نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه کلام دانشگاه قرآن و حدیث. ایران.
2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه قرآن و حدیث. ایران
چکیده
تازه های تحقیق
نتایج تحقیق
اعتبارسنجی روایات مهدوی در کتاب شریف منتخب‌الاثر به پیش‌فرض‌ها و مبانی حدیث‌شناختی فراسندی متکی است که در لایه‌های پنهان و آشکار متن و به نحوی غیر سامان‌مند قرار گرفته و این پژوهش توانست تا با روش تحلیل مضمون، آنها را پدیدار سازد.
یافته‌های پژوهش، نشان داد هرچند منتخب‌الاثر به تبعیت از نظریه مشهور، خبر واحد را در اخبار اعتقادی دارای حجیت نمی‌داند اما پیش‌فرض‌های حدیثی‌اش به وضوح روش‌شناسی قدما در تحمل حدیث را نقطه عزیمتی برای گزینش و اعتبارسنجی روایات می‌داند و تأکید دارد که نمیتوان به روش و مبانی آنان بی‌اعتنا بود؛ این رویکرد که از معیارهای سندی برای اعتبارسنجی حدیث، فراتر رفته به قراینی همچون ملازمت مبنای قاعده امکان و روش وجاده به عنوان یک مسیر واسط می‌نگرد و آن را پنجره‌‌ای به روی انسجام معرفتی پژوهه‌های حدیثی می‌داند، مبانی اعتبارسنجی روایی خویش را بر اساس شناخت روش قدما بنا نهاده و آن را نقطه اتکا و اعتماد به روایت موثوق بها لحاظ کرده است.
در این روش، نه اثبات مجعول بودن احادیث و نه خط بطلان کشیدن بر تمامی روایات مهدوی مطرح نیست، بلکه هدف از آن پیگیری قرائن و شواهدی است که نزد رجالیان و محدثان متقدم این قرائن نقشی تعیین کننده در سرنوشت حدیث داشتند. از جمله رئوس روشها، یافتن تواتر اجمالی یا معنوی برای اخباری است که در بادی امر ممکن است خبر واحد در اعتقادات به شمار روند که این کار از طریق تکیه بر قرائنی از قبیل: تعدد طرق نقل روایت و در نظر گرفتن قرائن حاکی از اعتماد محدثان متقدم به راویان انجام گرفته است.
در مقابل رویکردهای سندگرا که به حکم ضعف پاره‌ای اسناد و تعارض ظاهری متون با یکدیگر، اعتبار بسیاری روایات را مخدوش می‌شمرد حفظ و توجه کل‌گرایانه به روایات مهدوی مدیون سازمان پبش‌فرض‌ها و مبانی در خوانش فراسندی منتخب‌الاثر است.
بازیابی روایات در منتخب‌الاثر بر چینش احتمالات و قرائن متکی بر نصوص استوار است که حتی اگر بر هر یک منفردا قطع حاصل نشود نمیتوان اما آنها را به یکباره کنار نهاد و با استناد به برخی شبهات و استدلالها مانند مجهول بودن راویان، عدم اتصال سند، و توصیفات محض رجالیان بدون مبناشناسی آراء آنان و تعارض روایات با یکدیگر، متون روایی را مورد طعن و طرد قرار داد. با عنایت به پیش‌فرض‌ها، مبانی و اصول روش‌شناختی اعتبار سنجی روایات مهدوی در منتخب‌الاثر، بسیاری از روایاتی که ممکن است در نگاه سندگرا متهم به ضعف و نهایتا طرد گردد جایگاه مناسب خود را بیابند.
مبنا و بستر فکری نظام اعتبار سنجی این کتاب، توانسته است در کلام امامیه به کار آید و نه تنها در خدمت دفاع از کلان‌آموزه‌های مهدوی قرار گیرد بلکه حتی از این ظرفیت برخوردار است که از خردآموزه‌هایی نیز که به عنوان مثال در علایم ظهور بررسی می‌شود به اجمال، دفاع کند. باید گفت نقطه عزیمت کتاب در واقع، در راستای اهداف و غایات کلامی بوده و همین امر به پیمایش مسیر بازسازی و واخوانش روایات فریقین و بر اساس متدولوژی متحفظانه و احتمال‌گرای قرینه‌محور در حدیث انجامیده است. این زاویه دید روش‌شناختی در حوزه حدیث، بنیان‌های اندیشه مهدویت را گسترش می‌بخشد و با توسعه حداکثری در متدولوژی کاربست روایات حوزه مهدویت، فرصت‌های خاصی را برای تبیین‌های متکلمانه از منابع موجود پیش رو می‌گشاید و امکان انسجام‌‌گرایی بیشتری را در تبیین آموزه‌ها و معارف این حوزه، فراهم می‌سازد.
در پایان، لازم به یادآوری است که یافته‌های این مقاله، فرصتی را مهیا می‌نماید تا با آشکار گردیدن مبانی و پیش‌فرض‌های خوانش فراسندی در منتخب‌الاثر، مسأله توجیه معرفتی این رویکرد از نظرگاهی معرفت‌شناسانه مورد بررسی قرار گیرد و نویسندگان، در پژوهشی دیگر به آن پرداخته‌اند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Understanding the logic governing the validation of a hadith depends on knowing the presuppositions and principles of each approach. The selection of Mahdavi narrations in the book of Muntakhab al-‘Athar fī Imam Al-Thānī ‘Ashar by Grand Ayatollah Sāfī, which is based on a holistic reading, involves not only Shiite but also Sunni narrations in the process of finding evidence and selecting the appropriate narrations. Since a correct understanding of the hadith thought system of the book allows for further evaluations, this study, concerning the lack of a design of the structure and network governing the selection of narrations in the book, tried through a thematic analysis to identify its presuppositions and theological foundations. Findings show that meta transmissonal validation of Mahdavi narrations in the book has important presuppositions such as the first principle of the invalidity of wāhid hadith (hadith with a single transmitter) in the theological doctrines, as well as the attention to the methodology of the early hadith scholars in the acquisition of hadiths (tahammul). Also, it relies on principles such as the Possibility Rule (Qā’ida Imkān). Accurate rereading and understanding of the criteria used by early scholars for jarh wa ta'dīl (endorsing or discarding transmitters), as well as paying attention to the book-oriented basis of the early Shiite scholars in evaluating hadith, lead to applying the innocence principle for the unknown narrators of early hadith sources. The frameworks and intellectual context of the hadith evidentialist approach of Muntakhab al-‘Athar have made the arrangement and validation of Mahdavi narrations to benefit from a systematic logic that, despite some considerations, has nothing to do with the hadith literalism, for it follows the defined standards.
کلیدواژه‌ها [English]
)
