بررسی تطبیقی- انتقادی نظرات نواندیشان دینی عقل‌گرا و متن گرا پیرامون وحی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

نواندیشان دینی با گرایش های متفاوت، سعی در حفظ کارکرد دین در دنیای مدرن نموده اند. یکی از این گرایشها، متن گرایی است که افرادی نظیر شحرور و عبدالعلی بازرگان نماینده آن هستند و گرایش دیگر عقلگرایی است که سروش، شبستری و نصر ابوزید آنرا نمایندگی می کنند. پژوهش حاضر تلاش نموده با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه این دو طیف نواندیشی را در زمینه وحی، مورد تحلیل، تطبیق و نقد قرار داده و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج بدست آمده بیانگر آنست که راهبرد عقلگراها در حل معضلات وحی، نه به شکل روبنایی و موردی بلکه با تغییر دیدگاههای بنیادین است. اما متن گراها وحی را فرابشری دانسته و معضلات آن را سعی می کنند موردی حل کنند. تلاش برای فهم نسبی از پدیده وحی، بستر سازی برقراری تعامل و مفاهمه برون دینی با غیر دینداران، رفع مبنایی معضل اجرای قوانین کیفری قرآن در عصر مدرن، از امتیازات نواندیشی عقلگرا و حذف تشریعات وحی و فراهم شدن بستر گذر از تشریعات عبادی آن، تنزل قرآن در حد یک کتاب بشری خطاپذیر زمانمند نیز از نقاط ضعف آن قلمداد می شود. در مقابل، انطباق بیشتر دیدگاه فرابشری بودن وحی با واقعیتهای متنی، عدم عبور از شریعت قرآنی، دفاع از عدم تعارض وحی و علم، از نقاط قوت رویکرد متن گرایی و تأویلهای تکلف آمیز در مورد تشریعات و گذر از برخی عناصر چالش برانگیز قرآن از حیث زمانمند بودن، بدون روشن شدن جایگاه آنها در دنیای مدرن از نقاط ضعف آن شمرده می شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critical Comparative Study of Intellectualist and Textualist Religious Modern Thinkers’ Views about Revelation

نویسندگان [English]

  • Hassan Karimi 1
  • Ali Hajikhani 2
  • kavoos roohi barandagh 2
1 PhD student/department Of Quran And Hadith Sciences/ Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Science, Faculty of Theology of Tarbiat Modarres University
چکیده [English]

Religious modern thinkers with different trends try to preserve religion’s function in modern world. One of this trends is textualism represented by scholars like Shahroor and Abdolali Bazargan, while another trend is intellectualism presented by scholars like Soroush, Shabestari and Nasr Hamed Abuzeid. Based on the analytical descriptive method, this research aims to analyze, compare and criticize the opinions of both texualist and intellectualist groups about revelation and detects their strength and weakness. The results show that intellectualist strategy for solving problems of revelation is not superficial in specific cases but is changing the religious fundamental views, while textualists consider revelation superhuman and try to solve its problems by case. Efforts for relative comprehension of revelation, setting of establishment of outside religious interaction with non-religious people and the principal solving of problem of implementing the penal laws of the Qur’an in the modern era are some advantages of intellectualism. In addition, eliminating the Qur’anic law, providing for transcending its worshiping setting, and degrading the Qur’an to a human mistakable book are some of disadvantages of the intellectualism. In contrast, further adaptation of the superhuman view of revelation to textual facts, non-transcendence of Qur’anic law, and defense of non-conflict between revelation and science, are the strengths of the textualist approach while compelling interpretations of legislation and overcoming some challenging elements of the Qur’an in terms of timeliness, without clarifying their place in the modern world, is considered its weakness.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Modern Though
  • Textualism
  • Intellectualism
  • Reformists
  • Revelation
  1. قرآن کریم.
  2. بازرگان، عبدالعلی، (1381ش)، اصلاحات و نوگرایی دینی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  3. بازرگان، عبدالعلی، (1396ش)، ده نکته در نقد رؤیاهای رسولانه، bazargan.com
  4. بازرگان، عبدالعلی، (1395ش)، تجربه نبوی و نگاه علمی، bazargan.com
  5. بازرگان، عبدالعلی، (1398ش - الف)، نسبت قرآن و حقوق بشر، www.nedayeazadi.net
  6. بازرگان، عبدالعلی، (1398ش - ب)، تأملاتی در زمینه احکام اسلامی و مقتضیات زمانه»، bazargan.com
  7. بازرگان، عبدالعلی، (1398ش - ج)، «تفسیر صوتی قرآن، سور بقره، جن، فیل»، bazargan.com
  8. حامد ابوزید، نصر، (1383ش)، نقد گفتمان دینی، ترجمه: یوسفی اشکوری و محمد جواهر الکلام، چ دوم، تهران: یادآوران.
  9. حامد ابوزید، نصر، (1387ش)، «کشف فحوای نصّ در مسیر تاریخ؛گفت و گوی انتقادی محمدرضا وصفی با نصر حامد ابوزید»، ماهنامه کتاب ماه دین، سال دوازدهم، شماره 16.

10. حامد ابوزید، نصر، (1388ش)، متن بودن قرآن، ترجمه: روح الله فرج زاده، nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com

11. حامد ابوزید، نصر، (1389ش)، معنای متن پژوهشی در علوم قرآنی، مترجم: مرتضی کریمی نیا، تهران: انتشارات طرح نو.

12. حامد ابوزید، نصر، (1391ش)، قرآن به مثابه‌ی متن، قرآن به مثابه دیسکورس‌های مختلف، گفتگوی اکبر گنجی با نصر حامد ابوزید، zamaaneh.com

13. حامد ابوزید، نصر، (1995م)، النص، السلطه، الحقیقه، دمشق: المرکز الثقافی العربی.

14. حامد ابوزید، نصر، (2010م)، نوآوری، تحریم و تأویل؛ شناخت علمی و هراس از تکفیر، مترجم: مهدی خلجی، tavaana.org

15. حامد ابوزید، نصر، (2015م)، اصلاح اندیشه اسلامی، تحلیلی تاریخی انتقادی، مترجم: یاسر میردامادی، tavaana.org

16. سروش، عبدالکریم، (1392ش)، بسط تجربه نبوی، تهران: انتشارات صراط.

17. سروش، عبدالکریم، (1393ش)، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: انتشارات صراط.

18. سروش، عبدالکریم، (1390ش)، طوطی و زنبور، drsoroush.com

19. سروش، عبدالکریم، (1394ش)، محمد راوی رؤیاهای رسولانه1، drsoroush.com

20. سروش، عبدالکریم، (1395ش - الف)، محمد راوی رؤیاهای رسولانه4، انتفاء شریعت و امتناع رسالت، drsoroush.com

21. سروش، عبدالکریم، (1395ش - ب)، محمد راوی رؤیاهای رسولانه 2، خواب احمد خواب جمله انبیاست، drsoroush.com

22. سروش، عبدالکریم، (1395ش - ج)، محمد راوی رؤیاهای رسولانه3، مقراض تیز تناقض، drsoroush.com

23. سروش، عبدالکریم، (1396ش)، رویاروی «رؤیا» 1 و 3، zeitoons.com

24. شحرور، محمد، (1397ش)، التعدد الزوجیه، shahrour.org

25. شحرور، محمد، (1398ش)، الکتاب و القرآن قراءه معاصره، ، دمشق: بی نا shahrour.org

26. کدیور، محسن، (1398ش)، سخنرانی اصلاح دینی در اسلام شیعی، تجارب، عبرتها و موازین، kadivar.com

27. مجتهد شبستری، محمد، (1381ش)، هرمنوتیک، کتاب و سنت، تهران: طرح نو

28. مجتهد شبستری، محمد، (1395ش)، قرائت نبوی از جهان (2) کلام خدا و کلام انسان پیش‌فهم‌های تفسیر آزاد قرآن، mohammadmojtahedshabestari.com

29. مجتهد شبستری، محمد، (1396ش - الف)، قرائت نبوی از جهان (۱) کلام نبوی mohammadmojtahedshabestari.com

30. مجتهد شبستری، محمد، (1396ش - ب)، نقد بنیادهای فقه و کلام، سخنرانی ها، مقالات، گفتگوها، mohammadmojtahedshabestari.com

31. مجتهد شبستری، محمد، (1398ش - الف)، فقه اسلامی و حقوق زنان، mohammadmojtahedshabestari.com

32. مجتهد شبستری، محمد، (1398ش - ب)، قرائت نبوی از جهان (۱۰) یک گام به‌سوی تفسیر تاریخی قرآن، mohammadmojtahedshabestari.com

33. مجتهد شبستری، محمد، (1398ش - ج)، قرائت نبوی از جهان (۱4) انسانیت کلام قرآنی و حقیقت تجربه محمدی، mohammadmojtahedshabestari.com

34. نراقی، آرش، (1377ش)، «درباره روشنفکری دینی»، اندیشه راه نو، سال اول، شماره 9.

35. نراقی، آرش، (1397ش)، نواندیشی دینی در سه پرده، arashnaraghi.org

36. نعیمی جورشری، عباس، (1398ش)، نواندیشی دینی در الگوهای بازرگان، شریعتی، سروش، gilmehr.com

37. یوسفی اشکوری، حسن، (1398ش)، نواندیشی دینی و آرمانهایش، yousefieshkevari.com