بررسی اصالت روایت منقول از امام علی(ع) درباره اهمیت شناخت ناسخ و منسوخ با استفاده از روش تحلیل اسناد – متن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

در منابع حدیثی اهل سنت، روایتی وجود دارد که بر اساس آن، حضرت علی(ع) به فرد قصه‌پردازی که به دانش ناسخ و منسوخ تسلط نداشت، فرمود: «هَلَکتَ و أهلَکتَ». این روایت، به یکی از مبانی نقلی قائلین به وقوع نسخ در قرآن تبدیل شده تا با تأکید بر اهمیت و جایگاه والای این علم در حوزه دانش‌های قرآنی، وقوع گسترده پدیده نسخ در قرآن را اثبات نمایند. پژوهش حاضر، اصالت‌سنجی این روایت در سده نخست هجری را به عنوان هدف دنبال می‌نماید. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل اسناد-متن و شناسایی حلقه مشترک، افراد کلیدی نقل و گسترش این روایت در بوم‌های مختلف حدیثی شناسایی شده و با تکیه بر منابع حدیثی اهل سنت، اعتبار افراد و طرق مؤثر در نقل آن به بوته سنجش گذاشته شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که این روایت که به احتمال زیاد، حوزه حدیثی مصر را باید زادبوم آن قلمداد نمود، اولاً از نظر محتوایی دچار اضطراب در نقل است و ثانیاً از نظر سندی، طریقی که به واسطه آن، روایت در بوم عراق گسترش یافته، طریق معتبری نزد اهل سنت محسوب نمی‌شود. لذا این روایت را نمی‌توان به عنوان مبنای محکمی برای اثبات اهمیت حیاتی دانش ناسخ و منسوخ و وقوع گسترده آن در قرآن کریم در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the authenticity of the narrated narration from Imam Ali (AS) about the importance of recognizing the abrogated and obsolete Using document-text analysis method

نویسندگان [English]

  • Ali Ahang 1
  • Mojtaba Shakouri 2
1 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Kosar University of Bojnourd, Iran
2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, kosar university of Bojnourd, Iran
چکیده [English]

In the sources of Sunni hadith, there is a narration according to which Imam Ali (AS) said to a person who is a storyteller who did not have mastered the abrogated and obsolete knowledge: This narration has become one of the narrative foundations of those who believe in the occurrence of abrogation in the Qur'an to emphasize the importance and high position of this science in the field of Qur'anic sciences, to prove the widespread occurrence of abrogation in the Qur'an. The present study pursues the originality of this narrative in the first century AH as a goal. For this purpose, using the method of document-text analysis and identifying the common loop, key individuals have been identified and spread this narration in different hadith ecosystems and relying on Sunni hadith sources, the credibility of individuals and effective ways in transmitting it to the assessment plant. Laid out.The findings suggest that the narrative, which is likely to be considered the birthplace of Egyptian hadith, is, firstly, anxious about the content of the narration, and secondly, in terms of authenticity, the way in which the narration is narrated in the canvas. Expanded Iraq is not a credible way for Sunnis. Therefore, this narration cannot be considered as a solid basis for proving the vital importance of the abrogated and obsolete knowledge and its widespread occurrence in the Holy Quran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Naskh"
  • "Quran"
  • "Imam Ali (AS)"
  • "Analysis of Documents-Text"
  • "Common Hadith Circle"
  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. آقایی، سید علی، (1385ش)، «تاریخ­گذاری روایات بر مبنای تحلیل إسناد، نقد و بررسی روش­شناسی خویتر ینبل»، علوم حدیث، سال11، ش41، صص 145- 168.
    3. ابن جوزی، جمال الدین ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، (1423ق)، نواسخ القرآن = ناسخ القرآن ومنسوخه، تحقیق: محمد أشرف علی الملیباری، چاپ دوم، مدینه منوره: عمادة البحث العلمی بالجامعة الإسلامیة.
    4. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1419ق)،  تلخیص الحبیر فی تخریج أحادیث الرافعی الکبیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    5. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1419ق)،  لسان المیزان، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    6. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1419ق)،  تعریف اهل التقدیس بمراتب الموصوفین بالتدلیس، تحقیق: عاصم بن عبد الله القریوتی، عمان: مکتبه المنار.
    7. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1419ق)،   تقریب التهذیب، تحقیق: محمد عوامة، سوریه: دارالرشید.
    8. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1419ق)،   تهذیب التهدیب، بیروت: دار الفکر.
    9. ابن حزم اندلسی، علی بن احمد بن سعید (1406ق)، الناسخ والمنسوخ فی القرآن الکریم، تحقیق: عبد الغفار سلیمان البنداری، بیروت: دار الکتب العلمیة.

    10. ابن حنبل، احمد (1420ق)، المسند، تحقیق: شعیب ارنؤوط، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الرساله.

    11. ابن حنبل، احمد (1420ق)،  الأسامی والکنى، تحقیق : عبدالله بن یوسف الجدیع، کویت: مکتبة دار الأقصى.

    12. ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع أبو عبدالله البصری الزهری، (1968م)، الطبقات الکبری، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار صادر.

    13. ابن سلامه بغدادی، ابوالقاسم هبه الله (1404ق)، الناسخ والمنسوخ،  تحقیق: زهیر الشاویش و محمد کنعان بیروت: المکتب الإسلامی.

    14. ابن عُدَی، عبدالله بن عُدَی، (1409ق)، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق : یحیى مختار غزاوی، چاپ دوم، بیروت: دار الفکر.

    15. ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن دمشقی، (بی­تا)، تاریخ دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر.

    16. ابن وهب، ابومحمد عبدالله، (1416ق)،  الجامع، تحقیق: مصطفى حسن أبو الخیر، ریاض: دار ابن الجوزی.

    17. ابن یونس مصری، عبدالرحمن بن احمد بن یونس (1421ق)، تاریخ ابن یونس، بیروت: دارالکتب العلمیه.

    18. أبو عبید، القاسم بن سلام البغدادی (1418ق)، الناسخ والمنسوخ فی القرآن العزیز وما فیه من الفرائض والسنن، دراسة وتحقیق: محمد بن صالح المدیفر، الریاض: مکتبة الرشد بالریاض.

    19. ابوزرعه، احمد بن عبدالرحیم العراقی ( 1415ق)، المدلسین، تحقیق: رفعت فوزی عبد المطلب و  نافذ حسین حماد، بیروت: دار الوفاء.

    20. احمدی نژاد، فاطمه؛ حسینی زاده، سیدعبدالرسول؛ ابوترابی، محمود (1397ش)، «معناشناسی نسخ تدریجی، مشروط و تمهیدی از منظر آیت الله معرفت رحمه الله تعالی»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 15، شماره1، پیاپی37.

    21. اخوان مقدم، زهره؛ طهماسبی بلداجی، اصغر (1394ش)، «ارزیابی نظریه وقوع نسخ در قرآن کریم»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 12، شماره4، پیاپی28.

    22. بخاری، أبو عبدالله محمد بن إسماعیل (بی­تا)، التاریخ الکبیر، بی­جا: بی­نا.

    23. بخاری، أبو عبدالله محمد بن إسماعیل (بی­تا)،  صحیح البخاری، تحقیق: مصطفی دیب البغا، چاپ سوم، بیروت: دار ابن کثیر.

    24. بیهقی، احمد بن حسین بن علی (1424ق)، السنن الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، چاپ دوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.

    25. پاکتچی، احمد، (1397ش)، «نقد بیرونی از نگرش تا روش»، در: رویکردهای نوین در حدیث پژوهی شیعه، به اهتمام: مرتضی سلمان نژاد و سید محمد هادی گرامی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    26. ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد (بی­تا)، الغارات، تحقیق: سید جلال الدین المحدث، بی­جا: بی­نا.

    27. حسینی جلالی، سید محمدرضا، (1378ش)، «عناوین الابواب و تراجمها فی التراث الاسلامی»، علوم الحدیث، السنه الثالثه، العدد الخامس، صص7-83.

    28. حسینی­زاده، سید عبدالرسول، (1391ش)، نسخ در قرآن: نقد و بررسی اندیشه انکار نسخ در قرآن، قم: بوستان کتاب.

    29. خویی، ابوالقاسم، (1430ق)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.

    30. سخاوی، شمس الدین محمد بن عبدالرحمن (1403ق)، فتح المغیث شرح ألفیة الحدیث، بیروت: دار الکتب العلمیة.

    31. صنعانی، أبو بکر عبد الرزاق بن همام (1403ق)، مصنف عبد الرزاق، تحقیق: حبیب الرحمن الأعظمی، چاپ دوم، بیروت: المکتب الإسلامی.

    32. طبرانی، أبو القاسم سلیمان بن أحمد (1415ق)، المعجم الکبیر، تحقیق : حمدی بن عبدالمجید السلفی، قاهره: مکتبه ابن تیمیه، ریاض: دارالصمیعی.

    33. العجلى، أحمد بن عبد الله بن صالح (1405ق)،معرفة الثقات من رجال اهل العلم والحدیث، تحقیق: عبد العلیم عبد العظیم البستوى، مدینه منوره: مکتبه الدار.

    34. عقیلی، أبو جعفر محمد بن عمرو (بی­تا)، الضعفاء الکبیر، برگرفته از: المکتبه الشامله: موقع جامع الحدیث، بی­نا.

    35. العینی، بدرالدین (1427ق)، مغانى الأخیار فى شرح أسامى رجال معانى الآثار، تحقیق: محمد فارس، بیروت: دارالکتب العلمیه.

    36. فقهی زاده، عبدالهادی، شفیعی، سعید، (1394ش)، «تاریخ گذاری حدیث (علیکم بسنتی و سنه الخلفاء الراشدین)، روش تاریخ گذاری سند-متن»، دوفصلنامه حدیث­پژوهی، سال7، ش14، صص 7 - 32.

    37. گورکه، آندریاس، (1397ش)، «روش تاریخ­گذاری إسناد-متن با توجه به حلقه مشترک، پژوهش موردی: روایات آخرالزمان»، ترجمه سعید شفیعی، در:رویکردهای نوین در حدیث پژوهی شیعه، به اهتمام: مرتضی سلمان نژاد و سید محمد هادی گرامی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    38. مزی، یوسف بن عبدالرحمن (1400ق)، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة.

    39. مغلطای بن قلیچ بن عبد الله البکجری، أبو عبد الله علاء الدین (1422ق)، إکمال تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: أبو عبد الرحمن عادل بن محمد و أبو محمد أسامة بن إبراهیم، قاهره: الفاروق الحدیثة للطباعة والنشر.

    40. مولائی نیا، عزت الله (1387ش)، «نقد و بررسی نظریه نسخ تلاوت در قرآن»، فصلنامه کوثر معارف، سال4، شماره8.

    41. نحّاس، ابوجعفر احمد بن محمد (1408ق)، الناسخ والمنسوخ، تحقیق: محمد عبد السلام محمد، کویت: مکتبة الفلاح.

    42. نیل­ساز، نصرت، (1390ش)، «تاریخ گذاری احادیث بر اساس روش ترکیبی تحلیل إسناد-متن در مطالعات اسلامی خاورشناسان، مجله پژوهشهای قرآن و حدیث، سال44، ش1، صص 127 - 149.

    43. یحیی بن معین، ابوزکریا (1400ق)، تاریخ یحیی بن معین روایه الدارمی، تحقیق: احمد محمد نورسیف، دمشق: دارالمأمون للتّراث.