روش علامه طباطبایی در مواجه با اختلاف قرائات در تفسیر المیزان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

علامه طباطبایی یکی از مفسران بزرگ إمامیة در دوران معاصر است که تفسیر وی از ابعاد گوناگون علوم و معارف ‏قرآنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. بررسی اختلاف‏ قراءات، نقد و یا ترجیح یک قرائت بر قرائات دیگر یکی از آن موضوعاتی است که جایگاه ویژه‏ا‏‏‏ی در تفسیر المیزان دارد. در این نوشتار تلاشی صورت گرفته تا به روش توصیفی- تحلیلی شیوه‏ها‏ی مواجهه علامه طباطبایی با اختلاف ‏قراءات مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش در این موضوع نشان مى‏دهد که نقد قرائت، ترجیح یک قرائت بر قرائت دیگر، عدم ترجیح یک قرائت بر دیگر، گاه به دلیل إفاده معنایی یکسان و عدم إظهار نظر در برابر دو یا چند قرائت و ذکر یک قرائت در تأیید دیدگاه تفسیری، مهم‌ترین شیوه‏ها‏ی علامة طباطبایی در مواجهة با اختلاف ‏قراءات است. تبیین ملاک­ها‏ و معیارهای وی در نقد و ترجیح قراءات و تحلیل درباره قراءاتی که بدون دلیل ارجح ذکر شده از دیگر مباحث این نوشتار است. از سوی دیگر ضعف‏سندی و نقد دلالی قرائت، نقد بر اساس قواعد نحوی، مخالفت با رسم‏‏المصحف و تشخیص مورد تفسیر از قرائت در روایات تحریف‏نما، مهم‌ترین ملاک‏ها‏ی علامه طباطبایی در نقد قرائت است. تناسب با سیاق، مطابقت با قواعد علم صرف و نحو، ذکر مؤید قرآنی، مؤید روایی و نحوی از مهم‌ترین ملاک‏ها‏ی وی در ترجیح یک قرائت بر قرائت دیگر مى‏باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Allamah Tabatabayi’s Method of Dealing with Variant Readings (Qera’at) of Quran in his al-Mizan Exegesis

نویسندگان [English]

  • Mohsen Deymekar 1
  • Morteza Iravany Najafy 2
1 PhD student of Quran and Hadith sciences at Ferdowsi University‎
2 Associate Professor of Quran and Hadith sciences at Ferdowsi University
چکیده [English]

Observing documentation of hadith (isnad), has witnessed ups and downs at different eras ,among Shia and Sunni scholars. Over the past centuries some Sunni scholars such as Ibn Taymiyyah and Suyuti have accused Shia of neglecting isnad , and therefore condemning them for it. Contemporary Sunni scholars have further claimed that observing documentation (isnad) is specific to Sunnis from which the Shia have copied since the fourth century on. This article has rejected  these accusations based on  the following arguments , citing examples for each : 1) Ahl-ol-Bayt’s emphasis on documentation and the  narrators’ qualities, 2) Ahl-ol-Bayt’s observance of documentation 3) compilation of documented (musnad) hadith and rijal works before the fourth century, 4) Shiite  hadith scholars’ practical efforts in documentation, 5) and Shiite scholars’ views on documentation. These evidences shows  that the origin of such an accusation is ignorance  and bias  on part of the opponents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verse of purification
  • Divine Will in creation
  • Alusi
  • Ahl al-Bayt(SAA)
  • Infallibility

مراجع

-        قرآن کریم.
-        آلوسى، سید محمود (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، تحقیق على عبدالبارى عطیة، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-        ابن‏ابى حاتم، عبدالرحمن (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، عربستان: مکتبة نزار مصطفى الباز.
-        ابن‏ابى داوود سجستانى، عبد اللّه بن سلیمان (1423ق)، کتاب المصاحف‏، القاهرة: الفاروق الحدیثه.
-        ابن‌بابویه قمی، محمد بن‌علی (1398ق)، التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
-         همو، (بى‏‏تا)، علل الشرائع، قم: انتشارات داورى‏.
-         همو، (1378ق)، عیون أخبار الرضا(ع)، قم: انتشارات جهان.
-         همو، (1403ق)، معانی الأخبار، قم: جامعه مدرسین‏.
-         ابن‏جزرى، محمد بن محمد (1421ق)، تحبیر التیسیر فی القراءات‏، اردن: دارالفرقان.
-         همو، (بى‏تا)، النشر فی القراءات العشر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
-         ابن‏جوزى، عبدالرحمن بن على‏ (1422ق)، زاد المسیر فى علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق مهدی،‏ بیروت: دار الکتاب العربی‏.
-         ابن‏خالویه‏، (1421ق)، الحجة فی القراءات السبع،‏ بیروت: مؤسسة الرساله.
-         همو، (بى‏‏تا)، مختصر فی شواذ القرآن من کتاب البدیع، قاهرة: مکتبة المتنبی.
-         ابن شهرآشوب مازندرانى (1379ق)، مناقب آل أبی طالب(ع)، قم: مؤسسه انتشارات علامه.
-         ابن‏ندیم، محمد بن إسحاق (بى‏‏تا)، فهرست ابن‏الندیم، تحقیق رضا تجدد، بى‏‏جا: بى‏‏نا.
-         ابوحیان اندلسى، محمد بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، تحقیق صدقی محمد‏، بیروت: دار الفکر. ‏
-         ابیارى، ابراهیم (1405ق)‏، الموسوعة القرآنیة، بیروت: موسسه سجل العرب.‏
-         اهوازى، ابوالحسن بن على (2002م)، الوجیز، بیروت: دارالغرب الاسلامى.
-         باقلانی، ‏ابوبکر محمد بن الطیب (1422ق)، الإنتصار للقرآن، بیروت: دار ابن‏حزم.
-         بخاری، (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
-         ثعلبى، احمد بن ابراهیم‏ (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
-         جعفرى، یعقوب (1376ش)، ترجمه  رسم‏‏الخط مصحف، قم: اسوه‏.
-         حاکم نیشابوری، احمد (بى‏‏تا)، المستدرک علی الصحیحین، به کوشش یوسف عبدالرحمن مرعشلی، بى‏‏جا: بى‏نا.
-         حسینى تهرانى، سید محمد حسین (1421ق)، نور ملکوت قرآن، مشهد: انتشارات نور ملکوت قرآن‏.
-         خطیب، عبداللطیف (1422ق)، معجم القراءات، دمشق: دار سعدالدین.
-         دانى، ‏ابوعمرو عثمان بن سعید (1428ق)، جامع البیان فی القراءات السبع‏، امارات: جامعة الشارقة.
-         همو، (1426ق)، کتاب التیسیر فی القراءات السبع‏، بیروت: دارالکتب العلمیة.
-         دمیاطى، ‏احمد بن محمد (1422ق)، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعة عشر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
-         راغب اصفهانی، حسین (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن،‏ تحقیق صفوان عدنان، بیروت: الدارالشامیة.
-         سالم مکرم، عبدالعال و احمد مختار عمر (1408ق)، معجم القراءات القرآنیة، کویت: جامعة کویت.
-         سخاوى، ‏على بن محمد (1419ق)، جمال القراء و کمال الإقراء، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیه‏.
-         سیوطى، جلال الدین عبدالرحمن (1421ق)‏، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتاب العربى‏.
-         همو، (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى. ‏
تحقیقات علوم قرآن و حدیث
دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 27
پاییز 1394، پیاپی 26
مهر 1394
صفحه 49-78

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 آذر 1391
  • تاریخ بازنگری: 18 اردیبهشت 1392
  • تاریخ پذیرش: 30 آذر 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار