بازنمایی عناصر طبیعت در قرآن کریم از دیدگاه زبان‌شناسی زیست‌محیطی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی. دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی(ره). بروجرد. ایران

2 استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران.

3 استادیار رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه آیت‌الله بروجردی (ره)، بروجرد، ایران.

چکیده

سیر کنونی افزایش نابرابری محیط‌زیستی، روند تخریب آن و فرهنگ مشوق مصرفِ بیشتر، لزوم تغییر در نگرش را طرح می-کند. لازمۀ این تغییر ظهور جامعه‌ای است که داستان‌های گفتمانی خود را تحلیل کرده است، می‌شناسد و در پی تغییر آنهاست. پناه بردن به داستان‌های گفتمانی موردنظر کتاب‌های مقدس از جمله قرآن کریم زمینۀ تغییر نگرش را فراهم می-کند. پرسش اساسی این تحقیق پرسش از داستان محوریت انسان در طبیعت است؛ رابطۀ انسان با طبیعت و هر دو آنها با خداوند در قرآن کریم چگونه است و این روابط چگونه در زبان قرآن نمود یافته‌اند؟ عنوان "داستان" در اینجا از نوع داستان-های معمول رمان‌ها و حکایات نیستند، بلکه ساختارهای شناختی در پس گفتمان‌هاست. فرض اولیۀ این پژوهش این است که عدم‌توجه به معنویت در ارتباط میان انسان و محیط‌زیست ریشۀ بسیاری از ویرانی‌ها و تباهی‌هاست. روش تحلیل زبانی نیز سازوکار موردنظر زبان‌شناسی زیست‌محیطی است. نتایج تحلیل نشان می‌دهد که در متن قرآن کریم جهان بینی توحیدی حاکم است که بر اساس آن انسان به عنوان امانت دار در طبیعت شناخته شده حق دخل و تصرف بی قید و شرط در اجزای آن را ندارد. بر اساس سازو کار های زبان شناختی،‌معین گردید که همه عناصر طبیعت واجد ارزش ذاتی و اخلاقی هستند. نوآوری تحقیق حاضر در این است که با اتخاذ رویکرد زبانی خاص و با تحلیل گفتمان به این نتیجه دست یافته‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Representation of Natural World in Quran; an ecolinguistic approach

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Mehrabi 1
  • Maryam NazarBeigi 2
  • Ayyob Amraei 3
1 assistant professor of linguistics, Ayatollah Boroujerdy University, Boroujerd, Iran.
2 assistant professor of Quranic science and Hadis , Ayatollah Boroujerdy University, Boroujerd, Iran.
3 assistant professor of Quranic science and Hadis , Ayatollah Boroujerdy University, Boroujerd, Iran.
چکیده [English]

The current trend of increasing environmental inequality, the process of its degradation, and the culture of encouraging more consumption suggest the need for a change in the human attitude towards nature and his relation to the environment. Such a change needs the emergence of a society that has analyzed, recognized and sought to change its discourse stories. Taking refuge in the discourse stories of the holy books, including the Holy Qur’an, provides the ground for a change of attitude. The main question of this research is “what is man's relation with nature and both of them with God in the Holy Qur'an and how are these relations manifested in the language of the Qur'an?” The basic presumption is that the lack of attention to spirituality in the relationship between humans and the environment is the root of many destructions and destructions. The research method is discourse analysis in the framework of ecological linguistics based on the analysis of linguistic "stories". The term "story" here is not of the usual type of novels and anecdotes but is the cognitive structure behind the discourses. The linguistic analysis method is also the desired mechanism of environmental linguistics based on the eight components proposed by Stibi (2015). The research aims to show how the Holy Qur’an condemns the consumeristic human identity by using language and presenting linguistic/discourse stories and promotes a monotheistic worldview. The results of the analysis show that in the text of the Holy Qur'an, a monotheistic worldview prevails, according to which man is recognized as a trustee in nature and does not have the right to enter and occupy its parts without condition. It is also proved that all elements of nature have intrinsic and moral value. The innovation of the research is that it uses a specific linguistic approach and analyzes the discourse.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Qur’an
  • Nature
  • Language
  • Environment
  • Story
  • Ecolinguistics
  1. قرآن کریم

    1. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (۱۴۰۸)، روض الجنان و روح الجنان، مشهد، آستان قدس رضوی.
    2. استیبی، آرن. (1395)، زبانشناسی زیستمحیطی. مترجم: گروه مترجمان به سرپرستی فردوس آقاگل‌زاده. تهران: نشر نویس.
    3. اسلامی، محمدتقی. (1391)، «اسلام و اخلاق زیست‌محیطی با تأکید بر آرای آیت ا... جوادی آملی»، فصلنامۀ اسراء، شمارۀ 4. صص. 111-78.
    4. اکبری راد، طیبه. (1387)، «حفظ محیط‌زیست از دیدگاه قرآن و روایات»، نامۀ الهیات، شمارۀ 5. صص. 26-17.
    5. بغوی، حسین بن مسعود. (۱۴۲۰)، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، لبنان: دار احیاء التراث العربی.
    6. جوادی آملی، عبدالله. (1386)،اسلام و محیطزیست، قم: مرکز نشر اسراء.
    7. راغب ، حسین. (۱۴۱۲)، مفردات الفاظ قرآن، لبنان: دارالشامیه.
    8. زمخشری، محمود. (۱۴۰۷)، الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، لبنان: دارالکتاب العربی.
    9. سیوطی، جلال الدین. (۱۳۸۶)، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمه سید محمود دشتی، قم: دانشکده اصول الدین.
    10. شایسته‌نژاد، علی‌اکبر. (1392)، «سجدۀ واقعی و همراه با شعور حیوان، گیاه و جماد»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش 20، ص 85-114.
    11. صادقی تهرانی، محمد. (۱۴۰۶)، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم: فرهنگ اسلامی.
    12. صادقی روشن، محمدحسن، (1394)، «تحلیل جایگاه محیط‌زیست از دیدگاه قرآن»، مجلۀ قرآن و علم، ش. 17، صص 130-115.
    13. طباطبایی، محمد حسین. (۱۳۷۴)، المیزانفی تفسیر القرآن ، ترجمه سید محمد باقر موسوی، دفتر انتشارات اسلامی.
    14. طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
    15. فخررازی، محمد بن عمر. (۱۴۲۰)، التفسیر الکبیر، لبنان: دار احیاء التراث العربی.
    16. قرشی، علی اکبر. (۱۳۷۱ش)، قاموس قرآن، چاچ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    17. کریمی، محمد ابراهیم. ( 1396)، محیطزیست از منظر قرآن و حدیث و عوامل تخریب آن، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
    18. کریمیان صیقلانی، علی. (1393)، اخلاق زیستمحیطی در حکمت اسلامی، تهران: نشر امیرکبیر.
    19. محلی، محمد بن احمد. ( ۱۴۱۶)، التفسیر الجلالین، لبنان: موسسه النور للمطبوعات.
    20. مکارم شیرازى، ناصر. (۱۳۷۱)، تفسیر نمونه، تهران: دار‌الکتب الإسلامیة.
    21. نصر، سید حسین. (1393)، دین و نظم طبیعت، تهران: نشر نی.
    22. نورائی، محسن. (1391)، جهان‎بینی قرآنی و محیط‌زیست. آموزههای قرآنی، شمارة ۱۶، صص. 2-22.
    23. Abram, D. 2010. Becoming animal: an earthly cosmology. New York: Pantheon.
    24. Fairclough, N. 2003. Analyzing discourse: textual analysis for social research. London: Routledge.
    25. Fairclough, N. 2014. Language and power. 3rd ed. London: Routledge.
    26. Fill, A. and Mühlhäusler, P. 2001. The ecolinguistics reader: language, ecology, and environment. London: Continuum.
    27. Haugen, E. 1972. The ecology of language. Stanford, CA: Stanford University Press.
    28. Lakoff, G. and Wehling, E. 2012. The little blue book: the essential guide to thinking and talking. Democratic. New York: Free Press.
    29. Plumwood, V. 2008. Shadow places and the politics of dwelling. Australian Humanities. Review 44. Available from. http://www.australianhumanitiesreview.org/archive/IssueMarch-2008/plumwood.html [Accessed 24 January 2015]
    30. van Dijk, T. (ed.). 2001. Discourse studies: a multidisciplinary introduction. 2nd ed.London: sage. Lakoff, G. and Wehling, E. 2012. The little blue book: the essential guide to thinking and talking. Democratic. New York: Free Press.
    31. van Dijk, T. 2008. Discourse and power. New York: Palgrave Macmillan.