سبک شناسی لایه ای آیات جهاد براساس تحلیل فنوسمانتیک (مطالعه موردی واژه جهد و مشتقات آن)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح چهار(دکتری)حوزه علمیه خراسان و عضو گروه علمی زبان و ادبیات عرب جامعه المصطفی العالمیه مشهد.

2 استادیار مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی ره، قم، ایران

3 دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

چکیده

سبک‌شناسی لایه‌ ای یکی از رویکردهای زبان‌شناسی ساخت‌گرا و شناختی است که لایه‌های مختلف آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک اثر را بررسی می‌کند تا لایه‌های پنهان آن را تبیین نماید. قرآن کریم به‌عنوان یگانه متن اعجاز آمیز، لایه آوایی و نغمه‌های مربوط به حروف را به گونه شگرفی در آیات خود جای‌ داده که موجب آفرینش ترنم‌های زیبا و گوش‌نوازی برای مخاطب خود شده است. این زیبایی و ظرافت موسیقایی در «آیات جهاد» با جلوه‌ای خاص نمودار شده است. در این دسته از آیات، آرایش و چینش واژگان ریشه یافته از «جهد»، به همراه ویژگی‌های آوایی و موسیقیایی حروف مجهور و مهموس،جلوه‌های خاص و شگرف آوایی در آیات آفریده است. بسامد آواهای به کار رفته در این آیات با ویژگی جهر و همس، نشان می‌دهد که چگونه قرآن کریم در فضایی آرام و نغمه‌هایی روان، مسلمانان را دعوت به این فریضه و عبادت الهی می‌کند.

پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی و بر پایه سبک‌شناسی لایه‌ای به بررسی فنوسمانتیک آیات جهاد می‌پردازد؛ مهم‌ترین نتایج حاکی از آن است که تناسب آوایی و معنایی حاصل از صفات حروف و هماهنگی مفهومی با واژه‌های منتخب درآیات، تصویرهای زیبا به همراه موسیقی امیدبخشی را خلق کرده که پیامد جهاد در راه خدا را برای هر مسلمان تداعی می‌کند.

تازه های تحقیق

بررسی لایه آوایی  در آیات جهاد بیان­گر آن است که تناسب کامل بین آواها و معانی مقصود وجود دارد؛ از مهم­ترین نتایج این پژوهش آن است که:

- قرآن کریم در آیات جهاد آواهای مجهور و مهموس را برای بیان معانی مقصود در نهایت زیبایی و تناسب به کار می­ برد؛ هر گاه قرآن کریم مسلمانان را با قاطعیت به این فرضیه دعوت و عزم و انگیزۀ آنان را در مقابل دشمنان استوار می ­سازد به زیبایی از آواهای مجهور استفاده می­ نماید.

- کاربرد آواهای مهموس در آیات جهاد فضای از آرامش و امید در دل مسلمانان ایجاد می­ کند؛ به طوری­ که موسیقی زیبای آواهای مهموس گوش با آن انس و روح  به نهایت طمأنینه می ­رسد و شوق جهاد را در مخاطب دو چندان می­ نماید.

- یکی از کاربردهای اعجاز آفرین آواها در قرآن کریم، تناسب و زیبایی بی­نظیری است که رستاخیزی از موسیقی در واژه ­های آیات جهاد خلق نموده؛ به طوری­ که ضمن تناسب بین لفظ و معنا، استواری و پایداری در مؤلفه های جهاد را گوشزد می­ نماید.

- بسامد آواهای مجهور و مهموس سیالیت و جریانی را در آیات جهاد طنین­ انداز می ­کنند. از طرف دیگر تکرار آواها به زیبایی نشان می­ دهد میدان جهاد در راه خدا، دارای مشقت­ های زیادی است که جز با استواری بر ایمان و تقوا امکان پذیر نیست و فرجام جهاد حقیقی همراه با خیر و برکت دنیوی و اخروی است.

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Layered Stylistics of Jihad Verses Based on Phono-Semantic Analysis (A Case Study of the Word of Jahd and Its Derivatives)

نویسندگان [English]

  • Javad Moein 1
  • Nor-Aldin Parven 2
  • Hasan Kharaghani 3
1 Graduate of level four (doctorate) of Khorasan seminary and member of the scientific group of Arabic language and literature of Al-Mustafa International Society of Mash'had.
2 Assistant Professor of Shahid Mahallati Higher Education Complex, Qom, Iran
3 Associate Professor Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Layered stylistic is one of the structural and cognitive linguistic approaches that studies the ‎various phonetic, lexical, syntactic, rhythmic and ideological layers to explain the hidden layers. ‎The Holy Qur’an, as the only miracle text, has placed the phonetic layer and the letters’ tune in ‎its verses wondrously, which leads to create beautiful and melodious verses for its audience. This ‎delightful musical elegance has been revealed with a special luster in Jihad verses. In these verses, ‎the arrangement and composition of the words which have rooted from Jihad along with the ‎musical characteristics of the whisper and apparent letters have created special and fascinating ‎phonetic effects in verses. The frequency of the phonemes used in these verses with the character ‎of Jahr and Hams shows how the Holy Qur’an in a peaceful sphere with fluent melodies invites ‎Muslims to this (Jihad) divine duty. The present study by an analytical-descriptive method, based ‎on the layered stylistics, studies the phono-semantic aspect of Jihad verses. The most important ‎results show that phonetic and semantic congruence of letters and conceptual coordination of ‎selected words have created beautiful images alongside hopeful tune, which remind the results of ‎Jihad for the sake of God for any Muslim‎‎‎.
 
Keywords: Stylistics, Jihad Verses, Phonetic Layer, Semantic Congruence‎.

کلیدواژه‌ها [English]

  • stylistics
  • Jihad verses
  • the phonetic layer
  • semantic congruence

مراجع

  1. قرآن کریم.

    1. آر.اچ.روبینز ( 1378)؛ تاریخ مختصر زبانشناسی، ترجمه علی محمد حق شناس، چاپ سوم، چاپ ماد (وابسته به نشر مرکز)، تهران.
    2. آلوسی،محمودبن عبدالله (1415)؛ روح المعانی، دارالکتب العلمیة، بیروت.
    3. ابن جزری، ابوالخیر (1421)؛ التمهید فی علم التجوید، مؤسسه الرسالة، بیروت.
    4. ابن عاشور، محمد طاهر (1420)؛ تفسیر التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ الأدبی، بیروت.
    5. ابن­منظور، محمد مکرم (1988)؛ لسان العرب،إحیاء التراث العربی، بیروت.
    6. ابو حیّان،محمد بن یوسف (1420)؛ البحر المحیط فی التفسیر،دار الفکر، بیروت.
    7. ابوالفتوح رازی،حسین بن علی (1408)؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، بنیادپژوهشهای اسلامی، مشهد.
    8. انیس، ابراهیم (1971)؛ الأصوات اللغویة، مکتبة نهضة مصر ومطبعتها بمصر.
    9. بیگلری،حسن (بیتا)؛ سر البیان فی علم القرآن، کتابخانه سنائی، بیجا.
    10. ثمره، یدالله (1380)؛ آواشناسی زبان فارسی «آواها و ساخت آوایی هجا»، چاپ ششم، انتشارات سمت، تهران.
    11. جانی پور، محمد؛ ستوده نیا، محمد رضا(1393)؛ تبیین راهبرد نرم‌افزارگرایانۀ جهاد در قرآن کریم ، «تحقیقات قرآن و حدیث» دانشگاه الزهراء، شماره 23، پاییز 1393، صفحه 61- 85.
    12. جرجانی، عبد القاهر (1430)؛درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم، دارالفکر، عمان.
    13. دین­محمدی، غلامرضا (1389)؛ مبانی زبان­شناسی در جهان اسلام، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
    14. رافعی، محمد صادق (1421)؛ اعجاز القرآن و البلاغة النبویة، دار الکتب العلمیة، بیروت.
    15. رضایی، محمد؛ خیری، فهیمه (1396)؛ بررسی سبک­شناسانه رمان «ارمیا» اثر رضا امیرخانی، سال نهم، شماره هفدهم، پاییز و زمستان 1396، ص 134 -156.
    16. زرین­کوب، عبدالحسین (1371ه.ش)؛ شعر بی­دروغ شعر بی­نقاب، انتشارات جاویدان، تهران.
    17. زمخشری،محمود (1407)؛ الکشّاف، دارالکتاب العربی، بیروت.
    18. ستوده نیا، محمد رضا (1378)؛ بررسى تطبیقى میان تجوید وآواشناسی، نشر رایزن، تهران.
    19. سعیدى روشن، محمد باقر (1391)؛ زبان قرآن و مسائل آن، چاپ دوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم.
    20. سمین، احمد (1414)؛ الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، دارالکتب العلمیة، بیروت.
    21. سی. کی. اگدن؛ آی. ای. ریچاردز (1392)؛ معنای معنا، مقدمه و ترجمه: محمود فضیلت، مریم نویدی، انتشارات زوار، تهران.
    22. سیوطی، جلال الدین (بیتا)؛ معترک الأقران فی إعجاز القرآن، دارالفکر العربی، بیجا.
    23. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1385ه.ش)؛ موسیقی شعر، ویرایش سوم، چاپ نهم،انتشارات آگاه، تهران.
    24. شمیسا، سیروس (1388ه.ش): کلیات سبک­شناسی،نشر میترا، تهران.
    25. صالحی، پیمان، پریسا امیری، مهران معصومی (1399)؛ کارکرد لایه واژگانی در بیان ایدئولوژی حاکم بر مدایح علوی عبدالل الوایل احسائی، لسان المبین، سال دوازدهم، دوره جدید، شماره 42، زمستان 1399، ص 79 -59.
    26. طبرسی،فضل بن حسن (1372)؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران.
    27. طبری،محمد بن جریر (1412)؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفة، بیروت.
    28. طوسی، محمد­بن حسن (بی تا)؛ التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
    29. عباس، حسن (1998)؛ خصائص الحروف العربیة و معانیها، منشورات اتحاد الکتاب العربی.
    30. علینقی، حسین؛ محسنی­نیا، ناصر (1399)؛ سبک­شناسی لایه آوایی اشعار کمال الدین اسماعیل و اثیر اومانی براساس سبک­شناسی لایه­ای، متن پژوهشی ادبی،سال 24، شماره 83، بهار 1399، ص 297 -333.
    31. فتوحی، محمود (1391ه.ش)؛ سبک­شناسی، نطریه­ها، رویکردها و روش­ها،چاپ اول، انتشارات سخن، تهران.
    32. فخر رازی، محمدبن عمر (1420)؛ التفسیر الکبیر، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
    33. فراستخواه‏، مقصود (1396)؛ زبان قرآن‏، چاپ دوم، انتشارات علمى و فرهنگى‏، تهران.
    34. قاسمی، ضیاء (1393)؛ سبک ادبی از دیدگاه زبان­شناسی؛ چاپ اول، امیر کبیر، تهران.
    35. قدروی، غانم (1424)؛ الدراسات الصوتیة عند علماء التجوید،دار عمار، عمان.
    36. قرطبی،محمدبن احمد (1364)؛ الجامع لأحکام القرآن، ناصر خسرو، تهران.
    37. قطب راوندی،سعید (1405)؛ فقه القرآن، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم.
    38. قطب،سید (1425)؛ فی ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت.
    39. لویی – ژان کالو (1379)؛ درآمدی بر زبانشناسی اجتماعی، ترجمه: محمدجعفر پوینده، انتشار نقش‌جهان، تهران.
    40. محمود عبد السمیع، احمد (1424)؛ التجدید فی الإتقان و التجوید، دار الکتب العلمیة، بیروت.
    41. مدرسی،فاطمه(1387ه.ش)؛ از واج تا جمله، چاپ دوم، تهران: چاپار.
    42. مشکین فام، بتول؛ خالقیان،ام البنین(1386)؛ موسیقی الفاظ قرآن و اثر آن بر معنابخشی واژگان، فصلنامه علمی – پژوهشی«تحقیقات علوم قرآن و حدیث»، دانشگاه الزهراء شماره 1، بهار و تابستان 1386.ص27-53.
    43. مومن­نژاد، ابوالحسن، مرتضی سازجینی، سید محمد موسوی (1396)؛ سبک­شناسی سوره نازعات، فصلنامه علمی – پژوهشی «پژوهش­های ادبی - قرآنی»، سال پنجم، شماره چهارم، زمستان 1396، صص 26-47.
    44. نجفى، محمدحسن(بی تا)؛جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ‏دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بیروت.
    45. نیربانى‏، عبد البدیع (1427)؛ الجوانب الصوتیة فی کتب الاحتجاج للقراءات‏، دارالغوثانى‏، دمشق.
    46. Simposon, P. (2004). Stylistics. London: Routiedge.
    47. Davis, Alan & Elder, Catherin. (2004). the Handbook of Applied Linguisticas. UK: Blackwell Publishing Ltd..

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 19 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 21 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار