مبانی ادبی - زبان شناسی جری و تطبیق در تفسیر قرآن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه یاسوج

2 استادیار دانشگاه تهران پردیس فارابی قم

چکیده

تعمیم مفاهیم قرآنی و انطباق آنها درطول زمان بر شرایط و مصادیق جدید یکی از قواعد مهم تفسیری است که به جری و تطبیق شهرت دارد. اختصاص بخش مهمی از روایات تفسیری شیعه به این موضوع از یک طرف و نقدها و طعن‌های برخی مخالفان بر این گونه روایات از طرف دیگر و نیز ارتباط وثیق این مسئله با خاتمیت و جاودانگی قرآن، مبناشناسی و تحلیل درست این قاعده ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، مبانی و دلایل این قاعده تفسیری از جنبه ادبی و زبان‌شناسی استخراج و بررسی شده اند. مهم‌ترین این مبانی عبارت‌اند از: پایان‌ناپذیری معانی نص، استعمال لفظ در بیش از یک معنا، العبره بعموم اللفظ لا بخصوص السبب، وضع لفظ برای روح معنا. تحلیل صحیح مبانی این قاعده نشان می دهد که معصومین (ع) که مبتکران این سنت تفسیری هستند، راهی را برای جاودانگی مفاهیم قرآنی و نو بودن آن در هر عصری به ما معرفی کرده‌اند و این قاعده تفسیری با اصول ادبی و زبان‌شناسی کاملاً منطبق است؛ لذا با اجرای آن، مفاهیم قرآنی از حصار زمان و مکان خارج می‌شوند و همیشه می‌توان از آنها استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Principles of literary - and matching the linguistic interpretation of the Qur'an

نویسندگان [English]

  • aboolhasan momennejad 1
  • ali rad 2
چکیده [English]

Extension of Quranic concepts and adapt over time to new circumstances and evidences that the current interpretation and implementation of important rules is known. Assign an important part of the traditions of Shia interpretation criticism and irony to this, on the one hand and on the other hand some opposition to these traditions and deep ties this issue with finality and eternity of the Quran, the Foundation Analysis and correct analysis of this rule seems to be necessary. In this study, analytical methods, principles and reasons for the rule of interpretation of literary and linguistic aspects extracted and examined. Foremost among these principles are the end, the meaning of the text, use the word in more than one sense, especially Alsbb La Albrh Bmvm literally, word for spirit means the situation. Correct analysis of the foundations of the rule indicates that the Imams (as) the originator of the tradition of interpretation, the way to immortality and Koran in every age we have introduced the novelty of it and no interpretation is entirely consistent with the principles of literary and linguistics; Therefore, its implementation, Quranic concepts of time and space outside the fence, and they can always be used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • interpretation beyond the basics
  • current and implementation
  • linguistics
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر(1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم(1408ق)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء تراث.
- بابائی، علی اکبر(1379)، روش شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت.
- باطنی، محمد رضا(1373)، زبان و تفکر، تهران: نشر آگاه، چاپ پنجم.
- بحرانی، سید هاشم(1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، اول، تهران: بنیاد بعثت.
- الجمل، بسّام(1389)، پژوهشی نو در باب اسباب نزول قرآن، ترجمه سیّد حسین سیّدی، تهران: نشر سخن.
- جوادی آملی، عبدالله(1380)، تفسیر تسنیم، اول، قم: نشر اسراء.
- حجتی، محمد باقر(1365)، اسباب النزول، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- حسینی، زهرا(1387)، جمع آوری روایات تطبیقی در تفاسیر روایی شیعه، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمد کاظم شاکر، علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه قم.
- خمینی، سید حسن(1390)، گوهر معنا: بررسی قاعده وضع الفاظ برای ارواح معانی، تهران: نشراطلاعات.
- خمینی، سید روح الله(1381)، تقریرات فلسفه، به تقریر سید عبدالغنی اردبیلی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- خمینی، سید روح الله (1377)، تبیان، موسسه تنطیم و نشرآثار امام خمینی، تهران: دفتر سیزدهم.
- خوئی، سید ابوالقاسم(1408ق)، البیان فی علوم القرآن، بیروت: دارالزهراء.
- راد، علی(1390)، مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن، تهران: نشر سخن.
- رازی، ابوالفتوح حسین بن علی(1408ق)، روح الجنان و روض الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمد جعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد: آستان قدس رضوی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم،.
- رضایی اصفهانی، محمد علی(زمستان 1386)، تجلی جاودانگی قرآن در قاعده جری و تطبیق، اندیشه دینی، شیراز.
- رضایی اصفهانی، محمد علی (1387)، منطق تفسیر، اول، قم: جامعه المصطفی العالمیه.
- زرقانی، محمد عبدالعظیم(بی تا)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- زرکشی، محمد بن عبدالله(1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفة، الطبعة الاولی.
- زمخشری، محمود بن عمر بن محمد(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
- السعدی، عبدالرحمن بن ناصر(1420ق)، القواعد الحسان لتفسیر القرآن، الریاض: دار ابن الجوزیة. 
- سعیدی روشن، محمد باقر (1383)، تحلیل زبان قرآن و روش شناسی فهم آن، اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن(1421ق)، الإتقان فی علوم القرآن، دوم، بیروت: دارالکتب العربی.
- شاکر، محمد کاظم(1376)، روش های تأویل قرآن، قم: بوستان کتاب.
- شریف الرضی، محمد بن حسین(1373)، نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، تهران: انتشارات اسوه، اول.
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه(1403ق)، معانی الأخبار، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم.
- صفارقمی، محمد بن حسن(1404ق)، بصائر الدرجات فی فضایل آل محمد، قم: مکتبه آیۀ الله المرعشی النجفی.
- طباطبائی، محمد حسین(1393ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
- طباطبائی، محمد حسین (1353)، قرآن در اسلام، دوم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- طبرسی، فضل بن حسن‏(1372)‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، سوم، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
- طبری، محمدبن جریر(1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، اول، بیروت: دارالمعرفه.
- طهماسب خانی، فرهاد(1386)، بررسی و تحلیل روایات جری و تطبیق در المیزان، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: عبدالرضا زاهدی، علوم قرآن و حدیث، دانشکده اصول دین قم.
- طیب حسینی، سید محمود(بهار 1387)، بررسی مبانی فرامتنی چند معنایی در قرآن کریم، پژوهش و حوزه، شماره 33.
- طیب حسینی، سید محمود ‏(1390)‏، درآمدی بر دانش مفردات قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- علم الهدی، سید مرتضی(1363)، الذریعه الی اصول الشریعه، تحقیق ابوالقاسم گرجی، تهران: دانشگاه تهران.
- عیاشی، محمد بن مسعود(1411ق)، تفسیر العیاشی، بیروت: موسسة الأعلمی للمطبوعات.
- فراهیدی، خلیل بن احمد(1409ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
- فضل الله، سید محمد حسین(1419م)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک، الطبعه الثانیه. 
- فیض کاشانی، ملا محسن(1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات صدر.
- قائمی نیا، علیرضا(1389)، بیولوژی نص، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- کلینی، محمد بن یعقوب(1413ق)، اصول کافی، بیروت: دارالأضواء.
- مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحارالأنوار الجامعة، بیروت: دار احیاء التراث.
- مصطفوی، حسن‏(1360)‏، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مطهری، مرتضی(1387)، خاتمیّت، تهران: انتشارات صدرا، .
- معرفت، محمد هادی (1380)، تفسیر و مفسران، ترجمه علی خیاط، مشهد: انتشارات ذوی القربی.
- مکارم شیرازی، ناصر(1416ق)، انوار الاصول، تقریر احمد القدسی، قم: انتشارات نسل جوان، طبعه الثالثه.
- مودب، سید رضا (1388)، مبانی تفسیر قرآن، اول، قم: انتشارات دانشگاه قم.
- نفیسی، شادی (پاییز و زمستان 1392)، مبانی جری و تطیبق از دیدگاه علامه طباطبایی، قرآن شناخت، قم: سال ششم، شماره دوم.