نقد و بررسی دلالت آیه 59 سوره نساء بر عصمت «اولی‌الامر» با تاکید بر منابع شیعه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران و مربی گروه معارف اسلامی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

2 دانشیار گروه علوم و قرآن، دانشگاه تهران، پردیس قم، قم، ایران

3 استادیار گروه معارف قرآن دانشگاه قرآن و حدیث تهران

چکیده

در تفسیر آیه 59 سوره نساء و در تبیین مفهوم و نیز مصادیق اولی الامر نه‌تنها میان مفسران شیعه و مفسران اهل سنت اختلاف‌نظر بوده است بلکه گستره این اختلاف‌نظر را می‌توان در میان مفسران هر یک از دو مذهب نیز جستجو کرد. در نگاه مشهور شیعه، اولی الامر به معصومین (ع) تفسیر گردیده است؛ اما تبیینی نو از اولی الامر در میان برخی مفسران شیعه شکل گرفت که از اولی الامر تفسیری عام‌تر از معصوم ارایه می‌دهد و ولی فقیه را بعنوان یکی از مصادیق آن تعیین می‌کند. پژوهش حاضر در صدد است تا با استناد به منابع شیعه به تحلیل و نقد دیدگاه مشهور بپردازد و روشن سازد که اگرچه امامان معصوم(ع) کامل ترین مصداق اولی الامرند اما از سیاق آیه، خصوصیت عصمت برای اولی الامر فهمیده نمی‌شود و استدلال دیدگاه مشهور شیعه به آیه جهت متعین کردن مصداق اولی الامر در امامان معصوم(ع)، با اشکالات جدی مواجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critical Review of the Implications of the Verse al-Nisā': 59 to the Infallibility of “'Uli al-'Amr”, Regarding Shi’a Sources

نویسندگان [English]

  • Meghdad Ebrahimi Koushali 1
  • Mohammad Ali Mahdavi rad 2
  • Jalil Parvin 3
1 Doctoral student of Quran and Hadith Sciences, University of Quran and Hadith, Tehran Campus and Instructor of Islamic Education Department, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
2 Associate Professor, University of Tehran, Farabi Branch, Iran.
3 Assistant Professor and Head of the Department of Qur’anic Teachings, University of Qur’an and Hadith, Tehran Branch, Iran.
چکیده [English]

About the interpretation of the verse al-Nisā’: 59 and the meaning and the exampled cases of 'Uli al-'Amr, there is disagreement between the Shiite and Sunni commentators, and the extent of this disagreement is among the interpreters of both groups as well. According to Shi'a, 'Uli al-'Amr is interpreted as the Infallibles (AS), but a new explanation has emerged among some Shiite commentators who considered 'Uli al-'Amr more general than the Infallible and designates the “Walī Faqīh” as one of its instanced cases. Based on Shiite sources, the present study seeks to analyze and critique the famous idea and clarify that although the Infallible Imams (AS) are the most perfect instances of 'Uli al-'Amr, the context of the verse does not allocate infallibility to only 'Uli al-'Amr and then the argument of the famous Shiite view which allocates it only to the Infallible Imams (AS), faces with the serious programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The verse al-Nisā’: 59
  • 'Uli al-'Amr
  • Absolute and Bound
  • Infallibility

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد ­بن ­علی (1410ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: انتشارات بیدار.
  3. انصاری، مرتضی(1419ق)، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  4. انصاری، مرتضی (بی­تا)، کتاب ­المکاسب، بیروت: لجنه تحقیق تراث الشیخ الاعظم.
  5. بجنوردی، سید­ محمد­حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، تحقیق: مهدی مهریزی و محمد­حسن درایتی، قم: نشر هادی.
  6. بروجردی نجفی، محمدتقی (بی­تا)، نهایة الافکار (تقریر ابحاث العلامه المحقق آیت الله العظمی شیخ آغا ضیاءالدین عراقی)، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین.
  7. بهبودی، محمد­باقر (1378ش)،  تدبری در قرآن، قم: انتشارات سنا.
  8. تبریزی، جواد (1416ق)، ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  9. تسخیری، محمدعلی و جمعی از نویسندگان (1399ق)، الامامة و الولایة فی القرآن الکریم، قم: مطبعة الخیام.
  10. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد (1385ق)، دعائم الاسلام، مصر: دارالمعارف.
  11. جرجانی، ابوالمحاسن حسین­بن­حسن (1377ش)، جلاء­الاذهان و جلاء­الحزان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  12. جمعى از محققین (1388ش)،  فرهنگ نامه اصول فقه، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  13. جوادی آملی، عبدالله (1368ش)، ولایت‌فقیه رهبری در اسلام، قم: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
  14. حائری طهرانی، میر سید علی (بی‌تا)، تفسیر مقتنیات الدرر، بیروت: دار الکتب الاسلامیه.
  15. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: موسسة آل البیت.
  16. حسنی واعظی، ابوالمکارم محمود­بن­محمود (1381ش)، دقائق التاویل و حقائق التنزیل، تهران: نشر میراث مکتوب.
  17. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1376ق)، تفسیر اثنی عشری، شهر ری: چاپخانه عظیمیه.
  18. حسینی شیرازی، سید محمد (1400ق)، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت: موسسة الوفا.
  19. حسینی عراقی، سید نورالدین (بی‌تا)، القرآن والعقل، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشانپور.
  20. حکیم، عبد الصاحب (1416ق)، منتقی الاصول تقریر لابحاث آیت‌ الله‌ العظمی السید محمد الحسینی الروحانی، قم: چاپ الهادی.
  21. حلبی، تقی الدین بن نجم الدین (ابو الصلاح) ( 1404ق)، تقریب المعارف، تحقیق: رضا استادی، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  22. خمینی، سید روح‌الله (1415ق)،  مناهج الوصول الی علم الاصول، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  23. خمینی، سید روح‌الله (بی­تا)، ولایت‌فقیه (حکومت اسلامی)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  24. خمینی، سید مصطفی (1418ق)، ثلاث رسائل، ولایت ‌فقیه، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  25. خویی، ابوالقاسم (1428ق)، المستند فی شرح العروة الوثقی، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخویی.
  26. رازی، ابوالفتوح (1372ش)،  روض الجنان و روح الجنان، تصحیح: محمدجعفر یاحقی و محمد مهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  27. روحانی، سید محمد­صادق (1357ش)، نظام حکومت در اسلام، تهران: نشر نذیر.
  28. سبحانی فخر، قاسم؛ سیاوشی، کرم (1391ش)، «تفسیر تطبیقی مصداق اولی ­الامر در آیه اطاعت»، مطالعات تفسیری، سال سوم، شماره 12.
  29. سبحانی، جعفر (1370ش)، مبانی حکومت اسلامی، تحقیق: داود الهامی، قم: موسسه علمی و فرهنگی سیدالشهدا.
  30. سبحانی، جعفر (1416ق)، محاضرات فی الالهیات، قم: موسسة النشر الاسلامی.
  31. سبزواری، محمد (1402ق)، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دارالتعاریف للمطبوعات.
  32. سید رضی (1379ش)، نهج­البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: نشر الهادی.
  33. شریف لاهیجی، محمد بن شیخعلی (1373ش)، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق: میرجلال الدین حسینی، قم: دفتر نشر داد.
  34. شیبانی، محمد­بن­حسن (1413ق)، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تهران: بنیاد دایرۀالمعارف اسلامی.
  35. صادقی، محمد (1408ق)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی.
  36. صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1363ش)، ولایت‌فقیه حکومت صالحان، قم: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
  37. طباطبایی، سید محمدحسین (1370ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمد خامنه و سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
  38. طبرسی، فضل بن حسن (1418ق)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: ابراهیم شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  39. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)، تفسیر التبیان، تصحیح و تحقیق: احمد شوقی امین و احمد حبیت قصیر، نجف: مکتبـة الامین.
  40. طیب، سید عبدالحسین (بی‌تا)، اطیب البیان، قم: کتاب‌فروشی اسلام.
  41. غروی اصفهانی، محمدحسین (1374ش)،  نهایة الدرایه فی شرح الکفایه، تحقیق: مهدی احدی امیر کلائی، قم: انتشارات سیدالشهدا.
  42. فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1381ش)،  اصول فقه شیعه، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
  43. فخر رازی، محمد­بن­عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار­احیاء ­التراث ­العربی.
  44. فرات کوفی، ابوالقاسم فرات­بن­ابراهیم (1410ق)، تفسیر فرات الکوفی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
  45. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، موسسه دار الهجرة.
  46. فضل‌الله، سید محمدحسین (1419ق)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
  47. فضلی، عبدالهادی (1364ش)، دولت اسلامی، تهران: اداره کل انتشارات و تبلیغات وزارت ارشاد اسلامی.
  48. فیاض، محمد اسحاق (1419ق)،  محاضرات فی اصول الفقه (تقریر ابحاث الاستاذ الاعلم آیت ‌الله ‌العظمی السید ابوالقاسم خویی)، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین.
  49. فیضی ناکوری، ابوالفیض (1417ق)، سواطع الالهام، تحقیق: آیت زاده شیرازی، قم: انتشارات محقق.
  50. قرشی، سید علی‌اکبر (1366ش)،  تفسیر احسن الحدیث، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات.
  51. قمی، علی­بن­ابراهیم (1367ش)، تفسیر قمی، قم: دارالکتاب.
  52. کاشانی، ملا فتح‌الله (1344ش)، منهج الصادقین، تصحیح: علی ‌اکبر غفاری، تهران: کتاب ‌فروشی اسلامیه.
  53. کاشفی سبزواری، حسین­بن­علی (1369ش)، مواهب علیه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.
  54. کنابادی (جنابذی)، سلطان محمد (1408ق)، تفسیر بیان السعاده فی مقامات العبادة، بیروت: موسسة الاعلمی.
  55. کیلانی، رضا (1393ش)، «مفهوم شناسی و مصداق یابی "اولی الامر" از نگاه علامه طباطبایی و فخر رازی»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال یازدهم، پیاپی 24.
  56. مدرسی، سید محمدتقی (1407ق)،  من هدی القرآن، قم: مکتبة العلامه المدرسی.
  57. مظفر، محمدرضا (1410ق)، اصول الفقه، قم: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  58. معرفت، محمدهادی (1379ش)، تحریف ناپذیری قرآن، ترجمه: علی نصیری، تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید و سمت.
  59. معرفت، محمد­هادی (1418ق)، التفسیر و المفسرون فی ثوبۀ القشیب، مشهد: دانشگاه رضوی.
  60. مغنیه، محمدجواد (بی‌تا)، التفسیر الکاشف، بیروت: دار العلم للملایین.
  61. مفید، محمد­بن­محمد (1424ق)، تفسیرالقرآن المجید، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  62. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان (1364ش)، تفسیر نمونه، تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.
  63. منتظری، حسینعلی (1367ش)، دراسات فی ولایت الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة (مبانی فقهی حکومت اسلامی)، ترجمه و تقریر: محمود صلواتی، تهران: انتشارات کیهان.
  64. موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی (1418ق)، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، تهران: دفتر سماحة آیت‌الله‌العظمی سبزواری.
  65. نجارزادگان، فتح­اله (1388ش)، «بازخوانی دیدگاه فخر رازی درباره مشروعیت اطاعت از اولی­الامر»، اندیشه نوین دینی، سال پنجم، شماره 16.
  66. نجفی، محمد­حسن (1365ش)، جواهر الکلام، تحقیق: عباس قوچانی، دار الکتب الاسلامیة آخوندی.
  67. واعظ زاده خراسانی، محمد و جمعی از نویسندگان (1421ق)، المعجم فی فقه لغة القرآن و سر بلاغته، مشهد: آستان قدس رضوی.
  68. واعظ، سید محمد سرور (1417ق)،  مصباح الاصول (تقریر بحث آیت ‌الله ‌العظمی الفید ابوالقاسم خویی)، قم: مکتبة الداوری.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 خرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 29 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 09 شهریور 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار