نگاهی نو به «اُمّیّت نبیّ»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

پیامبر اکرم (ص) پس از دوران فترت در اجتماعی جاهلی و فرورفته در عصبیت‌های قومی و تفاخرهای نژادی مبعوث شد؛ پیامبری «اُمّی» که هم خاتم پیامبران بود و هم مأمور پایان دادن به جاهلیت و اُمّیّت با معجزه‌ای از جنس کتاب و بیان و زبان. خاتمیت نبیّ و به تبع آن، وصف خاص و انحصاری «اُمّی» برای او، نظرگاه انبوهی از محققان بوده و نتایج گوناگونی را دربرداشته است. در این میان «بیسواد»، «غیر یهودی»، «منسوب به اُمّ‌القری» و «منسوب به اُمّ» وجوه معنایی غالب‌تری برای واژه اُمّی بوده‌اند.اما در نگاه به این مفهوم اگر به «سیاق» آیات قرآن (به عنوان منبع و مرجع این تعبیر) توجه شود؛ اگر «روح معنا»ی واژگان و «نظام مراتب» در کلمات و بستر بکارگیری آن‌ها درآیات و سور قرآن پررنگ‌تر دیده شوند؛ و در نهایت اگر نقش و تأثیر «زبان قرآن» نیز در نظر گرفته شود، تصویر روشن‌تری از آن به دست خواهد آمد. تصویر حاصل شده از این مفهوم در کنار جایگاه خاتمیت پیامبر (ص)، نشان از این دارد که اُمّیّت نبیّ متفاوت و فراتر از اُمّیّت سایر بشر است و مفهومی وحدت بخش و هم‌افزا و به گستره انسانیت و در واقع ناظر به بازیابی اصول فطری و مشترکات وجود بشر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A new kook at the “Ummiyyat of The Nabii”

نویسندگان [English]

  • Abolfazl khoshmanesh 1
  • Marzieh Pouran 2
1 Associate Professor, Department of Qur’anic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Tehran, Iran
2 . MA of Qur’anic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

After the pause period (fatra), the Holy Prophet (PBUH) was sent to an ignorant and depraved society due to ethnic and racial prejudices. An “Ummī” prophet who was both the seal of the prophets and the agent of ending ignorance and Ummīyat, with a miracle of the kind of book, expression and language. The prophecy of the Prophet and, consequently, his special and exclusive description of “Ummī,” have been discussed by a large number of scholars and have yielded various results. “Illiterate,” “non-Jewish” and attributed to “Umm al-Qurā” or “Umm” have been more dominant semantic aspects for the word “Ummī.” Looking at this concept, if the context of the verses of the Qur’an (as the source and reference of this interpretation), the “spirit of meaning” of the words and the “system of levels” in the words, as well as the role and influence of the “language of the Qur’an” are considered, a clearer picture will be obtained that upon which and due to the position of the Prophet’s finality, the ummīyyat of the Prophet is different and beyond the ummīyyat of other human beings and has a unifying  and all-encompassing concept, extending to the restoration of human innate principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ummiyyat"
  • Umm"
  • Ummii"
  • Umm al-Qura"
  • "
  • Explicit language"
  1. قرآن کریم.
  2. کتاب مقدس، (1183م)، انجمن کتاب مقدس ایران.
  3. آلوسی، محمدبن عبدالله، (1415ق)، روح المعانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  4. ابن فارس، احمد، (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  5. ابن منظور، محمدبن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صار.
  6. ابوالفتوح رازی، حسین‌بن‌علی، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
  7. اخوت، احمدرضا، (1393ش)، روش‌های تدبر کلمه‌ای، تهران: قرآن و اهل بیت نبوت علیهم‌السلام.
  8. بحرانی، هاشم بن سلیمان، (1415ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، قم: موسسه البعثه.
  9. بدوی، عبدالرحمن، (1416ق)، دفاع عن القرآن ضد منتقدیه، ترجمه کمال جادالله، قاهره: الدارالعالمیه.
  10. بلاشر، رژیس، (1378ش)، در آستانه قرآن، ترجمه محمود رامیار، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  11. تامر، جورج، (2004م)، ترجمه تاریخ قرآن نولدکه، بیروت: موسسه کونراد أدناور.
  12. ثعلبی، احمدبن محمد، (1412ق)، الکشف و البیان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  13. جفری، آرتور، (1385ش)، واژگان دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
  14. حوّی، سعید، (1444ق)، الاساس فی التفسیر، قاهره: دارالسلام.
  15. حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
  16. حیدری، حسین، (1393ش)، «بررسی دگرگونی مفهوم اُمّی و امت‌ها در عهد عتیق، عهد جدید و قرآن کریم»، مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، سال 48، شماره93، صص91-116.
  17. خوش‌منش، ابوالفضل، (1393ش)، «اُم‌القری، پایگاه جهانی امت وسط»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال48، شماره1، صص53-72.
  18. خوش‌منش، ابوالفضل، (1393ش)، درآمدی به ظرفیت‌های فرهنگی و هنری زبان قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  19. خوش‌منش، ابوالفضل، (1395ش)، موسیقی زبان قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  20. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)،مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالقلم.
  21. رشیدرضا، محمد، (1414ق)، تفسیرالقرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
  22. زمخشری، محمود بن عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
  23. سید قطب، (1415ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
  24. شبّر، عبدالله، (1410ق)، تفسیر القرآن الکریم، قم: موسسه دارالهجره.
  25. شعراوی، محمدمتولی، (1991م)، تفسیر الشعراوی، بیروتک اخبارالیوم، اداره الکتب و المکتبات.
  26. صادقی تهرانی، محمد، (1406ق)،  الفرقان فی تفسیر القرآن و السنۀ، قم: فرهنگ اسلامی.
  27. صدر، سیدمحمدباقر، (بی‌تا)، المدرسۀ ‌القرآنیه: التفسیر الموضوعی و التفسیر التجزیئی فی القرآن الکریم، بیروت: دارالتعارف.
  28. طالقانی، محمود، (1362ش)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  29. طباطبائی، محمدحسین، (1390ش)، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  30. طبرانی، سلیمان بن احمد، (2008م)،  التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، اربد (اردن): دارالکتاب الثقافی.
  31. طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
  32. طبری، محمد بن جریر،  (1412ق)، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دارالمعرفه.
  33. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)،  التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  34. فخر رازی، محمد بن عمر، (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
  35. فضل الله، محمدحسین، (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک.
  36. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر.
  37. قرشی، علی اکبر، (1371ش)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  38. قشیری، عبداالکریم بن هوازن،  (2000م)، لطائف ‌الاشارات: تفسیر صوفی کامل للقرآن، قاهره: الهیئۀ‌المصریۀ‌العامۀ للکتاب.
  39. قمی، علی بن ابراهیم، (1363ش)، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
  40. گارودی، روژه، (1364ش)، میراث سوم، ترجمه آریا حدیدی، تهران: انتشارات قلم.
  41. مدرسی، محمدتقی، (1419ق)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
  42. مصطفوی، حسن، (1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  43. مغنیه، محمدجواد، (1424ق)، التفسیر الکاشف، قم: دارالکتب الاسلامی.
  44. مقاتل‌بن‌سلیمان، (1423ق)، تفسیر مقاتل‌بن‌سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  45. مکارم شیرازی، ناصر، (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  46. مطهری، مرتضی، (1391ش)، سیره نبوی، تهران: بینش مطهر.
  47. موسوی الخمینی، روح الله، (1376ش)، مصباح ‌الهدایۀ الی الخلافۀ و الولایۀ، بی‌جا: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  48. موسوی الخمینی، روح الله، (1380ش)، آداب الصلوۀ، بی‌جا: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
    1. E. Geoffroy, (2000), “UMMI”, The Encyclopedia of Islam (EI2), P. J. Bearman and others, The Netherlands, Brill, lieden.