کارکرد تصویرپردازی در تبیین داستان ناقه حضرت صالح(ع) و رهیافت های تربیتی این کارکرد در بافت موقعیتی آیات قرآن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

ثمود به عنوان قومی متمدن که توانایی مهندسی منابع طبیعی داشتند با جوامع پیشرفته امروز که دچار علم‌زدگی شده‌اند سنخیت دارند امری که نشان‌دهنده اهمیت شناخت زوایای مختلف این داستان قرآنیست.اما ابهاماتی در جزییات این داستان به ‌ویژه در مورد ناقه صالح(ع) مشاهده می‌شود که سبب ایجاد اختلاف میان مفسران شده‌است. بدین‌سبب تصویرپژوهی به عنوان یکی از شاخه‌های علم زیبایی‌شناسی، به سبب وجود مولفه‌های اندیشه، زبان،عاطفه،حقیقت،خیال(تخییل، تشبیه و...) جهت توسعه معنایی و تبیین ابهامات متن ضرورت می‌یابد.ازطرفی شناخت بافت موقعیت که شامل بافت فیزیکی،اجتماعی و ذهنی، هدایت‌کننده مخاطب تصویر، به مراد متکلّم است. با شناخت مولفه‌های تصویرگری در بافت عصر نزول قرآن، مسیر تطبیق تصاویر جهت تربیت مخاطبان عصرهای مختلف هموارمی‌شود. در این مقاله سعی می‌شود به‌چگونگی ارتباط مولفه‌های تصویری ناقه در بافت فیزیکی، اجتماعی و ذهنی ثمود جهت تبیین مبهمات آیات ناقه و چیستی رهیافت‌های تربیتی این داستان در بافت موقعیتی عصر نزول و دیگر عصرها پاسخ داده‌شود. دراین تحقیق کوشش می‌شود، ابهامات مذکور با روش تلفیق مؤلفه‌های تصویرگری در موقعیت هم‌زمان نزول و عصرهای مختلف تبیین‌گردد. بافت فیزیکی-اجتماعی قوم ثمود که زمینه‌ساز بافت ذهنی"تکبّر"در میان آنان است، با مؤلفه‌های تصویرگری نمایش داده شده‌است.خداوند، به اقتضای این صفت، پیدایش شتر از دل کوه را، جهت اتمام-حجت و برنامه تقسیم‌ آب را، جهت آزمایش ثمود، برگزید.خداوند با برشی از زندگی افرادی که با برتری‌جویی به مقابله با آیات خدا برخاسته‌اند، کفار‌مکّه را در بافت‌هم‌زمانی نزول(که هم‌چون ثمود علم و تمدن ساخت بنا در کوه نداشتند)و تمامی طغیانگران را در بافت درزمانی هشدار می‌دهد که سرانجامی سخت درپیش دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Function of Image Processing in Explaining the Story of the Prophet Saleh (PBUH) and Educational Approaches of this Function in the Situational Context of the Qur’anic Verses

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Kiani 1
  • Mohammadreza Hajismaili 2
  • Aazam Parcham 3
1 PhD candidate of Qur’an and Hadith Sciences, ,faculty of literature and humanities faculty, University of Isfahan, Iran.
2 Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, University of Isfahan, Iran.
3 Associate Professor of Quran and Hadith group at Isfahan University
چکیده [English]

Thamud as a civilized nation with the ability to engineer natural resources, is aligned with today's advanced societies that are under the shadow of science, what is considerable to understand the diverse notes of this Qur’anic story. But there are some ambiguities in the details of the story, especially in the case of Saleh's (AS) she-camel, causing to disagreements between exegetes. Therefore, the study of the image as one of the branches of aesthetic science and because of the existence of the components of thought, language, emotion, truth, imagination, etc. is necessary for the development of semantics and explanation of the ambiguities of the text. On the other, recognizing the context of the situation, which includes the physical, social and mental context, directs the audience of the image to the speaker’s purpose. Recognizing the image components in the context of the Revelation age would pave the way for matching the images in order to educate peoples of different ages. In this article, it is aimed to answer the issue of the relationship between the visual components of the she-camel in the physical, social and mental context of Thamud, to explain the vagueness of the verses related to the she-camel and the nature of the educational approaches of this story in the situational context of the age of descent and other ages. In this research, it is also tried to explain the ambiguities by the combination of illustrative components in the synchronous situation of descent and different epochs. The socio-physical order of Thamud, which is the very cause of their arrogance as well, are shown through the image components. God, according to this feature, chose the emergence of a camel from the heart of the mountain for the completion of the proof, and the water division program for testing Thamud. Allah, by these verses, warns against the disbelief of Mecca in the synchronous texture of descent, and all the perpetrators in the diachronic context, that they are coming to a hard situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Diachronic Texture
  • Synchronous Texture
  • Image Components
  • Saleh's (AS) She-camel
  1. قرآن کریم.
  2. آلوسى، سید محمود، (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  3. ابن­کثیر، اسماعیل بن عمرو (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات ­محمدعلى بیضون.
  4. ابن­کثیر، اسماعیل بن عمرو (1410ق)، البدایه و النهایه، بیروت: مکتبه المعارف.
  5. ابن­منظور، محمد (1416ق)، لسان العرب، بیروت: داراحیاءتراث العربی.
  6. ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد: بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  7. احمد راغب، عبدالسلام (1387ش)، کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم، تهران: انتشارات سخن.
  8. احمدی، بابک، (1375ش)، ساختار و تاویل متن، تهران: نشر مرکز.
  9. بازرگان، عبدالعلی، ( 1387ش)، نظم قرآن، تهران: انتشارات قلم.
  10. بخاری، محمدبن اسماعیل،(1990م)، صحیح البخاری، قاهره: وزارة ­الاوقاف جمهوریة ­العربیة.
  11. بى­آزار شیرازى، عبد الکریم،(1380ش)، باستان شناسى و جغرافیاى تاریخى قصص قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
  12. بیومی مهران، محمد، (بی­تا)، بررسی تاریخی قصص قرآن، تهران: انتشارات­علمی و فرهنگی.
  13. پروینی، خلیل، (1379ش)، تحلیل عناصر ادبی و هنری در داستان‌های قرآن کریم، تهران: انتشارات فرهنگ­ گستر.
  14. ثعلبى، ابواسحاق، (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی.
  15. جرجانی، عبدالقاهر، (1368ش)، دلایل الاعجاز، ترجمه محمد رادمنش، مشهد: انتشارات آستان قدس­رضوی.
  16. جوادی­آملی، عبدالله، (1389ش)،  قرآن در قرآن، قم: نشر اسراء.
  17. راوندی، قطب الدین سعید­بن­هبه­الله، (1409)، الخرایج و الجرایح، قم: موسسه الامام المهدی.
  18. سید قطب، (1360ش)، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران: انتشارات بنیاد قرآن.
  19. شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (1370ش)، صور خیال در شعر پارسی،تهران: انتشارات آگاه.
  20. صانعی­پور، محمد حسن، (1390ش)، مبانی تحلیل کارگفتی در قرآن، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
  21. طباطبایى، سید محمدحسین، (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى­جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
  22. طبرسى، فضل بن حسن،(1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  23. طریحى، فخرالدین،(1375 ش )، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى.
  24. طوسى، محمد بن حسن، (بی­تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  25. عشماوی، محمدزکی، (1981م)، فلسفه الجمال فی فکر المعاصر، بیروت: دار النهضه العربیه.
  26. عموش، خلود، (1388ش)، گفتمان قرآن، ترجمه سیدحسین سیدی، تهران: انتشارات سخن.
  27. فاضلی، محمد، (1365ش)، دراسة و نقد فی مسائل بلاغیة هامة، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی.
  28. فتوحی، محمود، (1385ش)، بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.
  29. فخرالدین رازى، ابوعبدالله، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث ­العربى.
  30. فراهیدی، خلیل بن احمد،(1383ش)، کتاب العین، قم: انتشارات اسوه.
  31. قائمی­نیا، علیرضا، (1390ش)، معناشناسی ­شناختی قرآن، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ­ و اندیشه اسلامی.
  32. قرطبى، محمد بن احمد،(1364 ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  33. محمدقاسمی، حمید،(1387ش)، جلوه­هایی از هنر تصویرآفرینی در قرآن، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  34. مصطفوى، حسن،(1360ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  35. مکارم شیرازى، ناصر، (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  36. نحاس، احمد بن محمد،(1421ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  37. نیشابورى، حسن بن محمد،(1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  38. یعقوبی، احمدبن­ابی یعقوب،(1431ق)، تاریخ الیعقوبی، بیروت: شرکة الاعلمی للمطبوعات.