فهم مسأله محور قرآن مبتنی بر رویکرد سازه‌گرایی واقع‌گرایانه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، شهر ایلام، کشور ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

3 استادیار گروه رهبری و توسعه آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مراجعه به قرآن از نظرگاه مسائل و پیش‌فهم‌های خواننده در مقابل تأکید بر درک دلالت اصلی متن، یک دوقطبی تقلیل‌گرایانه را در مقوله فهم قرآن رقم زده است که طرفداران هر دو قطب را از بهره‌مندی از ظرفیت‌های قطب دیگر باز داشته است. در پژوهش حاضر با هدف برون‌رفت از دوقطبی مذکور، نظریه سازه‌گرایی واقع‌گرایانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. سازه‌گرایی واقع‌گرایانه رویکردی در معرفت‌شناسی است که شکل‌گیری معرفت را مبتنی بر دو پایه نظرگاه فاعل شناسا و واقعیت‌های عینی ساماندهی می‌کند. استفاده از این نظریه در فهم قرآن، از یک سو امکان ساخت سازه‌های شناختی از قرآن را متناسب با مسائل و نظرگاه خواننده فراهم می‌کند و از دیگر سو بدون گرایش به نسبی‌گرایی، برداشت‌های مسأله‌محور را در محدوده دلالت متن ساماندهی می‌کند. بررسی دو آیه دارای ظرفیت‌های دلالی مختلف در این مقاله مبتنی بر روی‌آورد سازه‌گرایی واقع‌گرایانه، نشان می‌دهد که در فرایند فهم مسأله‌محور قرآن، بین دو مؤلفه"مسائل و نظرگاه‌های خواننده" و "گستردگی ابعاد متن" هم‌بستگی تام وجود دارد؛ به گونه‌ای که هر چه مسائل و نظرگاه‌های خواننده متنوع‌تر باشد، امکان راهیابی به ابعاد بیشتری از متن مهیا می‌شود و هر چه ابعاد دلالی فرازهایی از قرآن گسترده‌تر باشد، امکان به کارگیری مسائل و نظرگاه‌های بیشتری در فهم آن فراز وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Problem-Based Understanding of The Qur'an, Based on the Realist Constructivist Approach

نویسندگان [English]

  • Reza Bidi 1
  • Sohrab Morovati 2
  • Reza Mohammadi Chaboki 3
1 PhD student Department of Quran and Hadith, Theology and Islamic Studies, Ilam University, Ilam , Iran
2 Professor/ Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ilam University, Ilam, Iran
3 Associate Professor,/ Department of Educational Leadership and Development, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Referring to the Qur'an from the perspective of the reader’s problems and precepts, instead of emphasizing the basic meaning of the text, produced a reductionist dipole in understanding of the Qur'an, that prevented both poles from enjoying the potential of the other pole. In the present study, in order to get out of the aforementioned polarity, realist constructivist theory is used. Realist constructivism is an approach in epistemology which organizes the formation of knowledge based on the two foundations of the cognitive agent and the objective realities. Applying this theory to understanding of the Qur’an, on the one hand, enables the construction of cognitive constructs from the Qur’an to suit the reader’s problems and viewpoints, and on the other, organizes problem-based interpretations within the context of textual meaning without tendency to relativism. Review of two verses with different branding capacities in this paper based on a realistic constructivist approach shows that in the process of understanding the Qur’anic problem-orientation, there is a complete correlation between the two components of “reader’s problems and viewpoints” and “expansion of the text dimension”; the more diverse the views of the reader, the greater the scope of the text, and the broader the dimensions of the transcendent of the Qur’an, the more issues and perspectives can be used to understand the transcendence.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Problem-Based Understaning of the Qur’an
  • Realistic Constructivist
  • Reader’s Probems
  • Redear’s Viepoints
  • Verbal Indication of the Text
  1. قرآن کریم.
  2. آلوسى‏، شهاب‌الدین سید محمود (‏ 1415 ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  3. ابن بابویه، محمد بن على (1378 ق)، عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان.
  4. ایازی، سید محمد علی (1383ش)، «تفسیر موضوعی از دیدگاه شهید صدر»، مجله پیام جاویدان، شماره 2، صص35-48.
  5. باقری، خسرو (1395ش)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران: اهداف، مبانی و اصول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  6. بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی (1393ش)، دانشنامه جهان اسلام.
  7. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (1382ش)، دایرة المعارف قرآن کریم، قم: بوستان کتاب.
  8. پیروزفر، سهیلا‌ و فهیمه جمالی راد (1392ش)، «سازگاری تفسیر آیات با دو رویکرد مجموعی و تفکیکی»، دوفصلنامه پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 2، صص 86-100.
  9. حمداوی، رشید (1428ق)، وحدة النسق فی السورة القرآنیه، فوائدها و طرق دراستها، بی جا: مجله معهد الامام شاطبی.
  10. خویی، سید ابوالقاسم (بی تا)، البیان فی تفسیر القرآن‏، قم: ‏موسسة احیاء آثار الامام الخوئى.
  11. سیوطى‏، جلال الدین (1404 ق)،  ‏الدر المنثور فى تفسیر بالمأثور، ‏قم: کتـابخـانه آیةالله مرعشى نجفى.
  12. سیوطى‏، جلال الدین (1421ق)، الإتقان فی علوم القرآن‏، بیروت: دار الکتاب العربى.
  13. شبستری، محمد مجتهد (1381ش)، هرمنوتیک، کتاب، سنت، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  14. صدر، محمدباقر (1428ق)، المدرسة القرآنیه، بیروت: الدارالتعارف للمطبوعات.
  15. ضرغامی، سعید (1393ش)، «تبیینی سازه‌گرا / واقع‌گرا درباره چیستی علم و عناصر آن: زمینه‌ای برای بازاندیشی درباره آموزش علوم»،  پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، شماره 7، صص 5-28.
  16. طباطبایى، سید محمد حسین (‏1417 ق‏)،  المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  17. طبرسى، فضل بن حسن (1372 ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  18. طوسى، محمد بن حسن‏ (بی‌تا)، التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏.
  19. عروسى حویزى، عبد على بن جمعه (1415ق‏)، تفسیر نور الثقلین‏، قم‏: انتشارات اسماعیلیان.
  20. فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى‌ (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیه‌السلام.
  21. کدیور، پروین (1395ش)، روان‌شناسی یادگیری از نظریه تا عمل، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  22. کلینى، محمدبن یعقوب بن اسحاق (1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  23. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1403ق)، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  24. معرفت، محمدهادی (1379ش)، تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید.
  25. واعظی، احمد (1379ش)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  26. واعظی، احمد (1392ش)، نظریه تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    1. Good, T. L. and Brophy, J. E. (1995), Contemporary educational psychology (5th Ed.) NY: Longman.
    2. Jonassen, D. H. (1990), ‘Thinking technology: Toward constructivist view of Instructional Design’. Educational Technology, 30(9), 32-34.
    3. Duffy, T. M. and Jonassen, D. H. (1992), Constructivism and the Technology of Instruction: A Conversation. London: Routledge
    4. Phillips, D. C. (1995), ‘The Good, the Bad, and the Ugly: The Many Faces of Constructivism’, Educational Researcher, 24(7), 5-12.
    5. Wallner, F. (1994), Constructive realism: aspect of a new epistomological movment. Vienna: BramUleer.
    6. Woolfolk, A. E. (2001), Educational psychology (8th Ed.). Boston: Allyn and Bacon.