بررسی و تحلیل جایگاه سیاق در تفسیر "أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن"

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، تهران

چکیده

"سیاق" از مهم ترین قرائن عقلائی فهم کلام و دستیابی به مراد گوینده محسوب می‌شود. در روش تفسیر قرآن به قرآن نیز توجه به "سیاق" آیه/آیات در کنار "بهره گیری از سایر آیات مرتبط با آیه مورد بحث" به عنوان قرینه‌ای برای تعیین مراد وحی مورد استناد قرار می‌گیرد. در عصر حاضر، کتاب "أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن" تألیف محمدالأمین الشنقیطی از جمله تفاسیر مهم اهل سنت است که با روش تفسیری قرآن به قرآن نگاشته شده است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی درصدد دستیابی به فهم جایگاه "سیاق" در این تفسیر و در نزد مؤلف آن برآمده است که در نتیجه مطالعه پنج جزء قرآن کریم مشخص شد هر چند "سیاق" نقش نسبتا مؤثری را در مواردی از جمله بیان معنا و مراد از مفردات آیه، تبیین معنای کلی آیه، ارزیابی اقوال مفسران، بیان تقدیر و محذوف و... در این تفسیر ایفا کرده است؛ اما در مواردی نیز "سیاق" به عنوان قرینه‌ای نزدیک و درونی در ترجیح معنا نادیده انگاشته شده است. در این موارد مفسر ابتداء معانی ای را که عمدتا برگرفته از آیات هم مضمون در سوره های دیگر است، مورد توجه قرار می‌دهد و گاهی نیز معنای سیاقی آیه را جزء یکی از وجوه معانی ذکر می‌کند. این مطلب می رساند که از میان دو قرینه مؤثر فوق الذکر در کشف معنای آیه در روش تفسیر قرآن به قرآن، "استناد به سایر آیات"، نسبت به قرینه "سیاق" در این تفسیر اولویت داشته و ارجح است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Survey and Analysis of the Position of Sīyāq in the Commentary of 'Aḍwā' al-Bayān fī 'Īḍāḥ al-Qur’an bil-Qur’an"

نویسندگان [English]

  • hamidreza mostafid 1
  • nasrin vejdani 2
1 Assistant Professor, Azad Islamic University, Northern Tehran Branch, Iran
2 MA at Qur’an and Hadith Sciences, University of Qur’an and Hadith, Tehran Branch, Iran Branch, Iran.
چکیده [English]

Context is considered in among the most important indications of understanding the words and access to what the speaker means. Also in the method of "interpretation of Quran with Quran", "context" beside exploitation of other verses is cited as an indication for determination of the purpose of revelation's. In contemporaneously, "Adwaa-ul-Bayaan fee Tafseer-il-Qur'an bil-Qur'an" by Muhammad Al-Ameen Ashـ shanqiti (1325-1393 lunar year) is among important interpretation books of Sunni Islam which were written in interpretation of Quran with Quran style. The present research intends to study the position of context in this book and its author's view. This research has been written based on chapter 10 to 15 of Quran. Regarding context's position in this book and in shanqiti's view we can say that although context has played rather effective role in some cases (including expression of meaning and purpose of verses' terms, explanation of verse's meaning, assessment of interpretator's views and expression of taqdir And mahzuf) in some cases it has been ignored as a close and internal indication in meaning's preference or in the other word, the other meanings of a verse taken from other verses, have been mentioned mainly beside contextative meaning. It can be concluded that between the two major indications of the method of "interpretation of Quran with Quran" citation to context is shanqiti's second priority where as exploitation of the other verse is his first priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Context
  • Interpretation
  • Adwaa-ul-Bayaan
منابع فارسی
1. بابائی، علی اکبر، (1381/1386ش)،  مکاتب تفسیری، تهران: سمت/پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
2. طیب حسینی، سیدمحمود، (1389ش)، اتقان در علوم قرآن (ترجمه هجده بحث علوم قرآنی از الاتقان فی علوم القرآن جلال الدین سیوطی)، قم: انتشارات دانشکده اصول دین.
 
منابع عربی
1. ابن فارس، احمد بن فارس، (بی‌تا)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
2. ابن منظور، محمد بن مکرم، (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
3. ازهرى، محمد بن احمد، (بی‌تا)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
4. آل شلش، عدنان بن محمد بن عبدالله، (1425ق)، العلامة الشنقیطی مفسرا؛ دراسة منهجیة علی تفسیره المسمی: أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، اردن: دارالنفائس.
5. رشیدرضا، محمد، (1990م)، تفسیر القرآن الحکیم ( تفسیر المنار)، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
6. زرکشی، محمد بن عبد الله، (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
7. زمخشرى، محمود بن عمر، (بی‌تا)، أساس البلاغة، بیروت: دار صادر.
8. الشنقیطی، محمدالأمین بن محمد، (1415ق)، أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دارالفکر.
9. الشنقیطی، محمدالأمین بن محمد،(1417ق)، أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10.  الشیمی، احمد سید حسانین اسماعیل، (1422ق)، الشنقیطی و منهجه فی التفسیر فی کتابه: أضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، قاهره: دانشگاه قاهره.
11.  صدر، محمدباقر، (1978م)، دروس فی علم الأصول، بیروت: دارالکتب اللبنانی.
12.عباس، فضل حسن، (1427ق)، إتجاهات التفسیر و مناهج المفسرین فی العصر الحدیث، عمان، اردن: دارالنفاس.
13. لافی فلاح بطی المحیة المطیری، احمد، (2007م)، دلالة السیاق القرآنی فی تفسیر أضواء البیان للعلامة شنقیطی، مصطفی ابراهیم المشنی،کلیة الدراسات العلیا، الجامعة الأردنیة.
14. محمود، المثنی عبدالفتاح محمود، (1426ق)، السیاق القرآنی و أثره فی الترجیح الدلالی، فضل حسن عباس، اردن: دانشگاه یرموک.
15. مصطفوى، حسن، (بی‌تا)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت-قاهره-لندن: دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
16. معرفت، محمدهادی، (1387ش)، التفسیر الأثری الجامع، قم: موسسه تمهید.
17. یوسفی، اسماعیل، (1433-1434 ه.ق)، السیاق و أثره فی توجیه الخطاب القرآنی فی کتاب "أضواءالبیان فی إیضاح القرآن بالقرآن "للشنقیطی،احمد بلخضر، جامعة قاصدی- مرباح- ورقلة.