معناشناسی فرح در قرآن کریم، پاسخی بر شبهه‌ی نکوهش شادی در قرآن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

قرآن کریم نظامی معنایی میان واژگان بنیان نهاده که در آن مفاهیم را بر اساس جهان‌بینی خود تبیین و ارزش‌گذاری می‌کند. روش معناشناسی ساختگرا راهی برای شناخت واژگان قرآنی در این نظام و بدون پیش‌فرض‌های دیگر است. «فرح» از مفاهیم قرآنی است که اگرچه در بعضی کاربردها ارزش مثبت دارد، اما در بیشتر موارد به نوعی مورد نکوهش قرار گرفته است. ازاین‌رو معنا کردن فرح به شادی، شبهة منکران قرآن را مبنی بر مخالفت او با شادی، با وجود مثبت بودن این مفهوم در علم روانشناسی، تقویت می‌کند. بر این اساس این جستار درصدد برآمد با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از معناشناسی ساختگرا، معنای فرح در قرآن و در پی آن سبب نکوهش غالبی آن را بیاید. این بررسی نشان می‌دهد که در قرآن مؤلفه‌های معنایی فرح، شامل فخر و سرور هستند و این واژه بر اساس برتری یا عدم برتری حقیقی عامل فخر در آن، و به عبارتی وجود یا عدم وجود مؤلفة حقیقی بودن به دو نوع پسندیده و ناپسند تقسیم می‌شود. قرآن کریم برای فرح ناپسند عوامل مختلفی از جمله نعمت‌های دنیا، فرار از جهاد و گرفتاری مؤمنان را برشمرده است. در مقابل، فضل و رحمت الهی که در قرآن تنها به نعمت‌های معنوی اطلاق می‌شود، تنها عامل فرح پسندیده بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantical Study of Farah In the holy Qur'an, A Response to the Doubt of Disapproval of Joy in the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Asieh Zouelm 1
  • Ghasem Faez 2
  • Abolfazl Khoshmanesh 3
1 PhD Candidate/department Of Quran And Hadith Sciences/ Tarbiat Modares University
2 Professor, Department of Qur’an and Hadith Science, Faculty of Theology, Tehran University, Tehran
3 Associate Professor, Department of Qur’an and Hadith Science, Faculty of Theology, Tehran Universit
چکیده [English]

The Holy Qur'an establishes a system of meanings between words in which it explains and evaluates concepts based on its worldview. The method of constructivist semantics is a way of recognizing Qur'anic words in this system without any other presuppositions.
"Farah" is one of the Qur'anic concepts that, although it has a positive value in some applications, has been criticized in more cases.
Thus, Farah's interpretation of happiness reinforces the skepticism of the Qur'an's denial of his opposition to happiness, despite the positive nature of this concept in psychology.
Accordingly, this research seeks to find the meaning of Farah in the Qur'an with a descriptive-analytical method and by using constructivist semantics, and then find the reason for its dominant condemnation.
This study shows that in the Qur'an, the semantic components of Farah include pride and joy, and this word is divided into two types based on the superiority or non-superiority of the real factor of pride in it, in other words, the existence or non-existence of the component of reality.
The Holy Qur'an lists a number of factors for disapproved Farah, including the blessings of the world, the escape from jihad, and the entanglement of believers.
In contrast, the divine grace and mercy, which in the Qur'an refers only to spiritual blessings, is the only factor of admired Farah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Farah
  • structural semantics
  • Pride
  • joy
  1. قرآن کریم.
  2. آذرنوش، آذرتاش، (1383ش)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، تهران: نشر نی.
  3. ابن‌درید، محمد بن حسن‏، (1988م)، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین‏‏.
  4. ابن‌عاشور، محمدطاهر، (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  5. ابن‌فارس، احمد، (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  6. ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، (1411ق)، تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم‏، (1414ق)، لسان العرب‏، بیروت: دار صادر.
  8. ابوعبیده، معمر بن مثنی، (1381ق)، مجاز القرآن، قاهرة: مکتبة الخانجی.
  9. ازهرى، محمد بن احمد، (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  10. انطون الیاس، الیاس، (1354ش)، القاموس العصری، ترجمه سید مصطفی طباطبایی، فرهنگ نوین عربی- فارسی، قم: انتشارات کتابفروشی اسلامیّه.
  11. ایزوتسو، توشیهیکو، (1378ش)، مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان.
  12. جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1376ق‏ الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، بیروت‏: دار العلم للملایین.
  13. درویش، محى‏الدین، (1415ق)، إعراب القرآن الکریم و بیانه‏، چاپ چهارم، حمص: الارشاد.
  14. ذوعلم، آسیه، (1397ش)، معناشناسی فرح در قرآن و روایات، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: قاسم فائز، دانشکده الهیات دانشگاه تهران.
  15. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دار القلم‏‏‏.
  16. زبیدی، مرتضی، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
  17. زمخشرى، محمود بن عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
  18. سلمان‌نژاد، مرتضی، (1391ش)، معناشناسی تدبّر در قرآن کریم با سه رویکرد ساختاری، ریشه شناسی و تاریخ انگاره، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: احمد پاکتچی، دانشگاه امام صادق (ع).
  19. صدوق، محمد بن على بن بابویه، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه‏، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  20. صفوی، کورش، (1395ش)، در آمدی بر معناشناسی، چاپ ششم، تهران: سوره مهر.
  21. طالقانى، محمود، (1362ش)، پرتوى از قرآن‏، تهران: شرکت سهامى انتشار.‏
  22. طباطبایی، محمدحسین، (1390ق المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  23. طبرسى، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  24. طوسى، محمد بن الحسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن‏، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  25. عبدالباقی، محمد فؤاد، (1393ش)، المجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، قم: نوید اسلام.
  26. عسکرى، حسن بن عبدالله، (1400ق)، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الافاق الجدیدة.
  27. فراهیدى، خلیل بن احمد، (1409ق)، کتاب العین، قم‏: هجرت.
  28. فضل‌الله، محمد حسین، (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
  29. قاسم‌احمد، مریم، (1396ش)، معناشناسی کَرَم در قرآن، رساله دکتری، استاد راهنما: فرامرز قراملکی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران.
  30. قرشى، على اکبر، (1371ش)، قاموس قرآن‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏.
  31. کالر، جاناتان، (1379ش)، فردینان دو سوسور، ترجمه کورش صفوی، تهران: هرمس.
  32. کلینى، محمد بن یعقوب‏، (1407ق)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفّاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة‏.
  33. محمدی ری‌شهری، محمد، (1392ش)، الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، ترجمه مرتضی خوش‌نصیب، قم: دارالحدیث.
  34. واحدی، علی بن احمد، (1411ق)، أسباب نزول القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیّة.

35. Adams, Charles J, (2003), “Joy and Misery”, Encyclopaedia of Qur’an, v.3, Leiden-Boston: Brill, pp.59- 64.