واکاوی نظریه‏ سکوت متنی توماس هاکین در خطبه‏ الشقشقة العلویة

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری، خراسان، ایران.

چکیده

خطبه‏ی شقشقیه یا مقمّصه یا الشقشقة العلویة یکی از مهم‏ترین خطبه‏های نهج البلاغه است که نوعی شکوائیه‏ی عمومی امام علی (ع) نسبت به غصب خلافت اسلامی است. هر چند که بیان ایشان کاملا صریح و بی‏پرده معضلات حکومت خلفای پیشین را برای همه‏ی مخاطبان بیان می‏کند اما نمی‏توان از زوایای پنهان کلام که در قالب سکوت‏های معنا‏دار ادراک مخاطبین را به چالش می‏کشد چشم‏پوشی کرد. یکی از نظریات مهم در این زمینه نظریه‏ی سکوت متنی توماس هاکین است که پنج شاخه‏ی سکوت کنشی، پیش‏انگاره‏ای، محتاطانه، نوع‏بنیاد و ماهرانه را در خود جای داده‏است. کلام حضرت به‏گونه‏‏ایست که بعضی از گزاره‏های کلام ایشان را نمی‏توان در یک مرز معین محصور کرد و بعضی از فراز‏ها در دو شاخه‎ی نظریه‏ی پیش‏رو قابل تعریف و بررسی است. هدف از انجام این پژوهش تحلیلی- توصیفی بازشناسی وجوه سکوت گفتمانی از منظر هاکین در یکی از برجسته‏ترین خطبه‏های نهج البلاغه است. برآیند پژوهش حاضر گواه این موضوع است که بازنمایی شعبه‏های سکوت هاکین در خطبه‏ی مذکور قابل استناد و بررسی بوده و شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در این غیاب هدفمند زبانی کاملا دخیل بوده‏است. سکوت محتاطانه و پیش ‏انگاره‏ای با توجه به حساسیت‏های جامعه‏ی آن زمان و بحران‏های پیش‏رو بیشترین بسامد را در این خطبه از آن خود کرده‏است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Thomas Huckin's Theory of Textual Silence in the Sermon of Al-Shiqshiqiyya Al-Alawiyya

نویسندگان [English]

  • fereshte saffari 1
  • Abbas Ganjali 2
1 Ph.D. student of Arabic language and literature, Faculty of Theology and Islamic Studies, Hakim Sabzevari University, Khorasan, Iran.
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Theology and Islamic Studies, Hakim Sabzevari University, Khorasan, Iran.
چکیده [English]

The sermon of Al-Shiqshiqiyya or Al-Muqammisa or Al-Shiqshiqiyya Al-Alawiyya is one of the most important sermons in Nahj al-Balagha, which serves as a public complaint by Imam Ali (AS) regarding the usurpation of the Islamic caliphate. Although his speech is explicit and openly addresses the issues of the previous caliphs' governance, the hidden aspects of his words, which challenge the audience's perception through meaningful silences, cannot be overlooked. One of the significant theories in this regard is Thomas Huckin's theory of textual silence, which includes five branches: active silence, presuppositional silence, cautious silence, genre-based silence, and skilled silence. Imam Ali's speech is such that some of his statements cannot be confined to a specific boundary, and some passages can be defined within two branches of the aforementioned theory. The aim of this analytical-descriptive research is to identify the aspects of discursive silence from Huckin's perspective in one of the most prominent sermons of Nahj al-Balagha. The findings of this study indicate that the representation of Huckin's branches of silence in the mentioned sermon is credible and worthy of examination, and the political, social, and cultural conditions of the society have played a significant role in this purposeful linguistic absence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiqshiqiyyah sermon
  • Textual silence
  • Thomas Hackin'
  • s theory
  1. نهج البلاغه. گردآورنده سید رضی(1380). ترجمه محمد دشتی. چاپ اول. تهران: سپهر.
  2. ابن‌ابی‌الحدید، فخرالدین ابوحامد عبدالحمید(بی‏تا). شرح نهج البلاغه. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی(ره).
  3. البلاذری، أحمدبن‌یحیی( 1417ق). أنساب الأشراف. بیروت: دارالفکر.
  4. البیهقی، أحمدبن‌حسین‌بن‌علی(1424ق). السنن الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  5. پورابراهیم، شیرین؛ میرزایی الحسینی، سیدمحمود؛ فتحی ایرانشاهی، طیبه(1402ش). نقش آمیختگی مفهومی در ساخت معنی ضرب المثل های حوزۀ حیوانات نهج البلاغه. تحقیقات علوم قرآن و حدیث. 20(1)، صص 1-23.

DOI: 10.22051/TQH.2022.40163.3582     

  1. خضیر، باسم خیری(2017م). استراتیجیات الخطاب عند الامام علی؛ مقاربة تداولیة.الطبعة الاولی. کربلاء المقدّسة: مؤسسة علوم نهج البلاغة.
  2. دلشاد تهرانی، مصطفی(1377ش). دولت آفتاب. تهران: خانه‏ی اندیشه‏ی جوان.
  3. راغب، محمد(1395). تحلیل و نقد کتاب کارکرد گفتمانی سکوت در ادبیات معاصر ایران. پژوهش‏نامه‏‏ی اﻧﺘﻘﺎدی متون و برنامه‏های علوم انسانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 16(5)، صص،87–102.
  4. رمضانی، اسماعیل(1389)، ماجرای شتر در نهج البلاغه. https://article.tebyan.net
  5. زودرنج، فریده؛ اربطی مقدم، شیرین(1401ش). واکاوی خطبه‏ی شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهشنامه نهج البلاغه، 10(37)، صص115-139.

 DOI: 10.22084/NAHJ.2021.24901.2708

  1. زیدان، جرجی(1372). تاریخ تمدن اسلامی. ترجمه علی جواهرکلام. بیروت: امیرکبیر.
  2. سجادی، ابوالفضل؛ هادی‏فرد، فریبا(1392ش). بررسی واژگان متقاربة المعنی در خطبه‏ی شقشقیة بر اساس روابط جانشینی و هم‏نشینی.حسنا. 5(18)، صص 125- 158.
  3. شکری اویلق، حمید؛ حسینی، سید بشیر(1399ش). حرفی به قدر کفایت ( الگوی ارتباطات کلامی در نهج البلاغه). چاپ اول. تهران: سروش.
  4. صادقی، لیلا(1392ش). کارکرد گفتمانی سکوت در ادبیات معاصر ایران. چاپ اول. تهران: نقش جهان.
  5. علایی، عبدالله(1371). برترین هدف در برترین نهاد ( پرتوی از زندگی امام حسین علیه السلام). ترجمه سیدمحمدمهدی جعفری. چاپ اول. تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  6. محسنیان راد، مهدی(1392ش). ارتباط‏شناسی. چاپ سیزدهم. تهران: سروش.
  7. مکارم شیرازی، ناصر(1376). پیام امام امیرالمؤمنین(ع). چاپ اول. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  8. هالیدی، مایکل؛ حسن، رقیه(1993م). زبان، بافت و متن. ترجمه مجتبی منشی‏زاده و طاهره ایشانی(1400). تهران: علمی.
  9. Huckin, Tomas, Textual silence and the discourse of homelessness, Discourse & Society 13(3): 347–372.
  10. Miller, tom,(1997),Functional Approaches to Written Text: Classroom Applications, States Information Agency, Washington, DC.
  11. Pasha Talaat, (December 2011), ISLAMISTS IN THE HEADLINES: CRITICAL DISCOURSE ANALYSIS OF THE REPRESENTATION OF THE MUSLIM BROTHERHOOD IN EGYPTIAN NEWSPAPERS, approved by Bernard Weiss, Doctor of Philosophy, Department of Languages and Literature,The University of Utah.
  12. Saville-Troike, M. (1985). The place of silence in an integrated theory of communication. In: Tannen, D, Saville-Troike, M, (Eds.) Perspectives on Silence. Ablex, Norwood, N
  13. Welsh, Joshua. (12 May 2023), Rhetoric and Silence in Corporate AmericaEnding the Patent War between Google and Microsoft from: Routledge Handbook of Descriptive Rhetorical Studies and World Languages Routledge Accessed on: 31 Dec 2023