بررسی تطبیقی الگوی فرهنگی خندیدن و خنداندن از دیدگاه قرآن و حدیث

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی ایران

چکیده

عینی‌سازی سبک زندگی دینی منطبق بر فرهنگ اسلامی مبتنی بر دریافت دقیق آموزه‌های قرآن و حدیث است. مسئله پژوهش حاضر آن است که الگوی فرهنگی خندیدن و خنداندن بر مبنای آموزه‌های قرآن و حدیث، چگونه ترسیم می‌گردد؟ وفق یافته‌های تطبیقی پژوهش، این دو منبع، الگویی بر مبنای معنویت، عقلانیت و جامعه‌سازی ارائه نموده‌اند که بایسته‌های نگرشی آن، باورمندی به کنش‌گری الهی در خندیدن انسان و باورمندی به لزوم کنش‌گری انسان همسو با فرهنگ دینی است. بایسته‌های‌ گرایشی این مسئله، ارزش‌انگاری خندیدن و خنداندن همسو با فرهنگ دینی و بالعکس است. بایسته‌های کنشی، ممنوعیت خندیدن به مقدسات، شناخت جایگاه اجتماعی خود، مخاطب‌شناسی، پرهیز از فراوانی و عادت به شوخی، کنشگری در جمع، عدم کاربست الفاظ قبیح و دروغ، کنش حداقلی قهقهه با پیوست معنوی و خنداندن از طریق گره‌گشایی است. در نتیجه آشکار گردید رویکرد قرآن و حدیث در مورد خندیدن و خنداندن یکسونگر نبوده و آن را به‌صورت مجزای از سایر بخش‌های سبک زندگی ارزش نمی‌انگارد؛ بلکه آن را در کنار گریستن ارزشی و به‌صورت هدفمند، مطلوب می‌شمارد. نتیجه دوم واقع‌گرایی و لحاظ پیامدهای قطعی یا احتمالی خنده در الگوی دریافتی از این فرهنگ است. سوم آن‌که این فرهنگ، با نگاهی کاربردی، هنجارهایی قابل پیاده‌سازی در حریم خصوصی و عمومی ارائه می‌نماید.

تازه های تحقیق

نتایج تحقیق

بر اساس آن چه بیان گردید، نگاه قرآن و حدیث به مقوله خندیدن و خنداندن دارای چند شاخصه است: نخست آن که یکسو نگر نبوده و خنده یا گریه را به‌صورت مجزا ارزش نمی­انگارد؛ بلکه رویکرد توامانی و جامع دارد و هر دو را در موقعیت مناسب خود، مطلوب می­شمارد. دوم آن که فرهنگ اسلامی در این مسئله، واقع­گرا است و پیامدها یا واکنش­های قطعی یا احتمالی شوخی، مزاح یا گفتار طنزی را در نظر می­گیرد. سوم آن فرهنگ اسلامی نگاهی کاملا کاربردی دارد و ضوابطی ارائه می­دهد که در جامعه اسلامی قابل پیاده­سازی است.

نتیجه دیگری که از محتوای قرآن و حدیث در این مسئله قابل برداشت است، این که بخشی از جریان تهاجم فرهنگی به فرهنگ اسلامی در جامعه دینی، تحت پوشش همین مسئله خود را آشکار می­سازد. به دیگر سخن، عناصر یا جریان­های ضدفرهنگی بخشی از هجمه به ارزش­های الهی را در قالب طنزپردازی و به بهانه شادسازی مردم انجام می­دهند و حتی ممکن است بخشی از جامعه دینی را نیز با خود همراه سازند و این پیامد ناآگاهی یا بی توجهی به الگوی مطلوب این موضوع است.  در پایان باید گفت این مسائل که مصادیق خندیدن و شوخی ارزشمند در نگره دینی، ناظر به چه مواردی است و یا این که آیا بر مبنای فرهنگ اسلامی می­توان میان اقشار مختلف جامعه، نسبت به این الگو، تفاوتی قائل شد و این که چگونه می­توان به خنداندن به‌عنوان یک حرفه مستقل و یا یک هنر در عرصه اجتماعی و رسانه­ای نگریست، هرکدام مسئله­ای مستقل و مجال پژوهشی دیگر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Cultural Model of Laughing and Making Laugh in the Qur’an and Hadith

نویسنده [English]

  • Muhammad Mustafa As'adi
Iran medical sciences university
چکیده [English]

Objectification of religious lifestyle in accordance with Islamic culture is based on accurate understanding of the teachings of the Qur’an and Hadith. The issue of the present study is how to draw the cultural pattern of laughing and making laugh based on these teachings? According to the comparative findings of the research, these two sources have provided a model based on spirituality, rationality and socialization, whose attitudinal requirements are belief in divine action in human laughing, and belief in the necessity of human action compatible with religious culture. The tendency of this issue is to value laughing and making laugh in line with religious culture and vice versa. In addition, its active requirements are prohibition of laughing at sacred things, recognizing one’s social status, audience knowledge, avoiding the abundance and habit of joking, action in public, not using ugly and false words, minimal action of laughter with spiritual attachment, and laughing through solving problems. As a result, it is proved that 1) the approach of the Qur’an and Hadith to laughing and making laugh is not one-dimensional, i.e. they do not value it separately from other parts of the lifestyle; Rather, just like crying, they consider it desirable, valuable, and purposeful, 2) the realism and possible consequences of laughing in the model received from this culture should be considered, and 3) this culture offers practical norms that can be implemented in private and public space.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Laughing in the Qur’an
  • Culture of Laughing
  • Model of Laughing
  • Laughing in the Qur’an and hadith
  1. قرآن کریم.
  2. ابن بابویه، محمد بن علی (1403ق)، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.‏
  3. ابن بابویه، محمد بن علی(1413ق)، من لا یحضره الفقیه، علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم. ‏
  4. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، جمال الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر، چاپ سوم.‏
  5. ابن همام اسکافی (1404)، التمحیص، قم: مدرسه الامام المهدی، چاپ اول.‏
  6. اسعدی، محمد مصطفی(1397)، آسیب شناسی فرهنگی جوامع از دیدگاه قرآن، رساله دکتری، قم: دانشگاه معارف اسلامی.‏
  7. ایمان، محمد تقی؛ نوشادی، محمودرضا (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، فصلنامه پژوهش، سال 3، شماره 2، صص 15-30.
  8. برقی، احمد بن محمد (1371ق)، المحاسن، جلال الدین محدث، قم: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.‏
  9. پرهیزکار، هادیه (1391)، شادی و نشاط از دیدگاه قرآن و حدیث، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.‏
  10. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد (1366)، تصنیف غرر الحکم، مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.‏
  11. جعفری، یعقوب(1376)، تفسیر کوثر، قم: انتشارات هجرت، چاپ اول.‏
  12. حر عاملی، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم: چاپ اول.‏
  13. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (1392)، رهنمود شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی، چاپ اول.‏
  14. حمیری، عبدالله بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، مؤسسه آل البیت، قم: چاپ اول.‏
  15. دیلمی، حسن بن محمد (1412ق)، إرشاد القلوب الی الصواب، قم: شریف الرضی، چاپ اول.‏
  16. راوندی، سعید بن هبه الله (1409)، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه امام مهدی، چاپ اول.‏
  17. رفیعیان، زهرا؛ علیپور دهاقانی، فاطمه (1393)، خنده درمانی از دیدگاه قرآن و عترت و روانشناسی، دارخوین: چاپ اول.‏
  18. شریف الرضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم: هجرت، چاپ اول.‏
  19. طباطبائی، محمد حسین(1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی، چاپ دوم.‏
  20. طبرانی، سلیمان بن احمد(2008)، التفسیر الکبیر، تفسیر القرآن العظیم، اردن: دارالکتاب الثقافی، چاپ اول.‏
  21. طبرسی، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، هاشم رسولی، تهران: ناصرخسرو، چاپ سوم.‏
  22. طوسی، محمد بن حسن (1414ق)، الأمالی، قم: دارالثقافه، چاپ اول.‏
  23. قرائتی، محسن(1391)، خنده و گریه، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول.
  24. کافی، مجید،(1392)، فرهنگ دینی مفاهیم نظریه‌ها و راهکارها، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.‏
  25. کفعمی، ابراهیم بن علی(1418ق)، البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت: موسسه الأعلمی، چاپ اول.‏
  26. کوفی اهوازی، حسین بن سعید (1402ق)، الزهد، غلامرضا عرفانیان، قم: المطبعه العلمیه، چاپ دوم.‏
  27. لیثی واسطی، علی بن محمد(1376)، عیون الحکم و المواعظ، حسین حسنی بیرجندی، قم: دارالحدیث، چاپ اول.‏
  28. مجلسی، محمد باقر(1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم.‏
  29. محمدی ری شهری، محمد(1394)، الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ سوم.‏
  30. مراغی، احمد مصطفی(1371ق)، تفسیر المراغی، بیروت: دارالفکر، چاپ اول.‏
  31. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.‏
  32. مصلح، علی اصغر (1393)، فلسفه فرهنگ، تهران: انتشارات علمی، چاپ اول.‏
  33. مغنیه، محمد جواد (1424ق)، تفسیر الکاشف، قم: دار الکتاب الاسلامی، چاپ اول.‏
  34. مقاتل بن سلیمان (1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، عبدالله محمود شحاته، لبنان: داراحیاء التراث العربی، چاپ اول.‏
  35. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی (1410ق)، مجموعه ورام، قم: مکتبه فقیه، چاپ اول.‏