بررسی و نقد نظریۀ مشهور مبنی بر ظنی بودن ظواهر قرآن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شیراز

چکیده

عبارت های قابل توجهی از عالمان مسلمان حاکی است که از نگاه ایشان ، دلالت ظواهر قرآن بر مفادشان ، ظنی است. پاره ای از این عبارت ها ، مطلق است ولی بخشی از آن ها ، به مبحث عام و خاص و مسئلۀ تخصیص قرآن با خبر واحد اختصاص دارد.
دربارۀ این سخن مشهور ، بحث منقحی به عمل نیامده و دلیل روشنی بر آن ارائه نشده ولی می توان از خلال مباحث ایشان ، به دلایل احتمالی آن پی برد. البته این دلایل ، قابل دفاع به نظر نمی رسند، چرا که بیشتر آن ها، حاصل بی توجهی به نقش و عملکرد لفظ در مقام محاوره و تقنین است. زیرا آن چه از لفظ در این دو مقام انتظار می رود، صرفاً افادۀ مراد استعمالی است و نه مراد جدی و بی تردید ظواهر قرآن، در این حد از افاده، مفید قطع هستند. پاره ای دیگر از این دلایل، سخنان مخدوش و قابل نقدی است که به اخباری ها نسبت داده شده. بلکه باید گفت شواهدی در دست است که نشان می دهد ، ظواهر قرآن ، از دلالت هایی قطعی و علم آور برخوردارند. آیاتی که مردم را به تحدّی با قرآن فرا می خوانند، آیات دعوت کننده به تدبر در قرآن و مفاد حدیث ثقلین، از مهم ترین این شواهد است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Review and Critique of the Famous Theory of Speculation of the Appearance of the Qur’an

نویسنده [English]

  • AliAkbar Kalantari
Associate Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Shiraz university
چکیده [English]

Notable statements of Muslim scholars indicate that, in their view, the implication of the appearance of the Qur’an for its content is mere speculation (ḍann). Some statements are absolute, but some are allocated to the issue of general and specific as well as the allocation of the Qur’an by a single account. There is no rational discussion of this famous discourse nor clear reason for it, but possible reasons could be deduced from scholars’ arguing. Such reasons, of course, do not seem plausible, as most of them are the result of neglecting the role and function of the word in dialogue and legitimacy. For what is to be expected from these two positions is merely the expression of an applicable meaning, not the serious. Undoubtedly the manifestation of the Qur’anic text, to such an extent, is useful. Other reasons are the confusing and criticized remarks attributed to the akhbārīs. Rather, there is evidence that the Qur’anic appearance has definite and scientific implications. Some instances, as the most evidences, are those verses which call people to challenge with the Qur’an, those which invite contemplation in the Qur’an, as well as the content of the thaqalayn hadith.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Qur'an
  • the Qur'an's appearance
  • the Zenah of Allah
  • the certainty
  1. قرآن کریم.
  2. ابن بابویه، محمد بن علی، (بی‌تا)، علل الشرایع، قم: انتشارات داوری.
  3. ابن حنبل، احمد، (1408ق)، العلل فی معرفة الرجال، ریاض: دارالخانی.
  4. ابن حنبل، احمد، (بی‌تا)، المسند، بیروت: دار صادر.
  5. ابن فهد حلّی، احمد بن محمد، (1411ق)، المهذب البارع، قم: انتشارات اسلامی.
  6. ابن منظور، محمد بن مکرّم، (1416ق)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  7. بابایی، علی اکبر، (1381ش)، مکاتب تفسیری، تهران: انتشارات سمت.
  8. بحرانی، یوسف، (بی‌تا)، الحدائق الناضرة، قم: انتشارات اسلامی.
  9. بروجردی، سید حسین، (1412ق)، حاشیه بر کفایة الاصول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  10. بیهقی، احمد بن حسین، (بی‌تا)، السنن الکبری، بیروت: دار الفکر.
  11. حاکم نیشابوری، محمد بن محمد، (1406ق)، مستدرک الصحیحین، بیروت: دار المعرفه.
  12. حرّ عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  13. حسن بن زین الدین، (بی‌تا)، معالم الدین، قم: انتشارات اسلامی.
  14. حکیم، سید عبد الصاحب، (1416ق)، منتقی الاصول، نجف: الهادی.
  15. حکیم، سید محمد تقی، (1390ش)، الاصول العامة للفقه المقارن، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  16. خراسانی، محمد کاظم، (بی‌تا)، کفایة الاصول، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  17. خمینی، سید روح الله، (1410ق)، تهذیب الاصول، قم: انتشارات دار الفکر.
  18. خویی، سید ابوالقاسم، (1410ق)، محاضرات فی اصول الفقه، قم: دار الهادی للمطبوعات.
  19. خویی، سید ابوالقاسم، (1418ق)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات دار الثقلین.
  20. دارمی، عبد الله بن بهرام، (بی‌تا)، السنن، دمشق: مطبعة الاعتدال.
  21. ذوالفقاری، شهروز؛ فتح اللهی، ابراهیم، (1386ش)، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تهران: انتشارات نگاهی دیگر.
  22. راغب اصفهانی، حسین، (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: الدار السامیه.
  23. زرکشی، بدر الدین، (1376ق)، البرهان فی علوم القرآن، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
  24. سبحانی، جعفر، (1414ق)، المحصول فی علم الاصول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  25. سبزواری، محمد باقر، (بی‌تا)، ذخیرة المعاد، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  26. سید رضی، (1430ق)، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  27. سید رضی، (بی‌تا)، نهج البلاغه، قم: دار الحجرة.
  28. شهید ثانی، زین الدین، (بی‌تا)، رسائل الشهید الثانی، قم: انتشارات بصیرتی.
  29. شیخ محمد تقی، (بی‌تا)، هدایة المسترشدین، چاپ سنگی، بی جا: بی نا.
  30. صدر، سید محمد باقر، (1406ق)، دروس فی علم الاصول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  31. طوسی، محمد بن حسن، (1409ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی
  32. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، عدة الاصول، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  33. عراقی، ضیاء الدین، (1371ق)، تنقیح الاصول، نجف: المطبعة الحیدریه.
  34. عراقی، ضیاء الدین، (1405ق)، نهایة الافکار، قم: انتشارات اسلامی.
  35. عراقی، ضیاء الدین، (1420ق)، مقالات الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  36. عسقلانی، ابن حجر، (1415ق)، الاصابة فی تمییز الصحابه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  37. عسکری، ابوهلال، (1412ق)، معجم الفروق اللغویه، قم: انتشارات اسلامی.
  38. علّامه حلّی، حسن بن یوسف، (1404ق)، مبادئ الوصول الی علم الاصول، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  39. فاضل تونی، عبدالله بن محمد، (1412ق)، الوافیه فی اصول الفقه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  40. فخر المحققین، محمد بن حسن، (1378ق)، ایضاح الفوائد، قم: انتشارات کوشانپور.
  41. فضلی، عبد الهادی، (1420ق)، دروس فی اصول فقه الامامیه، قم: مؤسسۀ أم القری.
  42. فیروزآبادی، مجد الدین، (1412ق)، القاموس المحیط، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  43. فیض کاشانی، ملّا محسن، (بی‌تا)، التحفة السنیة، مشهد: کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
  44. قمی، میرزا ابوالقاسم، (بی‌تا)، قوانین الاصول، چاپ سنگی، بی جا: بی نا.
  45. کلینی، محمد بن یعقوب، (1365ش)، الکافی، تهران: انتشارات اسلامیه.
  46. مامقانی، عبد الله، (1411ق)، مقباس الهدایه فی علم الدرایه، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  47. مشکینی، علی، (1413ق)، اصطلاحات الاصول، قم: نشر الهادی.
  48. مظفر، محمد رضا، (1408ق)، اصول الفقه، قم: انتشارات بصیرتی.
  49. معرفت، محمد هادی، (1379ش)، علوم قرآنی، قم: مؤسسۀ التمهید.
  50. نائینی، محمد حسین، (1409ق)، فوائد الاصول، قم: انتشارات اسلامی.
  51. نائینی، محمد حسین، (1410ق)، اجود التقریرات، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی دینی.
  52. نسایی، احمد بن شعیب، (بی‌تا)، فضائل الصحابه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  53. هیثمی، نور الدین، (بی‌تا)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  54. وحید بهبهانی، محمد باقر، (1419ق)، الرسائل الفقهیه، قم: مؤسسۀ وحید بهبهانی.