بازنگری هرم مازلو در مقایسه با مدل قرآنی نیازهای انسانی بر اساس گونه شناسی جزاهای اخروی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران

چکیده

نظریه هرم نیازهای انسانی مازلو یکی از نظریات مشهور در حوزه روان ‌شناسی انسان‌ گرا محسوب می‌شود. مازلو در این نظریه، نظامی سلسله ‌مراتبی از نیازهای انسانی را معرفی نمود که تبیین‌ کننده معیارها و ملاک‌های انسان در انگیزه‌یابی برای کنش‌ورزی بر اساس نیازهای درونی او بود. این نظریه به همراه اضافات و نسخه‌های جایگزین آن، در تحقیقات مختلفی توسط اندیشمندان اسلامی به بوته نقد و تطبیق با آموزه‌های قرآنی گذاشته شده است. مهم‌ترین اشکال این پژوهش‌های تطبیقی، فقدان ملاک و معیار مشخص برای گزینش و تطبیق آیات با مفاد نظریه مازلو است. دراین تحقیق، آیاتی که در آن جزاهای اخروی (بهشتی و جهنمی) توصیف شده‌اند، با توجه به بعد انگیزشی آنها، به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب و ارتباط بین هر یک از جزاها با نیازهای انسانی با روش تحلیل محتوا مشخص شده است. سپس بر اساس تعداد و گستره یادکرد هر یک از جزاها و میزان تأمین یا تهدید هر یک از نیازها، نظامی سلسله‌مراتبی از نیازهای انسانی معرفی شده است. عنایت جدی به تفاوت نیازهای تأمین‌شده در جزاهای بهشتی با نیازهای تهدیدشده در جزاهای جهنمی و در پی آن، جداسازی و تفکیک سلسله مراتب نیازها در سیر صعودی و سیر نزولی، مهم‌ترین دستاورد این تحقیق محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Maslow's Pyramid Revision Compared to the Qur'anic Model of Human Needs Based on the Typology of the afterwards recompenses.

نویسندگان [English]

  • Mojtaba ُShakouri
  • Fateme HajiAkbari
  • Rahime Shamshire
Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, kosar university of Bojnourd, Iran
چکیده [English]

Maslow's hierarchy of needs is one of the renowned theories in the field of humanistic psychology. In this theory, Maslow introduced a hierarchical system of human needs that explained the criteria of mankind in motivating to act according to his inner needs. This theory, along with its supplements and alternative versions, has been put into practice by Islamic scholars in various researches and adaptations to the Qur'anic teachings. The most important drawback of these comparative studies is the lack of criteria for the selection and comparison of verses with the Maslow's theory. In this research, the verses in which recompenses or rewards are described, with regard to their motivational dimension, have been identified as the statistical population of research. Then the relationship between each of the penalties and the human needs is determined by the content analysis method. Then, based on the number and scope of each of the penalties and the level of satisfaction or threat of each of the needs, a hierarchy of human needs has been introduced. The serious difference between the needs provided in paradise and the needs threatened in hell, and the separation of the hierarchy of needs in ascending and descending order, is the most important achievement of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hierarchy of Human Needs
  • Maslow
  • Motivation
  • Paradise
  • Hell
  1. قرآن کریم.
  2. امیرکبیری، علیرضا، (1385ش)، رویکردهای سازمان و مدیریت و رفتار سازمانی، تهران: نگاه دانش.
  3. امیری خراسانی، احمد، صرفی، محمدرضا، ایران‌منش، محمدحسین، (1393ش)، «بررسی توصیه‌های اخلاقی ناصرخسرو بر پایه هرم مزلو»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال ششم، شماره 22، صص 1-32
  4. بخشایش، علیرضا، (1391ش)، بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در قرآن و روان شناسی، مجله الهیات تطبیقی، سال سوم، شماره هشتم، صص 57-72.
  5. پارسا، حسن، (1388ش)، انگیزش و هیجان، چاپ دهم، تهران: دانشگاه پیام‌نور.
  6. دلوی، محمدرضا؛ جمشیدیان، مهدی، (1381ش)، سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات سیمین.
  7. سانتراک، جان دبلیو، (1385ش)، زمینه روان‌شناسی سانتراک، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران: رسا.
  8. ستاری، رضا؛ صفار حیدری، حجت؛ محرابی کالی، منیره، (1394ش)، «شخصیت رستم بر اساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریه «خوشکوفایی» آبراهام مازلو»، مجله متن‌پژوهی ادبی، سال 19، ش 64، صص 83-109.
  9. سلطانی، محمدرضا، (1392ش)، «درآمدی بر شناسایی نیازهای انسان از دیدگاه قرآن؛ با تأکید بر برتری نیازهای معنوی در سلسله مراتب نیازها»، دو فصلنامه مدیریت اسلامی، سال 21، ش 1، صص 9-43.

10. سید رضی، محمد بن حسین، (1379ش)، نهجالبلاغه، ترجمه و شرح علی نقی فیض الاسلام، تهران: مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الاسلام.

11. سید رضی، محمد بن حسین، (1414ق)، نهجالبلاغه، به تصحیح صبحی صالح، قم: نشر هجرت.

12. شاملو، سعید، (1388ش)، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت، چاپ نهم، تهران: رشد.

13. شجاعی، محمد صادق، (1386ش)، «نظریه نیازهای معنوی از دیدگاه اسلام و تناظر آن با سلسله مراتب نیازهای مازلو»، دو فصلنامه مطالعات اسلام و روان‌شناسی، سال 1، شماره 1، صص 87-116.

14. شریعتی، فهیمه؛ افشار، کبری، (1394ش)، «بررسی تطبیقی انسان خودشکوفای مازلو با ویژگی‌های انسان در حکمت متعالیه»، دوفصلنامه حکمت صدرایی، سال چهارم، ش 1، صص 81-96.

15. شکرشکن، حسن و همکاران (1377ش)، مکتب‌های روانشناسی و نقد آن، تهران: سمت.

16. شولتز، دوان، (1390ش)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه یوسف کریمی و همکاران، تهران: ارسباران.

17. شولتز، دوان؛ شولتز، سیدنی الن، (1385ش)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه سید یحیی محمدی، چاپ نهم، تهران: ویرایش.

18. قاسمی، بهروز، (1390ش)، مدیریت رفتار سازمانی، تهران: انتشارات سپاهان.

19. کجباف، محمد باقر، (1394ش)، «بررسی و نقد نظریه انسان گرایی مزلو با رویکرد اسلامی»، مجله مطالعات تحول در علوم انسانی، شماره 4، صص 73 – 99.

20. کریمی، یوسف، (1377ش)، روان‌شناسی شخصیت، تهران: ویرایش.

21. گلاسر، ویلیام، (1397ش)، نظریه انتخاب، ترجمه علی صاحبی، تهران: سایه سخن.

22. مازلو، آبراهام، (1366ش)، روان‌شناسی شخصیت سالم، ترجمه شیوا رویگریان، تهران: هدف.

23. مروتی، سهراب؛ بهرامی، حمیدرضا؛ یعقوبی، مینا؛ غلامی، فرزاد، (1392ش)، «نقد و بررسی سلسله مراتبی بودن نیازهای انسان در نظریه مازلو با رویکردی بر آیات قرآن کریم»، پژوهش‌های علم و دین، سال چهارم، شماره دوم، صص 129-146.

24. مروتی، سهراب؛ یعقوبی، مینا، (1389ش)، »نقد و بررسی نظریه انسان شناسانه مازلو با رویکردی بر آیات قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، سال چهارم، شماره اول، پیاپی 7، صص 77-92.

25. معرفت، محمدهادی، (1386ش)، علوم قرآنی، چاپ هشتم، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید.

26. مکارم شیرازی، ناصر، (1386ش)، پیام قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

27. مکارم شیرازی، ناصر، و همکاران (1390ش)، پیام امام امیرالمؤمنین(ع): شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب (ع).

28. نوردبای، ورنون، هال، کالوین، (1369ش)، راهنمای نظریه روان‌شناسان بزرگ، ترجمه احمد به‌پژوه و رمضان دولتی، چاپ اول، تهران: رشد.

29. هرگنهان، بی. آر، (1389ش)، درآمدی بر تاریخ روان‌شناسی، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ارسباران.

  1. Alderfer, Clayton P. (1969), An empirical test of a new theory of human needs. Organizational Behavior and Human Performance, 4 (2), pp. 142-175.
  2. Brien, Randy o. (2003), Effective motivational factors for Thai employee. Faculty of business administration at Asian university of science and technology. 89, pp. 111-126.
  3. Hersey paul & Kenneth H. Blanchard, (1993), Management of organizational Behavior, Utilizing Human Resources, 6th Ed, New Jersey: Prentice Hall.
  4. Lass, I. (2006). Self-Actualization and society: A new application for an old theory. Journal of humanistic psychology, 46 (1): 77-91.
  5. Lindner, R. James. (1998). Understanding employee motivation. Journal of Extension. 36, pp. 1-8.
  6. Maslow, A. H. (1943). A Theory of Human Motivation. Psychological Review, 50(4), pp. 370-396.
  7. Maslow, A. H. (1954). Motivation and Personality. New York: Harper and Row.
  8. Maslow, A. H. (1970a). Motivation and Personality. New York: Harper & Row.
  9. Maslow, A. H. (1970b). Religions, values, and peak experiences. New York: Penguin. (Original work published 1964)
  10. Robbins, Stephen P., (1993). Organizational Behavior, Concepts, controversies, and Applications, New Jersey: Prentice Hall international.
  11. Porter, L. W. (1961). A study of perceived need satisfactions in bottom and middle management jobs. Journal of Applied Psychology, 45(1), pp. 1-10.
  12. Murray, H. A. (1938). Explorations in personality: a clinical and experimental study of fifty men of college age. Oxford: Oxford University Press.