بررسی تاثیر مبنای کرامت ذاتی انسان در تفسیر آیات جهاد با تاکید بر دیدگاه اندیشمندان سده اخیر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامۀ طباطبایی (m.qasempour@atu.ac.ir)

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

کرامت ذاتی انسان از جمله مهم ترین مبانی انسان شناختی است که در سده اخیر زیربنای مباحث متعددی را در حوزه علوم انسانی تشکیل داده است. پژوهش حاضر با بهره بری از رویکرد توصیفی- تحلیلی، می کوشد ضمن کشف اندیشه دانشیان سده اخیر در زمینه کرامت ذاتی انسان، به تحلیل این مسئله بپردازد که اندیشه های مختلف در این باره، چه تاثیری بر تفسیر آیات جهاد داشته است. بررسی دیدگاه دانشیان سده اخیر در خصوص کرامت ذاتی و دیدگاه آنها در جهاد حکایت از آن دارد که تفسیر این اندیشمندان از گزاره های جهادی متاثر از اندیشه ایشان در مقوله کرامت ذاتی انسان است؛ چنانکه نگرش محدود در مبحث کرامت ذاتی، موجب شده صاحبان این اندیشه، اجبار بر عقیده و سلب حق حیات غیر موحدان را روا بدارند. در مقابل، نگرش موسع به مبنای کرامت ذاتی، صاحبان این اندیشه را در باب جهاد بر آن داشته تا اجبار بر عقیده و قتل غیر موحدان در جهاد را بر نتابند. لکن اندیشه اول با مناقشات مبنایی روبروست و از حیث روشی نیز به سبب تاکید بر قواعدی مانند نسخ و بی توجهی به سیاق و فضای نزول، به نحو گزینشی به تفسیر آیات جهاد پرداخته است. در حالیکه دیدگاه دوم به گونه ای نظام مند، با مجموعه آیات جهاد و آیات مرتبط با آن مواجه شده و در این راستا از قواعد عقلایی تفسیری استفاده می کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A study of the effect of the principle of intrinsic human dignity on the interpretation of jihad verses with emphasis on the views of contemporary thinkers

نویسندگان [English]

  • Mohamad Shirinkarmovahed 1
  • Mohsen Ghasempour 2
  • Mostafa Abbasi Moghadam 3
1 PhD student of Quran and Hadith Sciences, University of Kashan
2 Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Allamah Tabatabaei University
3 Assistant Professor, Department of Qur’anic and Hadith Sciences In Kashan University. Kashan. IRAN
چکیده [English]

Human Intrinsic dignity is one of the most important anthropological foundations that has formed the basis of many discussions of humanities in the current century. The present study, using a descriptive-analytical method, tries to examine the idea of the scholars of the current century regarding the intrinsic dignity of human beings as an anthropological basis and then analyze how the different ideas in this field effect on the interpretation of jihad verses. A review of the views of thinkers of the current century on intrinsic dignity and jihad suggests that they were influenced by their belief in the nature of human inherent dignity. Thus, the limited attitude towards the issue of intrinsic dignity has caused the owners of this idea to prescribe coercion on belief and deprivation of the right to life for non-believers. On the other hand, a broad view of intrinsic dignity has led the proponents of this idea of jihad to forbid the coercion of belief and killing of non-believers by jihad. However, the first thought faces fundamental disputes, and also in terms of method, this idea has a selective confrontation with the verses of jihad due to the emphasis on rules such as abrogating and ignoring the context and atmosphere of the revelation. In contrast, the second view is systematically confronted with the collection of verses of jihad and related verses, and in this regard, it uses different rational rules of interpretation.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jihad
  • Fighting
  • Human Dignity
  • Intrinsic Dignity
  • Verses of Jihad

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. ابوزهره، محمد، (1429ق)، نظریة الحرب فی الاسلام، بی جا: بی نا.
  4. اصفهانی، سید ابوالحسن، (1393ق)، وسیلة النجاه،  قم: چاپخانه مهر.
  5. ایازی، سید محمدعلی، (1380ش)، آزادی در قرآن، تهران: موسسه نشر و تحقیقات ذکر.
  6. ایروانی، جواد، (1396ش)، «آزادی یا اجبار عقیده در موازنه میان لا اکراه فی الدین با آیات قتال»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دوره 14، ش 2.
  7. بوطی، محمد سعید رمضان، (1414ق)، الجهاد فی الاسلام، دمشق: دار الفکر.
  8. بهجت، محمدتقی، (1423ق)، وسیله النجاه، قم: انتشارات شفق.
  9. جصاص، احمد بن على، (1405ق)، احکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.

10. جعفری، محمد تقی، (1379ش)، حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران: بنیاد نهج البلاغه.

11. جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود، (‌1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی.

12. حسینی تهرانى، محمد حسین، (1418ق)، ولایة الفقیه فی حکومة السلام،  بیروت: دار الحجة البیضاء.

13. حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد، (1363ش)، تفسیر اثنا عشرى، تهران: انتشارات میقات.

14. خویی، سید ابو القاسم، (بی‌تا)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: نشر مدینه العلم.

15. خویی، سید ابوالقاسم، (1410ق-الف)، تکملة المنهاج، قم: نشر مدینه العلم.

16. خوئی، سید ابو القاسم، (1410ق-ب)، منهاج الصالحین، قم: نشر مدینة العلم.

17. خویی، سید ابوالقاسم، (1418ق)، موسوعة الامام الخویی، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.

18. خویی، سید ابوالقاسم، (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.

19. دروزه، محمد عزت، (1383ش)، التفسیر الحدیث،  قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.

20. رشید رضا، محمد، (1922م)، مجله المنار، مصر: بی نا.

21. رشیدرضا، محمد، (1990م)،  تفسیر المنار، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.

22. زحیلی، وهبة، (1419ق)، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی،  بیروت: دار الفکر.

23. زحیلی، وهبه، (2006م)، قضایا الفقه والفکر المعاصر، دمشق: دار الفکر.

24. سبزوارى نجفى، محمدبن حبیب الله، (1406ق)، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

25. سروش، محمد، (1395ش)، اندیشه و ایمان در آزادی، تهران: روزنه.

26. شلتوت، محمود، (1421ق)، الاسلام عقیدة و شریعه،  قاهره: دار الشروق.

27. شلتوت، محمود، (1424ق-الف)، تفسیر القرآن، قاهره: دار الشروق.

28. شلتوت، محمود، (1424ق-ب)، من توجیهات الاسلام، قاهره: دار الشروق.

29. شلتوت، محمود، (1951م)، القرآن والقتال، قاهره: مطبعه دار الکتاب العربی.

30. شمس الدین، محمد مهدی، (1411ق)، نظام الحکم والاداره فی الاسلام، بیروت: الموسسة الدولیة للدراسات و النشر.

31. شمس الدین، محمد مهدی، (1412ق)، فی الاجتماع السیاسی الاسلامی، بیروت: الموسسه الدولیه للدراسات والنشر.

32. شمس الدین، محمد مهدی، (1419ق)، الاجتهاد والتجدید فی الفقه الاسلامی، بیروت: الموسسه الدولیه للدراسات والنشر.

33. شیرین کار موحد، محمد، (1395ش)، «بازخوانی آراء مفسران سده اخیر در آیات جهاد»، مطالعات تفسیری، سال هفتم، شماره 27.

34. شیرین کار موحد، محمد، (1396ش)، «بررسی سندی و دلالی حدیث امرت ان اقاتل الناس»، پژوهشهای قرآن و حدیث، سال پنجاهم، شماره یکم.

35. صالح بن عبد العزیز، (1424ق)، التمهید لشرح کتاب التوحید، سعودی، دار التوحید.

36. صالحی نجف آبادی، نعمت الله، (1381ش)، پژوهشی جدید در چند مبحث فقهی،  تهران: امید فردا.

37. صالحی نجف آبادی، نعمت الله، (1382ش)، جهاد در اسلام، تهران: نشر نی.

38. صانعی، یوسف، (1390ش)، فقه و زندگی، قم: فقه الثقلین.

39. صانعی، یوسف، (1394ش)، روابط مسلمانان با غیرمسلمانان، قم: فقه الثقلین.

40. طبرسی، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

41. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

42. عابدی، احمد، (1393ش)، مکتب دفاعی اسلام تقریرات درس خارج، تهیه و تنظیم: محمد قاسمی، قم.

43. عابدی، احمد، (1398ش)، «درس خارج جهاد 22/8/98»،

 https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/qom

44. عثیمین، محمد بن صالح، (1413ق)، مجموع الفتاوی، ریاض: دارالوطن.

45. عمید زنجانی، عباسعلی ، (1421ق)، فقه سیاسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.

46. فضل الله، محمد حسین، (1418ق)، کتاب الجهاد، بیروت: دار الملاک.

47. فضل الله، محمد حسین، (1419ق)، تفسیر من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.

48. قرضاوی، یوسف، (1996م)، الاقلیات الدینیة و الحل الاسلامی، قاهره: مکتبة وهبة.

49. قرضاوی، یوسف، (2004م)، خطابنا الاسلامی فی عصر العولمه، قاهره: دار الشروق.

50. قرضاوی، یوسف، (2009م)، فقه الجهاد، قاهره: مکتبه وهبه.

51. کرمی حویزی، محمد، (1402ق)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: چاپخانه علمیه.

52. گلپایگانی، سید محمدرضا، (1409ق)، مجمع المسائل، قم: دار القرآن الکریم.

53. گلپایگانی، سید محمدرضا، (1413ق)، نتائج الافکار، قم: دار القرآن الکریم.

54. محقق داماد، مصطفی، (1394ش)، «جنگ یا صلح، کدام»، دو ماهنامه صفیر حیات، سال اول، شماره 2.

55. محقق داماد، مصطفی، (2003م)، «حقوق الإنسان وإشکالیَّات النَّظریَّة والتَّطبیق»، المنهاج، شماره31، ص226-190.

56. مصباح، محمد تقی، (1391ش)، نظریه حقوقی اسلام، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.

57. مطهری، مرتضی، (1390ش)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.

58. ملاحویش آل غازى، عبدالقادر، (1382ق)، بیان المعانى، دمشق: مطبعة الترقى.

59. منتظری، حسینعلی، (1385ش)، رساله حقوق،  قم: نشر سرایی.

60. منتظری، حسینعلی، (1387ش-الف)، اسلام دین فطرت، تهران: سایه.

61. منتظری، حسینعلی، (1387ش-ب)، مجازات های اسلامی و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش.

62. منتظری، حسینعلی، (1429ق)، حکومت دینی و حقوق انسان، قم: ارغوان دانش.

63. موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی، (1409ق)، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه اهل بیت(ع).

64. موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی، (1413ق)، قم: مهذب الاحکام، موسسه المنار.

65. هاشمی، سید محمد علی، (1395ش)، بررسی سیر تحول، مبانی و مستندات حقوق سیاسی اجتماعی زنان در اندیشه‌های فقهی معاصر، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 15 تیر 1399
  • تاریخ پذیرش: 02 تیر 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار