آسیب‌شناسی کاربست روایات نبوی در تفسیر کشاف با تکیه‌بر ساختارهای صرفی و نحوی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

عموماً زمخشری در تفسیر کشاف برای فهم معنای آیه از روایات نبوی استفاده می‌کند؛ یکی از این موارد، در زمینه علوم ادبی است که از میان رسته‌های مختلف این علم می‌توان به ساختارهای صرفی و نحوی اشاره داشت. در این راستا، مقالۀ حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و رویکرد انتقادی، به استخراج کاربست روایات پیامبر برای تحلیل ساختارهای صرفی و نحوی آیات قرآنی در تفسیر کشاف پرداخته و درنهایت با واکاوی و ارزیابی دیدگاه زمخشری در این خصوص، این نتیجه حاصل‌شده که از یک‌سو، روایات مورد استناد وی، به‌جز لای نافیه در ساختار نحوی، ضعیف بوده و از سوی دیگر، کاربست روایت نیز در تمامی موارد صحیح نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Pathology of application of the Prophet’s Sayings in Al- Kashshaaf Commentary with Emphasis on the Syntactical and Morphological Structures

نویسندگان [English]

  • Reza Amani 1
  • Khadije Faryadres 1
  • Mohsen Faryadres 2
1 Assistant Professor, holy quran teaching and science University
2 M.A in Quran and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University.
چکیده [English]

Al-Zamakhshari generally uses the Prophet’s sayings in Al-Kashshaaf Commentary for understanding the meaning of the verse; One of such cases is regarding the literary sciences, which the Syntactical and Morphological Structures can be addressed from its various classes. In this regard, the present article utilizes a Descriptive – Analytical method and a Critical Approach in order to extract the application of the Prophet’s sayings for analyzing the Syntactical and Morphological Structures of the Quranic verses in Al-Kashshaaf Commentary. In the end, upon analysis and evaluation of the perspective of Al-Zamakhshari in this regard, it is concluded that on one hand the sayings cited by Al-Zamakhshari are weak except for the use of the negative Forming “No” (La) in the Syntactical Structure, and then on the other hand application of the sayings was not correct in all cases. . . . . . .. . . . . . . .. . . . .

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Jar Allah a
  • l-Zamakhshari
  • the Prophet’s Sayings
  • Al-Kashshaaf Commentary

مراجع

  • قرآن کریم. ترجمه محمّدمهدی فولادوند. (1415ق.). تحقیق هیئت علمی دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی). چاپ اوّل. تهران: دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
  • آبدانان مهدیزاده، محمود، صادق سیاحی و کیفیه اهوازیان، (1392ش)، «آسیب‌شناسی آرای نحوی زمخشری در کشاف با تکیه‌بر دیدگاه­های مشاهیر نحو»، فصلنامه­ی لسان مبین، شمارۀ 14، صص 47-25.
  • آلوسی، محمود، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، محقق: عبدالباری، بیروت: دارالکتب العلمیّة.
  • ابوالسعود، محمد بن محمد، (بی­تا)، تفسیر ابى السعود (ارشاد العقل السلیم الى مزایا القرآن الکریم)، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی‏.
  • ابن ابی حاتم، عبد الرحمن بن محمد، (1371ق)، الجرح والتعدیل، محقق: عبد الرحمن بن یحی المعلمی الیمانی، بی­مک: دائرة المعارف العثمانیة.
  • ابوحیان، محمد بن یوسف، (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، محقق: صدقى محمد جمیل، بیروت‏: دار الفکر.
  • ابوداود سجستانی، سلیمان بن الأشعث، (1430ق)، سُنَن، محقق: شعیب الأرناؤوط و آخرون، بی­مک: دار الرسالة العالمیة.
  • ابن‏ابى‏جامع، على بن حسین‏، (1413ق)، الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز (عاملى)، قم‏: دار القرآن الکریم‏.
  • ابن حبان (= أبو حاتم تمیمی بستی سجستانی)، (1393ق). الثقات، محقق: محمد عبد المعید خان، بی­مک: دائرة المعارف العثمانیة.
  • ابن حجاج نیشابوری، مسلم، (1427ق)، صحیح مسلم، محقق: نظر بن محمد الفاریابی أبو قتیبة، بی­جا: دار طیبة.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، (بی­تا الف)، تهذیب التهذیب، بی­مک: مؤسسة الرسالة.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، (1421ق)، تقریب التهذیب، بی­مک: دار العاصمة.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، (بی­تا ب)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، محقق: محب الدین الخطیب، بی­مک: دار الکتب السلفیة.
  • ابن­حنبل، احمد بن محمد، (بی­تا)، المسند، محقق: شعیب الأرناؤوط و آخرون، بی­مک: مؤسسة الرسالة.
  • ابن­راهویه، اسحاق، (1411ق)، المسند، مدینه: مکتبۀ الإیمان.
  • ابن­سراج (= ابوبکر محمد بن سَری بن سهل)، (1430ق)، الأصول فی النحو، محقق: محمد عثمان، القاهره: مکتبۀ الثقافۀ الدینیۀ.
  • ابن­سعد، محمد، (1421ق)، الطبقات الکبرى، محقق: علی­محمد عمر، بی­مک: مکتبة الخانجی.
  • ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب، (1422ق)، ‏المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت‏: دار الکتب العلمیة‏.
  • ابن‏قتیبه، عبدالله بن مسلم‏، (1423ق)، تأویل مشکل القرآن‏، محقق: ابراهیم شمس‏الدین، بیروت‏: دار الکتب العلمیة.
  • ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت‏: دار الکتب العلمیة.
  • ابونعیم اصفهانی، احمد، (1416ق)، حلیۀ الأولیاء و طبقات الأصفیاء، قاهره: دارالفکر.
  • انصاری، مسعود، (1389ش)، مقدمۀ ترجمۀ تفسیر کشاف، تهران: ققنوس.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، (1423ق)، صحیح بخاری، دمشق – بیروت: دارالکثیر.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، (1414ق)، صحیح الأدب المفرد، محقق: محمد ناصرالدین الألبانی، بی­مک: مکتبۀ الدلیل.
  • بغوى، حسین بن مسعود، (1420ق)، معالم التنزیل، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی.
  • بیضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  • ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد، (1418ق)، جواهر الحسان فى تفسیر القرآن، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی.
  • جوادی ‌آملی، عبدالله، (1388ش)، تسنیم، محقق: احمد قدسی، قم: اسراء.
  • جوادی ‌آملی، عبدالله ، (1414ق)، خمس رسائل، بیروت: دار الصفوۀ.
  • حسینی خراسانی، قاسم و محمود ملکی­اصفهانی، (1427ق)، القواعد النحویۀ، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیه قم.
  • خطیب­بغدادی، (1422ق)، تاریخ مدینۀ السلام (تاریخ بغداد)، محقق: بشار عواد معروف، بی­مک: دارالغرب الإسلامی.
  • خفاجى، احمد بن محمد، (1417ق)، عنایة القاضی وکفایةالراضی على تفسیر البیضاوی (حاشیة الشهاب)‏، بیروت‏: دار الکتب العلمیة ‏.
  • حقى­برسوى، اسماعیل‏، (بی­تا)، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت‏: دار الفکر.
  • دارقطنی، علی بن عمر، (1986م)، المؤتلف والمختلف، بی­مک: دار الغرب الإسلامی.
  • درویش، محى‏الدین‏، (1415ق)، اعراب القرآن الکریم و بیانه‏، حمص‏: الارشاد.
  • ذهبی، شمس الدین، (1413ق)، الکاشففی معرفة من له روایة فی الکتب الستة وحاشیته، جده: دار القبلۀ للثقافۀ مؤسسه علوم قرآن المکتبۀ العربیۀ السعودیۀ.
  • راد، علی و فضل‌الله غلامعلی تبار فیروزجائی، (1392ش)، «نقد رویکردهای معناشناسی واژۀ «مسّ» در آیۀ Pلَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُون‏O»، مجلۀ آموزه­های قرآنی، شمارۀ 18، ص128-105.
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت- دمشق‏: دار القلم – الدار الشامیۀ.
  • زبیدى، ماجد ناصر، (1428ق‏)، التیسیر فی التفسیر للقرآن بروایةأهل البیت‏، بیروت: ‏دار المحجة البیضاء.
  • زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشّاف عن حقائق غوامض التّنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • سیوطی، جلال‌الدین، (1432ق)، جمع الجوامع فی النحو، محقق: نصر أحمد إبراهیم عبدالعال، بی­مک: مکتبۀ الآداب.
  • شیخ‏زاده، محمد بن مصطفى‏، (1419ق‏)، حاشیه محیى الدین شیخ زاده على تفسیر القاضى البیضاوى‏، بیروت‏: دار الکتب العلمیة.
  • صانعی­پور، محمد حسن، (1395ش)، «حدیث انگاری زمخشری در الکشاف و تأثیر تفسیر روایی ثعلبی بر آن»، مجلۀ حدیث پژوهی، شمارۀ 15، صص122-101.
  • طباطبائی، محمّدحسین، (1390ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرّسین حوزه علمیّه قم.
  • طبرانى، سلیمان بن احمد، (بی­تا)، المعجم الکبیر، محقق: حمدی عبد المجید السلفی، بی­مک: مکتبة ابن تیمیة.
  • طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  • طبری، ابوجعفر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دار المعرفة.
  • طوسی، محمّد، (بی‌تا)، التّبیان فی تفسیر القرآن، محقق: احمد قصیر عاملی، بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
  • طیب، عبدالحسین، (1369ش)، ‏اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران‏: اسلام‏.
  • فضل‌الله، محمّدحسین، (1419ق)، تفسیر مِن وَحی القرآن، بیروت: دار الطّباعة و النّشر.
  • قاری، علی بن سلطان محمد، (1422ق)، مرقاةالمفاتیح شرح مشکاة المصابیح، لبنان: دار الفکر.
  • قرطبى، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران‏: ناصر خسرو.
  • قونوى، اسماعیل بن محمد، (1422ق)،حاشیةالقونوى على تفسیر الإمام البیضاوى و معه حاشیةابن التمجید، مصحح: عبدالله محمود عمر، بیروت‏: دار الکتب العلمیة‏.
  • کرباسى، محمدجعفر، (1422ق)، اعراب القرآن، بیروت‏: دار و مکتبة الهلال‏.
  • مبارک­فوری، محمد عبد الرحمن بن عبدالرحیم، (بی­تا)، تحفةالأحوذی شرح جامع الترمذی، بی­مک: بی­نا.
  • مزی، جمال الدین أبی الحجّاج یوسف، (1403ق)، تهذیب الکمال، بی­مک: مؤسسة الرسالة.
  • مصطفوی، حسن، (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • مکارم شیرازى، ناصر، (1371)، تفسیر نمونه، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة.
  • نسائی، احمد بن شعیب، (1405ق)، الضعفاء و المتروکین، لبنان: مؤسسه الکتب الثقافیة.
  • نور الدین المنجد، محمد، (1434ق)، اتساع الدلالۀ فی الخطاب القرآنی، دمشق: دارالفکر.
  • نووی، یحیى بن شرف، (بی­تا)، المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج (صحیح مسلم بشرح النووی)، بی­مک: بیت الأفکار الدولیة.
  • نیشابورى، محمود بن ابوالحسن‏، (1415ق)، إیجاز البیان عن معانی القرآن، بیروت‏: دار الغرب الإسلامی‏.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 فروردین 1396
  • تاریخ بازنگری: 02 مهر 1396
  • تاریخ پذیرش: 11 مهر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار