بررسی معنی شناختی واژۀ «تأویل» در قرآن با روش‌های تحلیل توزیع پیکره‌ای و نظریۀ شبکه‌های شعاعی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکترای گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

«تأویل» از موضوعات مهم علوم قرآنی، با کاربردهای متعدد در قرآن و روایات است؛ که در میان آن‌‌ها «تأویل قرآن» به سبب ارتباط با حوزۀ فهم آن جایگاه مهمی دارد. با وجود این که نظریه‌های متفاوتی در بیان معنی تأویل در قرآن مطرح شده، آثار متعدد معاصر، نشانگر عدم بیان دیدگاهی جامع و تلاش پژوهشگران برای یافتن این معنی است. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، از طریق روش‌های معنی‌شناسی جدید، به معنای واژۀ تأویل در قرآن پرداخته می‌شود. به این منظور، پس از معرفی اجمالی دیدگاه های مختلف در مورد واژۀ تأویل در قرآن از دو روش «تحلیل توزیع پیکره‌ای» و «نظریۀ شبکه‌های شعاعی» برای یافتن معنای این واژه استفاده شد. بر اساس روش توزیعی، برای واژۀ تأویل در قرآن دو معنای کلی «رجوع به یک معیار»، و «منشأ ایجاد یک پدیده» به دست آمد؛ که معنای اخیر، خود به چهار معنا، شامل تعبیر رؤیا (منشأ ایجاد رؤیا)؛ هدف و مراد فاعل (منشأ ایجاد عمل)؛ حقایق وجودی، و مفاهیم الفاظ (منشأ ایجاد قرآن)، گسترش یافته است. در بررسی این واژه با نظریۀ شبکه های شعاعی نیز، واژۀ سرنمون «آل»، به‌معنای «ستون خیمه»، شبکۀ شعاعی معنا را برای ریشۀ «أول» شکل می‌دهد. از دستاوردهای ارزیابی نظریات تأویل با نتایج معنی‌شناسی واژۀ تأویل، حذف معنای «عاقبت» از مجموعه معانی ذکرشده برای این واژه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Semantical Study of Ta’wil in the Qur'an, With the Approaches of Distributional Semantics and Radial Network Theory.

نویسندگان [English]

  • Asieh Zouelm 1
  • Nosrat Nilsaz 2
  • Hayat Ameri 3
1 Ph.D. graduated/department Of Quran And Hadith Sciences/ Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Linguistics, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

"Ta’wil" is one of the important subjects of Quranic sciences, with many applications in Quran and hadiths. "Ta’wil of the Qur'an" has an important place due to its connection with the field of understanding. Despite the fact that different theories have been proposed to express the meaning of Ta’wil in the Qur'an, numerous works of contemporary researchers trying to find this meaning indicate the lack of a comprehensive view. The current research tries to find the meaning of "Ta’wil" in Qur'an with descriptive-analytical method, through new semantic methods. For this purpose, two methods: "Distributional Corpus Analysis" and "the Theory of Radial Network" were used, to obtain the different meanings of Ta’wil in the Qur'an. According to the Qur'anic context, and to analyse the relationship between the meanings of this word. Based on the distributional method, two general meanings of "referring to a criterion" and "origin of creating a phenomenon" were obtained for this word in Qur'an. The latter meaning has extended to four meanings: the interpretation of dreams (the origin of creating dreams), the purpose and meaning of the doer (the origin of the action), existential facts, and concepts of words (the origin of the Qur'an). By the theory of radial networks, the protoscene word "Āl", meaning "tent pillar", forms a radial network of meaning for the root "Awl". One of the achievements of the evaluation of "Ta'wil" theories with the results of semantical study of this word, is the removal of the meaning of "the End" from the set of meanings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ta&rsquo
  • wil
  • The Qur&rsquo
  • an
  • Distributional Corpus Analysis
  • Radial Network Theory
  1. قرآن کریم.
    1. ابن فارس، احمد(1404ق). معجم مقاییس اللغه‏. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    2. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم(1411ق). تفسیر غریب القرآن. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم‏(1414ق). لسان العرب‏. بیروت: دار صادر.
    4. ازهرى، محمد بن احمد(1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    5. افراشی، آزیتا(1395ش). مبانی معناشناسی شناختی. تهران: پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی.
    6. جوهرى، اسماعیل بن حماد(1376ق). الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة). بیروت‏: دار العلم للملایین.
    7. ذوعلم، آسیه؛ نیل‌ساز، نصرت (آمادۀ انتشار). کاربست معنی‌شناسی توزیعی در قرآن، مطالعۀ نمونۀ موردی ریشه- واژۀ فرح. جستارهای زبانی.
    8. ذوعلم، آسیه؛ نیل‌ساز، نصرت؛ عامری، حیات؛ غروی نایینی، نهله(1401). چندمعنایی اسم و فعل در نظریۀ شبکه‌های شعاعی و کاربست آن در قرآن. پژوهش‌های ادبی- قرآنی. 10 (1)، صص 79- 99.
    9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دار القلم‏.
    10. زبیدی، مرتضی(1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر.
    11. صفوی، کورش(1399ش). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر اسلامی.
    12. صفار، محمد بن حسن(1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلّی الله علیهم. قم: مکتبة آیت الله المرعشی النجفی.
    13. طباطبایی، محمدحسین(1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات،.
    14. عیاشی، محمد بن مسعود(1380). تفسیر عیاشی. تهران: المطبعة العلمیة.
    15. فراهیدى، خلیل بن احمد(1409). کتاب العین‏. قم‏: نشر هجرت.
    16. قائمی‌نیا، علیرضا(1399). استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    17. قائمی‌نیا، علیرضا(1399). معناشناسی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    18. قمی، عباس(1383). کلّیات مفاتیح الجنان. تهران: دانش هوشیار.
    19. کالر، جاناتان(1393). فردینان دو سوسور. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: هرمس.
    20. کرافورد، جی ویلیام؛ سزومی، انیکو(1399). زبان‌شناسی پیکره‌ای در عمل. ترجمۀ محسن نوبخت. تهران: سمت.
    21. گیررتس، دیرک(1398). نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: نشر علمی.
    22. Boleda, G. (2020). Distributional Semantics and Linguistic Theory, Annual Review of Linguistics, 6, 213- 234.
    23. Evans, V. (2004). The Structure of Time, language, meaning and temporal cognition. Amsterdom: Johk Benjamins.
    24. Harris, Z. S. (1954). Distributional Structure. WORD, 10:2-3, 146-162.
    25. Lenci, A. (2018). Distributional Models of Word Meaning. Annual Review of Linguistics, 4, 151–71.
    26. Sahlgren, M. (2006). The Word-Space Model, Doctoral Dissertation. Stockholm University, Printed by universitetsservice US-AB, Sweden.
    27. Schutze, H. (1992). dimensions of meaning, In ACM/IEEE conference on Supercomputing, 787–796.
    28. Turney, P. D. (2010). From Frequency to Meaning: Vector Space Models of Semantics, Journal of Artificial Intelligence Research, 37, 141-188.