intertextual Relationship between the Verse ʼIṭāʽat with Verses Imāmah, Wilāyah and Virtues of Ahl al-Bayt (AS)

نویسندگان [English]

  • Sayyed Sajjad Qolami 1
  • Kavoos Roohi Berandagh 2
  • Ali Hajikhani 2
1 Tarbiat Modares University
2 Associate professor of Tarbiat Moddares University
چکیده [English]

The verse of ‘ulul’amr (Nisā’: 59), is one of the most important reasons for the legitimacy of obedience in the fields of religious and political authority in the Qur’an, which is devoted to the issue of the social verse, namely the leadership of the Islamic community and the absolute obedience of all Muslims to the leader. Both Sunni and Shiite historians and scholars have discussed on this verse in various ways. One aspect that has not been addressed is the intertextual communication of the verse of obedience (ʼiṭāʽat) to verses of Imamate (imāmah), Guardianship (wilāyah), and virtues of Ahlul Bayt (AS). This paper seeks to analyze the intertextual relationship between the verse of obedience and major verses of the Imamate, guardianship, and virtues of Ahlul Bayt (AS), applying the descriptive-analytical method and regarding to the rules of intertextual relations between the abovementioned verses. Analyzing and evaluating the intertextual relations of the verse of obedience to the other above mentioned verses, it proves that the concept and meaning of this verse implying the Imamate and infallibility of ‘ulul’amr (AS), are in hidden or apparent noticed in other verses of Imamate, Guardianship, and virtues of Ahlul Bayt (AS). According to the rules of intertextual relations, these relations are either exemplified, precondition for another verse, cause and effect, correlative, or other available connections, all indicate the importance of the verse of obedience among the verses of Imamate, guardianship and virtues of Ahlul Bayt (AS).

کلیدواژه‌ها [English]

  • the verse ʼIṭāʽat
  • Ahlul Bayt (AS)
  • ineffability
  • the verses Imāmah
  • Wilāyah and the virtues of Ahl al-Bayt (AS)
  • intertextual relations
  •  
  • قرآن کریم
  • ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم(1406). منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة و القدریة. تحقیق محمد رشاد سالم، ریاض، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة.
  • ابن جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على(1422). زاد المسیر فى علم التفسیر. بیروت، دار الکتاب العربی.
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1419). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمس الدین‏، بیروت، ‏دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم(1414)‏. لسان العرب‏. بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثالثة.
  • احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن، ج پنجم، تهران، نشر مرکز.
  • امینی، عبدالحسین، (1416). الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت: دارالکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
  • آلن، گراهام (1380). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز.
  • آلوسى، سید محمود(1415). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏. تحقیق على عبمفهومبارى عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
  • بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین(1361). مخزن العرفان در تفسیر قرآن. تهران، نهضت زنان اسلام.
  • بحرانى، سید هاشم (1416). البرهان فى تفسیر القرآن. تهران، بنیاد بعثت.
  • بنیس، محمد(1979). ظاهره الشعر المعاصر فی المغرب. بیروت، دارالعوده.
  • پاکتچی، احمد(1391). تاریخ تفسیر قرآن. تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
  • ترمذی، محمد بن عیسی(۱۹۹۸) الجامع الکبیر. بیروت، بشّار عوّاد معروف.
  • حائرى تهرانى، میر سید على(1377). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • حسکانى عبید الله بن احمد(1411). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. مکان چاپ، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  • حسنی، مختار(2003). التناص فی البخاز النقدی. مجله علامات، ج 13، جزء 49.
  • حسینى شیرازى، سید محمد(1424). تقریب القرآن إلى الأذهان، بیروت، دارالعلوم، چاپ اول.
  • حسینى استرآبادى سید شرف الدین على(1409). تأویل الآیات الظاهرة، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  • حلى‏، حسن بن یوسف بن على بن مطهر (علّامه حلی)(1982). نهج الحق و کشف الصدق‏، بیروت، دار الکتاب اللبنانی‏.
  • داد، سیما(1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی، ج دوم، تهران، مروارید.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412). مفردات ألفاظ القرآن‏، تحقیق صفوان عدنان ‏داوودى، بیروت، دارالقلم، الطبعة الاولی.
  • زمخشرى، محمود(1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت، دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
  • سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی(1412). فى ظلال القرآن‏. قاهرة، دارالشروق‏، الطبعة السابعة عشر.
  • شیخ مفید، محمّد بن نعمان(1424). تفسیر القرآن المجید، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
  • صادقى تهرانى، محمد(1365). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم، انتشارات فرهنگ اسلامى.
  • طباطبایی، محمدحسین(1417). المیزان فی تفسیر القرآن‏. قم، مکتبة النشر الإسلامی‏، الطبعة الخامسة.
  • طبرسى، فضل بن حسن(1372). ‏مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن‏. تحقیق محمد جواد بلاغى‏، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم‏.
  • طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار المعرفة، چاپ اول.
  • طوسى، محمد بن حسن(بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن‏, بیروت. دار إحیاء التراث العربی‏, الطبعة الاولی.
  • طوسی، خواجه نصیر الدی(1381). اساس الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ سوم.
  • طیب، سید عبدالمحسین(1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران، انتشارات اسلام‏، چاپ دوم.
  • عاملی، زین الدین (شهید ثانی)(1416). تمهید القواعد الاصولیه و العربیه. قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اولف.
  • عزام محمد(2001). النص الغالب. من منشورات اتحاد الکتاب العرب، دمشق.
  • فخرالدین رازى، ابوعبداله محمد بن عمر(1420). مفاتیح الغیب. بیروت، دار التراث العربی.
  • فیض کاشانی، محسن(1415). ‏تفسیر الصافى‏. تحقیق حسین اعلمى‏، تهران، انتشارات الصدر، الطبعة الثانیة.
  • قرطبی، محمد بن احمد(1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران، انتشارات ناصر خسرو، الطبعة الاولی.
  • کریستوا، جولیا(ر). کلام، مکالمه و رمان. ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز.
  • کلینى، محمد بن یعقوب‏(1429). الکافی. قم، دار الحدیث، چاپ اول.
  • نامور مطلق، بهمن(1390). درآمدی بر بینامتنیت نظریه­ها و کاربردها، تهران، سخن.
  • هاشمی، محمدبن­سعد (1413ق). الطبقات الکبری. بیروت: دار صادر. چ 1.