تأثیر عرف ویژه قرآن در تطوّر معنایی واژگان عربی عصر جاهلی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 دانشگاه بوعلی سینا دانشکده علوم انسانی گروه الهیات عضو هیات علمی

3 استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

از عوامل مهم تطوّر لفظی و معنایی واژگان یک زبان، ظهور آیین جدید است. نزول قرآن که طلایه‌دار این ظهور است، موجب تحوّل معنایی واژگان عربی شده و در حقیقت، در بستر عرف معیار زمان نزول، عرف ویژه‌ای پرورانده است که بدون آگاهی از این عرف، امکان درک و ترجمه صحیح زبان آن، وجود ندارد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که اولاً، منظور از عرف ویژه‌ی قرآن و ویژگی‌های زبان‌شناختی آن چیست؟ و ثانیاً، نسبت واژگان مرتبط با این مقوله در قرآن، با به‌فهمی معنای این واژگان به چه صورت می‌باشد؟ لذا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا تحلیل دقیقی از عرف ویژه قرآن و عوامل شکل‌گیری آن، ارائه شده و در ادامه، مظاهر تأثیر آن در تطور معنایی واژگان عربی با ذکر مصادیق، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که: عرف ویژه قرآن، محصول شاخص‌های منحصر به فردی چون: گزینش وحیانی الفاظ؛ هدایت محوری؛ جاودانگی؛ فراگیری گستره مخاطبان؛ اعجاز بیانی؛ تعدد لایه‌ها و سطوح معنایی، نظم شبکه‌ای و فراخطی قرآن می‌باشد که تطور واژگان عربی در شکل‌های گوناگون مانند؛ توسعه و یا تخصیص دلالی، دگرگونی دلالت، تغییر مجال استعمال، نقل دلالت معنایی از ضعیف به قوی و بالعکس، تنزل و ترفیع دلالت، استعمال واژه در معنای غریب را رقم زده است. این بحث با توجه به چگونگی پردازش مفسران به این پدیده و تأثیرپذیری مترجمان از آن‌ها، و نیز پیشرفت مباحث زبان‌شناسی، اهمیت و گستردگی خاصی یافته و منجر به کشف زوایای پنهان واژگان قرآنی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Special praxis of the Qur'an and its influences on the evolution of the Arab word meanings

نویسندگان [English]

  • Ali Bigdeli 1
  • HosseinAli Torkamany 2
  • Faramarz Mirzaie 3
1 PHD student of Bu Ali Sina University
2 Bu_Ali Sina University , Theology Dept. Ph.D
3 tarbiat modares university
چکیده [English]

the important factors in the verbal and semantic development of the vocabulary of a language is the emergence of a new religion. The descent of the Qur'an, which is the hallmark of this emergence, has brought about the transformation of the meaning of the Arabic vocabulary, and in fact, in the context of the custom of the time of descent, there is a special custom, which, without knowledge of this custom, does not allow the correct perception and translation of the language. The present study seeks to answer one, firstly, what is the meaning of the particular Quranic traditions and its linguistic characteristics? And secondly, what is the ratio of the vocabulary related to this category in the Quran, with the understanding of the meaning of these words? Therefore, based on the descriptive-analytical method, first, a detailed analysis of the special rules of the Qur'an and its formation factors have been presented, and then the manifestations of its effect on the semantic evolution of Arabic vocabulary with mention of the examples have been investigated. The Qur'an is the development of Arabic vocabulary in various forms, such as the development or assignment of signification, the change of the use of the right, the transfer of meaning from weak to strong, and vice versa, the degradation and promotion of signification, the use of the word in a whimsical sense, Has struck This discussion has, in view of how the interpreters are processed by this phenomenon and the influence of translators from them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Special praxis
  • Arab word
  • Vocabulary semantic evolution

مراجع

  1. اسلامی، محمدجعفر، 1371ش، شأن نزول آیات، تهران، مؤلف.
  2. حجتی، سید محمد باقر، 1386ش، اسباب النزول، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  3. طباطبایی، سیدمحمد حسین، 1353ش، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  4. مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم، 1383ش، طیب­حسینی، اسباب نزول، دایرة المعارف قرآن کریم، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  5. فقهی زاده، عبدالهادی، و رقیه شکفته، 1397ش، تحلیل انتقادی دلایل قائلان به نظریه تکرار نزول، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهراء، ش38.
  6. میبدی، رشید الدین، 1371ش، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، انتشارات امیرکبیر.

منابع عربی

  1.  آلوسی، سیدمحمود، 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  2. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز.
  3. ابن حنبل، احمدبن محمد، بیتا، مسند، بیروت، دارصادر.
  4. ابن عاشور، محمد طاهر، بیتا، التحریر و التنویر، بی جا، بی نا.
  5. ابن عطیه، عبدالحق بن غالب، 1422ق، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  6. ابن‌کثیر، اسماعیل، 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  7. ابن‌منظور، لسان العرب، 1408ق، علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  8. استرابادی، علی، 1409ق، تأویل الایات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
  9. بحرانی، سید هاشم، 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت.
  10. بخاری، محمد بن اسماعیل، 1407ق، الجامع الصحیح، بیروت، دار القلم.
  11. ترمذی، محمدبن عیسی، بیتا، سنن الترمذی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  12. حسن حیدر، 1385ش، اسباب النزول القرآن، تاریخ و حقائق، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
  13. حویزی، عبدعلی بن جمعه، 1415ق، نور الثقلین،‌ قم:‌ اسماعیلیان.
  14. دهلوی، احمدبن عبدالرحیم، 1382ش، فوز الکبیر فی اصول التفسیر، زاهدان، انتشارات صدیقی.
  15. زرقانی، محمد عبدالعظیم، 1420ق، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
  16.  زرکشی، بدرالدین، 1408ق، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالجیل.
  17. زمخشری، محمود بن عمر، 1407ق، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی.
  18. سیوطی، جلال‌الدین، 1421ق، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دار الکتاب العربی.
  19. سیوطی، جلال‌الدین، 1404ق، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  20. طباطبایی، سید محمد حسین، 1417ق، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  21. طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش،مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصر­ خسرو.
  22. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار­المعرفه‏.
  23. طوسی، محمد بن حسن، بیتا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  24. عیاشی، محمد بن مسعود، 1380ق، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.
  25. فخرالدین رازی، محمد بن عمر، 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
  26. فیض کاشانى، ملا محسن‏، 1415ق، الصافی، تحقیق حسین اعلمی، تهران: الصدر.
  27. قرطبی، احمد بن محمد، 1364ش، الجامع لاحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
  28. قمی، علی بن ابراهیم، 1367ش، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب.
  29. واحدی نیشابوری، علی بن احمد، 1419ق، اسباب نزول القرآن، بیروت، دارا الکتب العلمیه.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 فروردین 1397
  • تاریخ بازنگری: 08 دی 1397
  • تاریخ پذیرش: 27 بهمن 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار