متون دینی، از بدیهی‌انگاری تا انگاره‌زدایی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

منحصر کردن خاستگاه اندیشیدن و پژوهش، به مواضع ایجاد سوال و به عبارتی، مسئله‌محور بودن یک پژوهش، همیشه راهگشا نیست. این مسئله در خصوص پژوهش در مواجهه با متون دینی به‌ویژه در مواردی که خوانش‌گر، احساس دل‌آسودگی بیشتری از فهم معنای متن می کند؛ می تواند آسیب‌زا باشد. از این رو و با توجه به این که متون دینی، خاستگاه اصلی معارف و آموزه‌های دینی تلقی می‌شوند؛ ارتباط بین این آموزه‌ها و متون، نیازمند نکته‌سنجی بیشتری است. صرف نظر از مقبول بودن یک معرفت و آموزه خاص، اما مستند کردن آن به یک متن دینی خاص، نیازمند دقت بیشتری است. در حوزه تفسیر متن و به ویژه تفسیر قرآن کریم، بدیهی‌انگاری معنای متن و در وجهه بارز آن، فارسی شدگی معنای متن، آسیبی جدی در این خصوص است. چه آن که بسیاری از مضامین، اگرچه نامقبول نیستند، اما انتساب و استناد آن به متن دینی، قابل دفاع نیست. به طور کلی عدم توجه به تفاوت ادبیات زمان خوانش متن و زمان صدور متن، موجب ایجاد آسیب بدیهی‌انگاری در ترجمه متن است. در این میان، باید از تسری مفهوم امروزین یک اصطلاح تاریخی به گذشته (استصحاب تاریخی قهقرایی) پرهیز کرد. در نهایت، دستاورد این پژوهش آن خواهد بود که در مواجهه با متن دینی، لازم است که متن از جهت اثرپذیری از انگاره‌های خوانش‌گر متن، مورد آزمون قرار گیرد.

تازه های تحقیق

*نتیجه‌گیری

فهم متون دینی ، از جهت تعلق مخاطب به انگاره زمان خود، آسیب‌پذیر است. بدیهی‌انگاری را در درجه اول باید به عنوان یک آسیب‌شناخت و با تکیه به اصل تغایر، هر متنی را از جهت عدم ابتلای فهم آن به این آسیب، مورد آزمون قرار داد. شناخت پیش داوری‌ها در تفسیر متن، همیشه به سادگی نیست. چه آن که گاهی به قدری انگاره‌های زمان مفسر، بر متن سایه می افکند، که به راحتی نمی‌توان از زیر سایه سنگین انگاره، به بیرون و فضای واقع نگریست. این مسئله وقتی با رویکرد نص‌گرایان مواجه می‌شویم ، که به نوعی استناد به متن را فصل الخطاب همه قیل‌و‌قال‌ها قلمداد می‌کند؛ اهمیتی دوچندان می‌یابد. رویکرد نص‌گرایانه می‌تواند همین انگاره‌ها را مستندسازی کند و به عبارتی به این انگاره‌ها اعتبار بخشد. در همین راستا در این مقاله، پنج راه‌کار برای برون رفت از احتمال اثرپذیری از انگاره مطرح شد. بررسی کارکرد، دریافت بی­معنایی، ایجاد تغییر در لحن کلام، تغییر طبقه­بندی و معادل‌سازی واژگان، از نمونه این راه­کارها بود که به مخاطب متن کمک می‌کند تا از آسیب بدیهی­انگاری در فهم معنای متن رهایی یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Divine Texts, from Self-Evident to Avoiding Deconceptualization

نویسنده [English]

  • Mohammadhasan Ahmadi
Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Limiting the origin of thinking and research to the positions of creating questions and in other words, being problem-oriented in research is not always a solution. This problem is related to research in dealing with religious texts, especially in cases where the reader feels more comfortable understanding the meaning of the text, it can be harmful. Therefore, considering that religious texts are the main origin of religious knowledge and teachings, the relation between these teachings and texts needs more careful analysis. Regardless of the acceptability of a certain knowledge and teaching, documenting it with a specific religious text requires more precision. In the field of interpretation of the text and especially the interpretation of the Holy Qur'an, the self-evident meaning of the text, and in its obvious aspect, the Persianization of the meaning of the text, is a serious harm in this regard. Although many themes are not unacceptable, their attribution and reference to religious texts cannot be defended. In general, not paying attention to the difference in literature between the time of reading the text and the time of issuing the text causes self-evident damage in the translation of the text. Meanwhile, one should avoid extending the current concept of a historical term to the past. Finally, the achievement of this research will be that when facing a religious text, it is necessary to test the text in terms of its influence on the ideas of the reader of the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Text
  • Methodology
  • Qur'anic Interpretation
  • Self-Evident
  • Deconceptualization
  1.  

    1. احمدی، محمدحسن(1393). مسئله شناسی تحریف، تهران: دانشگاه اصول الدین.
    2. پاکتچی، احمد(1392). ترجمهشناسی قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادق(علیه السلام).       
    3. تفلیسی، حبیش‌بن‌ابراهیم (1386). وجوه القرآن، مقدمه مهدی محقق، چاپ جهارم، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
    4. حرّ عاملی، محمدبن‌حسن(1414ق). تفصیلوسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة،
      قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
    5. حسینی جلالی، سیدمحمدرضا(1413ق). تدوین السنة الشریفة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    6. خطیب بغدادی، احمدبن‌علی‌بن‌ثابت(1974)، تقیید العلم، بیروت: داراحیاء السنة النبویة.
    7. خویی، سیدابوالقاسم(بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهرا.
    8. ریپین، اندرو(1392م). رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن، به کوشش مهرداد عباسی، تهران: حکمت.
    9. زرکشی، بدرالدین محمد(1376). البرهان فی علوم القرآن ، قاهرة: داراحیاء الکتب العربیة.
    10. سبحانی، جعفر(1420). الموجز فی أصول الفقه یبحث عن الأدلة اللفظیة والعقلیة ، قم: مکتبة التوحید.
    11. صدوق، محمد‌بن‌علی(1399ق)، معانی الاخبار، بیروت: دارالعرفة.
    12. صفار، محمدبن حسن(1362)، بصائرالدرجات، تهران:موسسه الاعلمی.
    13. طباطبایی، سید محمدحسین(1389)، قرآن در اسلام، قم: بوستان کتاب.
    14. طبرسی، فضل‌بن‌حسن(1367). مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، تهران: ناصرخسرو.
    15. طبری، محمدبن‌جریربن‌رستم(1413ق). دلائل الامامة، قم: مؤسسه بعثت.
    16. عزیزی، حسین(1388). اجتهاد، تحول، تاریخ و مبانی، قم: بوستان کتاب.
    17. عسکری، سیدمرتضی(1416ق). القرآن الکریم و روایات المدرستین، قم: کلیة اصول‌الدین.
    18. قراملکی، احد فرامرز(1395). قدرت انگاره، قم: انتشارات مجنون.
    19. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب(1363). الاصول من الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    20. مدیر شانه چی، کاظم(1390). علم الحدیث، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    21. مسعودی، علی‌بن‌حسین(1381). مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت: دارالمعرفة.
    22. معرفت، محمد هادی(1418ق). التفسیر و المفسرون، مشهد: الجامعة الرضویة.
    23. نجاشی، احمدبن‌علی(1416). رجال النجاشی، قم: دفتر انشارات اسلامی.
    24. نعمانی، محمد‌بن‌ابراهیم(بی‌تا). الغیبة، تهران: مکتبة الصدوق.