تحلیل خطبه حضرت زینب (س) در شام با تکیه بر نظریه ساختارگرایی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

نظریه ساختارگرا، از نظریه‌های زبان‌شناسی معاصر برای درک صحیح کلام است که نگاهی همه جانبه به آثار مکتوب دارد و به واسطه آن می‌توان با زوایای مختلف متن آشنا شد. در این نظریه، نشانه‌های زبان دو بخشند شکل و محتوا که به منزله امری واحد در خدمت مفهوم سخن هستند لذا برای بررسی آثار ادبی تنها نمی-توان به محتوا و معنا توجه نمود، بلکه چگونگی ادای معنا در سطوح مختلف آن نیز مورد توجه قرار می‌گیرد تا نهایت امر، ارزیابی کلی نسبت به اثر ادبی صورت پذیرد بنابراین به کارگیری نظریه‌ ساختارگرا در خصوص خطب گران‌قدری مانند خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در شام، نکات نورانی آن را هر چه پرفروغ‌تر می‌نماید. جستار پیش رو با هدف آشنایی بیش‌تر با خطبه مذکور در صدد پاسخ به این پرسش است آیا مؤلفه‌های نظریه ساختارگرایی بر این خطبه منطبق است؟ و یا انسجام و هماهنگی بین شکل و محتوای خطبه در چه سطحی است؟ روش تحقیق، روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است. به این‌گونه که ابتدا متن خطبه مذکور آورده شد و سپس ابعاد مختلف آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی آن مورد تحلیل ساختاری قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عناصر ساختار زبانی خطبه متناسب با اقتضای زمانی آن، دارای برجستگی‌های برهانی و استدلالی است و از ظرایف علم معانی و دقایق علم بیان و بدیع به شایستگی استفاده شده است و لذا می‌توان گفت مؤلفه‌های نظریه ساختارگرایی کاملا بر خطبه منطبق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Hazrat Zainab's sermon (s) in Syria based on structuralism theory

نویسنده [English]

  • Zahra Jalili
Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Structuralism, as a contemporary linguistic theory, offers a comprehensive approach to understanding discourse by examining written texts from multiple dimensions. Within this framework, linguistic signs consist of form and content, functioning as a unified entity that serves the meaning of the discourse. Therefore, when analyzing literary works, one must not only focus on the content and meaning but also consider how meaning is articulated across various levels. This approach ultimately allows for a holistic assessment of literary works. Employing structuralism theory in analyzing profound sermons such as Lady Zainab's sermon in Sham enhances the illuminating aspects of her words. This study aims to further familiarize readers with the aforementioned sermon and seeks to answer the following questions: Are the components of structuralism applicable to this sermon? What is the level of coherence and harmony between the form and content of the sermon? The research method utilized is descriptive-analytical and based on library resources. Initially, the text of the sermon is presented, followed by a structural analysis of its various phonetic, lexical, syntactic, and rhetorical dimensions. The findings indicate that the linguistic structure of the sermon, in accordance with its temporal context, exhibits significant argumentative and reasoning features, effectively employing the subtleties of semantics and the nuances of rhetoric and stylistics. Consequently, it can be concluded that the components of structuralism are entirely applicable to the sermon.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sermon"
  • Zainab (s)"
  • Sham"
  • structuralist theory"
  • "
  • structuralism of letters"
  1. قرآن کریم
    1. ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى(1348). اللهوف على قتلى الطفوف. ترجمه: فهرى زنجانی.احمد. تهران: جهان.
    2. ابن‌طیفور، احمدبن‌طاهر(بی­تا). بلاغات النساء. قم: الشریف الرضی.
    3. ابن‌عاشور، محمدطاهر(1420ق). التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور. لبنان-بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
    4. ابن‌نما حلی، جعفربن‌محمد(1406ق). مثیر الاحزان. محقق: مدرسه امام مهدی علیه السلام. قم: مدرسه امام مهدی.
    5. ایشانی، طاهره؛ نعمتی قزوینی، معصومه(1393). تحلیل خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در کوفه بر اساس نظریه کنش­گفتار سرل. فصلنامه تخصصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه. 12(45)، 25-51.
    6. جیگاره مینا؛ صادقی زهرا(1395). بررسی و تحلیل سوره انفطار با تکیه بر نظریه ساختارگرایی. پژوهشنامه نقد ادب عربی. 7(1)، 50-74.
    7. حسینی اجداد، سید اسماعیل (1388). تجزیه و تحلیل ادبی خطبه حضرت زینب (س) در کوفه. فصلنامه تخصصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه. 6(22). 105-126.
    8. خان میرزایی، مریم(1395). ساختارگرایی در سوره مبارکه طه. پایان‌نامه ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا.
    9. خمینی، سید روح‌الله(1361). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    10. خورشا، صادق؛ مرادی، محمدهادی و حاج مؤمن، حسام (1395). ساختار شکل‌گیری معنا در سوره کافرون به مثابه اثری ادبی از دیدگاه نظریه ساختارگرایی. پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. 6(15). 111-134. DOI: 10.22054/rctall.2016.7220
    11. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد(1412ق). مفردات الفاظ القرآن. مصحح: داوودی، صفوان عدنان، بیروت-دمشق: دارالقلم-دارالشامیة.
    12. روشنفکر، کبری و محمدی، دانش(1388). تحلیل گفتمان ادبی خطبه­های حضرت زینب(س) . فصلنامه تخصصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه. 6(22). 127-149.
    13. زمخشری، محمودبن‌عمر(1407ق). الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. مصحح: حسین احمد، مصطفی. لبنان: دار الکتاب العربی.
    14. شایگان­فر، حمیدرضا(1384). نقد ادبی. تهران: دستان.
    15. طبرسی، احمدبن‌علی(1403ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج. مصحح: خرسان، محمدباقر. مشهد: نشر مرتضی.
    16. طوسی، محمدبن‌حسن(بی­تا). التبیان فی تفسیر القرآن. مصحح: عاملی، احمد حبیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    17. عباس، حسن(1998م). خصائص الحروف العربیة و معانیها. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
    18. قائمی، مرتضی؛ مسبوق، مهدی و بیات حسین(1390). بررسی تصویر استعاری دنیا در خطبه­های نهج­البلاغه. تحقیقات قرآن و حدیث. 8(1). 109-139.
    19. قصّاب، ولید ابراهیم (2009م). مناهج النقد الادبیّ الحدیث. دمشق: دار الفکر.
    20. مازندرانی، محمدصالح‌بن‌احمد (1382ق). شرح الکافی- الاصول و الروضة. مصحح شعرانی، ابوالحسن. تهران: المکتبة الاسلامیة.
    21. مجلسی، محمدباقر(1403ق). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار. مصحح برخی از محققان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    22. مسبوق، سید مهدی؛ کهریزی، سونیا و قائمی، مرتضی (1400). بررسی و تبیین وجه تسمیه خطبه اشباح با تکیه بر نظریه یاکوبسن. تحقیقات علوم قرآن و حدیث. 18(4). 155-186. DOI: 10.22051/tqh.2021.35779.3191
    23. نصراوی، محمد (1394). درآمدی بر گفتمان­کاوی تاریخی؛ مطالعه موردی خطبه حضرت زینب (س) در شام. صحیفه مبین. 21(57). 67-94.
    24. الهاشمی، سید احمد(1368). جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و البدیع. قم: مؤسسه مطبوعات دینی.