فراگرد ارتباط شیطان و انسان از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

مدرس حوزه علمیه قم

چکیده

ارتباط انسان و شیطان، از آغاز خلقت هر فرد تا پایان عمر وی برقرار است و درک درست این ارتباط، آثار تربیتی و انسان­ساز بسیار مهمی بر ارتباط درون­فردی (ارتباط انسان با خود، با خدا و جهان غیب) و نیز بر ارتباطات میان­فردی و در ساحت­های فردی، خانوادگی و اجتماعی برجا می­گذارد. قرآن کریم نیز در همین راستا همواره سعی کرده است شناخت انسان را نسبت به شیطان و ارتباط با او بیفزاید. پژوهش فرارو، با هدف تبیین فراگرد ارتباطی انسان و شیطان از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده نموده و آیات قرآنی مرتبط با ارتباط دوسویۀ انسان و شیطان را بر اساس فراگرد ارتباط و عناصر آن تحلیل کرده است. تبیین عناصر ارتباط تقابلی انسان و شیطان، تبیین ابعاد و اجزا و مراحل فراگرد ارتباط انسان و شیطان در دو قطب استحواذ و استخلاص، عناصر موجود در فراگرد ارتباطی انسان و شیطان از جمله ماهیت وسوسه و ابعاد آن به عنوان پیام گمراهی، تبیین عوامل موثر در رمزگشایی از پیام شیطانی در درون انسان و ارائۀ مدلی از ارتباط انسان و شیطان از منظر قرآن کریم، از مهم­ترین دستاوردهای این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Communication process between Satan and man in the Holy Qur'an

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamedani
teacher at Qom Seminary
چکیده [English]

The relationship between man and Satan begins with the birth of a man and continues 'till his death. The correct understanding of this interaction is of great edifying value for the interpersonal relationships at personal, family and society level. Considering its importance, Qur'an has always tried to improve man's understanding of Satan and its interaction with man. Employing descriptive - analytical method, This article has analyzed the Qurʼanic verses concerning the mutual relationship between man and Devil, based on the communication process and its components, with the aim to clarify this relationship. The most significant results of this study is as follows: elucidating the opposing components of this interaction, its limits, elements and course along the two ends of "istikhlāṣ" and " istiḥwāḍ"; clarifying the nature of Devil's temptation and its features as a deceptive message; clarifying the effective elements of decoding its message by man and suggesting a communication model based on the holy Qur'an's view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Satan
  • Temptation
  • Deceptive message
  • Communication model
  • Interpersonal relationship
-          قرآن کریم.
-          نهج­البلاغة (1414ق). قم: هجرت.
-          آسابرگر، آرتور (1387ش). روش‌های تحلیل رسانه‌ها، (مترجم: پرویز اجلالی)، تهران: دفتر مطالعات وتوسعه رسانه‌ها.
-          ابن­درید، محمد بن­حسن (1998م). جمهرةاللغة، بیروت: دارالکتب­العلمیة.
-          ابن­منظور، محمد بن­مکرم (1414ق). لسان­العرب، بیروت: دارالفکر.
-          ابن­حنبل، احمد (1416ق). المسند، قاهره: دارالحدیث.
-          ابن­فهد حلى، احمد (1407ق). عدة­الداعی، بی­جا: دارالکتب­الإسلامی.
-          اسمیت، فلیپ (1387ش). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی (مترجم: حسن پویان)، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-          بحرانى، سید هاشم (1374ش). البرهان، قم: مؤسسه بعثت.
-          بخارى، محمد بن­اسماعیل (1431ق). الصحیح ، بیروت: دارالکتاب­العربی.
-          حر عاملى، محمد بن حسن (1380ش). الجواهر­السنیة، تهران: دهقان.
-          دیلمى، حسن بن­محمد (1412ق).  إرشاد­القلوب، قم: الشریف­الرضی.
-          زارع، حسین و مصطفی سلیمانیان، (1394ش). بررسی فلسفۀ وجودی شیطان، فصلنامۀ تحقیقات کلامی، سال سوم، شمارۀ یازدهم، صص 122 – 103.
-          سعادت­پرور، على (1385ش). سرالاسراء، تهران: احیاء کتاب.
-          سورین ورنر-‌ تانکارد جیمز (1381ش).  نظریه‌های‌ارتباطات، (مترجم: علیرضا دهقان)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-          شکر، عبدالعلی، (1393ش).  وسوسۀ شیطان و راه­های مقابله با آن در قرآن، پژوهشنامۀ معارف قرآنی، سال پنجم، شمارۀ 18، صص 63 – 89.
-          صدرالمتألهین، محمد بن­ابراهیم (1360ش). الشواهد­الربوبیة، مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
-          صدرالمتألهین، محمد بن­ابراهیم (1363). مفاتیح­الغیب، تهران: موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگى.
-          صدرالمتألهین، محمد بن­ابراهیم (1381ش). کسر­الاصنام­الجاهلیة، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
-          صدرالمتألهین، محمد بن­ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة، بیروت: داراحیاءالتراث.
-          صدوق، محمد بن­بابویه (1413ق). من لا یحضره­الفقیه، قم: انتشارات اسلامی.
-          صدوق، محمد بن­بابویه (1395ق). کمال­الدین، تهران: اسلامیه.
-          طباطبایى، سید محمدحسین (بی­تا). الرسائل­التوحیدیة، بیروت: موسسه النعمان.
-          طباطبایى، سید محمدحسین (1417ق). المیزان ، قم: انتشارات اسلامى.
-          طبرانی، سلیمان بن­احمد (1430ق). المعجم­الکبیر، بیروت: داراحیاءالتراث­العربی.
-          طبرسى، حسن بن­فضل (1412ق). مکارم­الأخلاق، قم: الشریف­الرضى.
-          طوسى، محمد بن­حسن (1414ق). الأمالی، قم: دارالثقافة.
-          طوسى، محمد بن­حسن (1407). التبیان، بیروت: داراحیاء­التراث­العربى.
-          عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق). تفسیر­العیّاشی، تهران: المطبعة­العلمیة.
-          غزالی، ابوحامد (1416ق). مجموعة رسائل الامام الغزالى، بیروت: دارالفکر.
-          فرهنگی، علی‌اکبر (1374). ارتباطات انسانی، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
-          فیض کاشانى، ملامحسن (1375ش). اصول المعارف، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
-          فیض کاشانى، ملامحسن (1406ق). الوافی، اصفهان: کتابخانه امام على علیه­السلام.
-          فیض کاشانى، ملامحسن (1417ق). المحجة­البیضاء، قم: انتشارات اسلامى.
-          قمى، على بن­ابراهیم (1404ق). تفسیر­القمی، قم: دارالکتاب.
-          کلینی، محمد بن­یعقوب (1365ق). الکافی، تهران: دار­الکتب­الإسلامیة.
-          مازندرانى، محمدصالح (1382ق). شرح­الکافی، تهران: المکتبة الإسلامیة.
-          مایرز، گیل و میشله مایرز (1383ش). پویایی ارتباطات انسانی، (مترجم: حوا صابر آملی)، تهران: دانشکدۀ صدا و سیما.
-          مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحار­الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
-          محسنیان­راد مهدی (1385). ارتباط‌شناسی (مقدمۀ چاپ دوم)، تهران: سروش.
-          مصباح، محمدتقی، (1388ش- الف). اخلاق در قرآن، قم: موسسه امام خمینی.
-          مصباح، محمدتقی، (1388ش- ب). جهان­شناسی، انسان­شناسی، خدا­شناسی در قرآن، قم: موسسه امام خمینی.
-          مفید، محمد بن­محمد (1413ق). الإختصاص، قم: کنگرۀ شیخ مفید.
-          مهدی­زاده، سیدمحمد (1392). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: همشهری.
-          نراقى، محمدمهدى (بی­تا). جامع­السعادات، بیروت: مؤسسة الأعلمى للمطبوعات.