ارزیابی صحت ارجاعات سیوطی به راویان و مصادر پیشین در «الجامع الصغیر»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

مدرس حوزه علمیه قم

چکیده

الجامع‌الصغیر سیوطی، یکی از جوامع روایی معروف اهل سنت است که با روش الفبایی (بر حسب ابتدای روایات) تدوین شده است. این تحقیق به بررسی میزان صحت استنادات کتاب مذکور به راویان و مصادر روایی پیشین که سیوطی از آنها نقل کرده (و در نگاه اول به نظر می‌رسد ارجاعات وی همگی دقیق هستند) پرداخته است.
پژوهش حاضر، با روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوای کمّی و بر اساس نمونه‌ای که به روش سیستماتیک و طبقاتی تهیه شده است، به بررسی 400 روایت از روایات این کتاب پرداخته و طبق قوانین علم احتمال، نتایج آن را با خطای 5 درصد به کل کتاب تعمیم داده است.
نتایج نشان داده است با خطای 5 درصد می‌توان گفت در کل کتاب الجامع‌الصغیر، در % 6/9 موارد ارجاعات بر اساس مصادر روایی موجود در زمان ما نادرست هستند. نادرستی این ارجاعات به علت فقدان روایت در نسخۀ موجود از آن کتب در زمان ما یا عدم تصریح به نام کتاب و اکتفا به نام نویسندۀ کتاب (با این‌که آن نویسنده تالیفات روایی متعدد داشته است) و یا اشتباه در انتساب روایت به راوی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluating Accuracy of Al-Suyuti's Citations by Relying on the Previous Narrators and Sources in Al Jame'a Al Saghir

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamedani
چکیده [English]

Al-Suyuti's Al Jame'a Al Saghir is one of well -known narrative collections of Sunnite compiled alphabetically in terms of initial letter of narratives. This study deals with the extent of this book's accuracy of citations by relying on the previous narrators and sources mentioned by Al-Suyuti while in first glance it seems all are correct.
Present study provided by quantitative content analysis and based on the sample prepared by systematic and stratified methods assesses 400 narratives of this book and with a 5% error rate generalizes its results according to law of possibility.
According to results it can be said that with a 5% error rate in all parts of Al Jame'a Al Saghir, 9.6% citation cases are incorrect according to narrative sources in our time. The inaccuracy of the citations is due to (1) lack of narratives in the present version from those books in our time, (2) lack of specifying name of book and relying just on the name of author (while the author has variety of narrative compilations) or (3) mistake in attributing narratives to narrators.

کلیدواژه‌ها [English]

  • accuracy of attribution
  • Al Jame'a Al Saghir
  • Al-Suyuti
  • sourcology
-      قرآن کریم.
-      ابن أبی شیبة، أبو بکر، (1409ق)، المصنف فی الأحادیث والآثار، الریاض: مکتبة الرشد.
-      ابن حبان، محمد، (1408ق)، الإحسان فی تقریب صحیح ابن حبان  (ترتیب ابن بلبان الفاسی)، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-      ابن حنبل، أبوعبدالله أحمد بن محمد،(1421ق)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-      ابن ماجه، محمد بن یزید، (1430ق)، سنن ابن ماجه، بیروت: دار الرسالة العالمیة.
-      أبو داود، سلیمان بن الأشعث، (بی­تا)، سنن أبی داود، بیروت: المکتبة العصریة.
-      أبو نعیم أحمد بن عبد الله، (1394ق)، حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، مصر: السعادة.
-      أبویعلى موصلی، أحمد بن علی،(1404ق)، مسند أبی­یعلى، دمشق: دارالمأمون ­للتراث.
-      ایمان، محمد تقی، نوشادی، محمودرضا، (1390ش)، تحلیل محتوای کیفی، دو فصلنامه­ی علمی تخصصی «پژوهش»، سال سوم، شماره2، پاییز و زمستان 1390، صص 44 – 15.
-      ببی، ارل، (1378)، تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، قم: انتشارات سمت.
-      بخاری، محمد بن إسماعیل،(1422ق)، صحیح­البخاری، بیروت: دار طوق النجاة.
-      بیابانگرد، اسماعیل، (1386)، روش‌های تحقیق در روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، تهران: نشر دوران.
-      بیهقی، أحمد بن الحسین، (1424ق)، السنن الکبرى، المحقق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة،.
-      بیهقی، أحمد بن الحسین، (1423ق)، شعب الإیمان، ریاض: مکتبة الرشد.
-      ترمذی، محمد بن علی، (بی­تا)، نوادر الأصول ، بیروت: دار الجیل.
-      ترمذی، محمد بن عیسى، (1998م)، سنن الترمذی، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
-      حاجی خلیفة، مصطفى بن عبدالله، (1941م)، کشف الظنون عن أسامی الکتب والفنون، بغداد: مکتبة المثنى.
-      حافظ‌نیا، محمدرضا، (1386)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: انتشارات سمت.
-      حاکم نیشابوری، محمد بن عبد الله، (1411ق)، المستدرک على الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-      حمودة، طاهر سلیمان، (1410ق)، جلال الدین السیوطی عصره وحیاته وآثاره وجهوده فی الدرس اللغوی، بیروت: المکتب الاسلامى.
-      خطیب شربینی، شمس الدین، محمد بن أحمد، (1415ق)، مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-      دارقطنی، أبوالحسن علی بن عمر، (1424ق)،  سنن الدارقطنی، محقق: شعیب الارنؤوط، حسن عبد المنعم شلبی، عبد اللطیف حرز الله، أحمد برهوم، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-      دلاور، علی، (1386ش)، روش­های تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران: دانشگاه پیام نور.
-      رایف، دانیل و همکاران، (1381)، تحلیل‌ پبام‌های رسانه‌ای (کاربرد تحلیل محتوای کمّی در تحقیق)، ترجمه مهدخت بروجردی علوی، تهران: انتشارات سروش.
-      رفیع‌پور، فرامرز، (1382ش)، تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-      سیوطی، عبد الرحمن بن أبی­بکر، (1428)، (الف)، الجامع­الصغیر فی احادیث البشیر النذیر، بیروت: دارالفکر.
-      سیوطی، عبد الرحمن بن أبی­بکر ، (1426)، (ب)، الجامع­الکبیر، قاهره: الازهر.
-      طبرانی، سلیمان بن أحمد، (بی­تا)، (الف)، المعجم الأوسط، قاهره: دار الحرمین.
-      سیوطی، عبد الرحمن بن أبی­بکر ، (1405ق)، (ب)، المعجم الصغیر، بیروت – عمان: دار عمار، المکتب الإسلامی.
-      سیوطی، عبد الرحمن بن أبی­بکر ، (بی­تا)، (ج)، المعجم الکبیر، قاهره: مکتبة ابن تیمیة.
-      سیوطی، عبد الرحمن بن أبی­بکر ، (1405ق)، (د)، مسند الشامیین، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-      عطیه، محی‌الدین، یوسف، محمد خیر رمضان، حنفی، صلاح الدین، (1418ق)، دلیل مولفات الحدیث الشریف المطبوعه القدیمه و الحدیث، بیروت: دارابن­حزم.
-      عقیلی، محمد بن عمرو، (1404ق)،  الضعفاء الکبیر، بیروت: المکتبة العلمیة.
-      فلیک، اوه، (1388ش)، درآمدی بر تحقیق کیفی، تهران: نشر نی.
-      کحلانی، محمد بن إسماعیل، (1432ق)،  التَّنویرُ (شَرْحُ الجَامِع الصَّغِیرِ)، محقق: دکتور محمَّد إسحاق محمَّد إبراهیم، ریاض: مکتبة دار السلام.  
-      کتانی، محمد بن أبی­الفیض، (1421ق)، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفة، محقق: محمد المنتصر بن محمد الزمزمی، بیروت: دارالبشائرالإسلامیة.
-      کیوی، ریمون، کامپنهود، لوک وان،(1389ش)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه­ی عبد الحسین نیک گهر تهران: نشر توتیا.
-      محمدی‌مهر، غلامرضا، (1387ش)، روش‌ تحلیل ‌محتوا (راهنمای‌عملی‌تحقیق)، تهران: دانش نگار.
-      مسلم بن حجاج، (بی­تا)،  صحیح مسلم، بیروت: دارإحیاء­التراث­العربی.
-      مقدسی، ضیاء الدین أبو عبد الله محمد، (1420ق)،  الأحادیث المختارة أو المستخرج من الأحادیث المختارة مما لم یخرجه البخاری ومسلم فی صحیحیهما، بیروت: دار خضر للطباعة والنشر والتوزیع.
-      مناوی، عبدالرئوف، (1408ق)، (الف) التیسیر بشرح الجامع الصغیر، ریاض: مکتبة الإمام الشافعی.
-      مناوی، عبدالرئوف ، (1415ق)، (ب) فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
-      نادری، عزت‌الله، سیف‌ نراقی، مریم، (1388ش)، روش‌های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی با تاکید بر علوم تربیتی، تهران: ارسباران.
-      نسائی، أحمد بن شعیب، (1406)، (الف)، السنن الصغرى، حلب: مکتب المطبوعات الإسلامیة.
-      نسائی، أحمد بن شعیب ، (1421ق)، (ب)، السنن الکبرى، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-      هَنَّاد بن السَّرِی، الزهد، (1406ق)، کویت: دار الخلفاء للکتاب الإسلامی.
-      هولستی، اُل- آر.، (1373ش)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمه نادر سالارزاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
-      هیثمی، نور الدین علی بن أبی بکر، (1399ق)، کشف الأستار عن زوائد البزار، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-       واس، دی.ای، (1389ش)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.