تحلیل انتقادی رویکردهای تفسیری ذیل آیه «أَشِدَّاء عَلَى الْکُفَّارِ»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز معارف اسلامی و علوم انسانی- دانشگاه صنعتی شریف؛

2 دانشگاه الزهراء؛ پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویا فکر

چکیده

یکی از برداشتهای رایج از عبارت قرآنی «أَشِدَّاء عَلَى الْکُفَّارِ» که متکی به نگاه‌های برخی مفسران است، تعبیر به خشونت، بی‌رحمی، قساوت و ... در برابر کفار است. این برداشت می‌تواند منجر به تجویز رفتارهای خشونت آمیزی شود که مستند به قرآن تلقی می‌شوند، در حالی که پذیرش تجویز خشونت ورزی نسبت به غیر هم کیش آسان نیست و نیاز به بررسی جدی دارد. این مقاله ضمن بررسی تفاسیری از قرون مختلف به تحلیل انتقادی این برداشت پرداخته و در نهایت با تکیه بر واکاوی واژگانی و سایر دلالت‌های قرآنی و عقلی به دنبال ارائه تفسیری راهگشا برای این آیه است. واکاوی این واژه و نیز لغات متشابه آن نشان می‌دهد که «شدة» با لغاتی که بار خشونتی دارند هیچ اشتراک معنایی ندارد. به علاوه در نقد برداشت مذکور، دلایل قرآنی و کلامی نیز می‌توان ارائه داد، از جمله توصیفات قرآن دربارۀ پیامبر و صلح طلبی او، ویژگی جهانی بودن دین اسلام و نیز استلزام تعامل با کفار به هدف هدایتگری. حاصل این بررسی‌ها ما را به تفسیری صحیح‌تر رهنمون می‌کند. واژه «شدۀ» به معنای صلابت و اعم از آن است. مومنان در برابر کافران استوار و نفوذناپذیرند. این معنا با مقاوم بودن سازگار است و نه مهاجم‌بودن. این معنا با مثلی از انجیل که در ادامه آیه آمده نیز هماهنگ است. دانه‌ای که جوانه می‌زند و قوت و کثرت و بالندگی آن موجب شگفتی کشاورز می‌شود. این مطلب وقتی با مفهوم «اشداء علی‌الکفار» پیوند می‌خورد، استحکام، صلابت و نفوذ‌ناپذیر‌بودن مومنان را بهتر تفسیر می‌کند.

تازه های تحقیق

نتایج تحقیق

واژه‌کاوی «اشدّاء» و لغاتی مرتبط با آن، و نیز برخی بررسیهای مضمونی، تفسیر رایج از اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّار را محتاج به بازبینی می­کند و حاصل این بررسی‌ها ارائه تفسیری مجدد از آیه است. این عبارت بیانگر صلابت و نفوذناپذیری مومنان نسبت به کفار و انعطاف‌پذیری و رحمت آنها در میان یکدیگر است.

قرآن از یک طرف دین اسلام را دینی جهانی معرفی می‌نماید و از طرف دیگر، وسعت رحمت پیامبر اسلام را که لازمۀ هدایتگری برای عموم انسانها و از جمله کفار است، مورد تاکید قرار می‌دهد. بر همین اساس، راه توسعۀ اسلام را عداوت با غیر مسلمانان نمی‌داند و  هرگز به قساوت، کینه، خشم و بی‌رحمی فرمان نمی‌دهد تا وسیله‌ای برای توجیه حرکات انفجاری و انتحاری قرار گیرد.

به همین ترتیب، نیکی در رفتار همواره در شمار مهمترین اصول رفتاری در نگاه قرآن است و مومنان تنها در صورتی مجاز به خشونت هستند که با خشونت مواجه شوند و در مقام دفاع، چاره‌ای دیگر برای ایشان باقی نماند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of Interpretive Approaches Towards “Ashiddā’ ‘Ala Al-Kuffār”

نویسندگان [English]

  • Yahya Sabbaghchi 1
  • Mahdieh Pakravan 2
1 Center for Islamic Studies and Humanities at Sharif University of Technology;
2 AlZahra University; Senior researcher at Pooyafekr research group
چکیده [English]

Among the common interpretations of the Qur’anic phrase “Ashiddā’ ‘ala al-Kuffār”, which relies on the views of some commentators, is “to use violence, atrocity, cruelty, etc. against the infidels”. This perception can lead to prescribing violent behaviors documented by the Qur’an, while accepting prescribing violence to non-believers is not easy and needs serious consideration. This article, by studying the interpretations in different centuries, critically analyzes such reading and finally, by relying on lexical analysis and other Qur’anic and rational implications, seeks to provide an accurate interpretation for the verse. Analyzing the word “shidda” and similar words indicates that it shares no common meaning with the words that bear violence-related concepts. In addition, Qur’anic and theological evidence may be used to criticize the views of the commentators, including the descriptions of the Prophet in the Qur’an and his pacifism, the universality of Islam, and the necessity of interacting with infidels for the purpose of guidance. The result of reviewing such matters will lead to a more correct interpretation. Consequently, the word “Ashiddā’” is defined as “stability” and beyond; Believers are steadfast, strong and impermeable against disbelievers, meaning that they are resistant, not aggressive. This interpretation is also consistent with the content of the rest of the verse, which is a parable mentioned in the Bible: a seed that sprouts and its strength, exuberance, and growth amazes the farmer. If this meaning is conjoined to the concept of “Ashiddā’ ‘ala al-Kuffār”, it can explain better the stability, resistance and impermeability of the believers.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ashiddā’
  • Disbelievers
  • Violence in Islam
  • Stability
  • Fath: 29‎‎
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌درید، محمدبن‌حسن (1988م)، جمهرة اللغة، به کوشش روزی منیر بعلبکی، بیروت: دار العلم‌للملایین.
  3. ابن‏عاشور، محمد طاهر (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  4. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل‌بن‌عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، به کوشش محمد حسین شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  5. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
  6. ابن‏هائم، احمدبن‌محمد (1423ق)، التبیان فى تفسیر غریب القرآن، به کوشش ضاحی عبدالباقی محمد، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
  7. احمدی میانجی، علی (1411ق)، الاسیر فی الاسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
  8. ازهرى، محمدبن‌احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، به کوشش عمر سلامی و عبدالکریم حامد، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  9. استرآبادى، سیدعلى (1409ق)، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، به کوشش حسین استادولی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  10. بیهقی، احمدبن‌حسین (1405ق)، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعة، به کوشش عبد المعطی امین قلعجی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  11. ثعلبى، احمدبن‌محمد (1422ق)، تفسیر الکشف و البیان، به کوشش ابی‌محمدبن‌عاشور و نظیر ساعدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  12. جوادی آملی، عبدالله (1390)، تسنیم ، تحقیق و تنظیم، حیدرعلی ایوبی، حسین اشرفی، محمدفراهانی، قم: مرکز نشر اسراء.
  13. جوادی آملی، عبدالله، (3/10/1390)، «تفسیر سوره مبارکه نور»، جلسه 36، تاریخ بازیابی: 10/2/1396.
  14. حسینی شیرازی، سید محمد (بی تا)، الأسئلة و الأجوبة - اثنا عشر رسالة، بی جا: بی نا.
  15. دیلمى، حسن‌بن‌محمد (1412ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم:‏ الشریف الرضی چاپ‏.
  16. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش صفوان عدنان داوودی، بیروت: دار القلم.
  17. شریف لاهیجی، محمدبن‌على (1373)، تفسیر، به کوشش میر جلال الدین حسینی محدث ارموی، تهران: دفتر نشر داد.
  18. شعیری، محمدبن‌محمد (بی‌تا)، جامع الأخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
  19. طباطبایى، سید محمد حسین (1374)، ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمۀ محمد باقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  20. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  21. طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد (1405ق)، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی عبدالمجید سلفی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  22. طبرى، محمدبن‌جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن ، بیروت: دار المعرفة.
  23. طریحى، فخرالدین‌بن‌محمد (1375)، مجمع البحرین، به کوشش سید احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی.
  24. طوسى، خواجه نصیرالدین (1407ق)، تجرید الاعتقاد، به کوشش محمدجواد حسینی جلالی، تهران: دفتر تبلیغات اسلامى.
  25. طوسى، محمدبن‌حسن‏ (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  26. طوسى، محمدبن‌حسن (1412ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  27. عسکرى، حسن‌بن‌عبدالله‏ (1400ق)، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الافاق الجدیدة.
  28. فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد (1409ق)، العین، به کوشش مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: نشر هجرت.
  29. فولادوند، محمدمهدى (1415 ق)، ترجمه قرآن، تهران: دار القرآن الکریم.
  30. فیض کاشانى، محمدبن‌مرتضى (1415ق)، تفسیر الصافی‏، به کوشش حسین اعلمی، تهران: مکتبه الصدر.
  31. قشیرى، عبدالکریم‌بن‌هوازن (2000م)، لطائف الاشارات، به کوشش ابراهیم بسیونی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
  32. قطب راوندى، سعیدبن‌هبة‏الله (1405ق)، فقه القرآن، به کوشش سید احمد حسینی اشکوری و سید محمود مرعشی، قم: کتابخانۀ عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى (ره).
  33. قمى، على‌بن‌ابراهیم (1363)، تفسیر، قم: دار الکتاب.
  34. کاشانى، فتح‏الله‌بن‌شکرالله (1336)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، به کوشش ابوالحسن شعرانی و علی اکبر غفاری، تهران: کتابفروشى اسلامیه.
  35. کاشفى سبزوارى، حسین‌بن‌على (1369)، تفسیر حسینى (مواهب علّیه)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.
  36. گنابادى، سلطان محمد (1408ق)، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  37. مصطفوى، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  38. مکارم شیرازى، ناصر و جمعی از نویسندگان (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  39. ملاحویش آل‌غازى، عبدالقادر (1382ق)، بیان المعانی، دمشق: مطبعة الترقى.
  40. منتظرى، حسین‌على (1409ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمه محمود صلواتى، قم: مؤسسه کیهان.
  41. منسوب به حسن‌بن‌علی عسکری(ع) (1409ق)، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، قم: مدرسة الإمام المهدی.
  42. میبدى، احمدبن‌محمد (1371)، کشف الاسرار و عدة الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى)، به کوشش علی اصغر حکمت، تهران: امیر کبیر.
  43. نجفى خمینى، محمدجواد (1398ق)، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.
  44. http://portal.esra.ir/Pages/Index.aspx?kind=2&lang=fa&id=NjE0Nw%3D%3D-T9Tv4zqSrpQ%3D