نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه قرآن و حدیث - دانشکده علوم انسانی -دانشگاه آزاد اسلامی-خوی -ایران
چکیده
تازه های تحقیق
بسیاری از مفسران در مقام ذکر تفاوت‌های دو وصف شریف «الرحمن» و «الرحیم»، با تعبیرها و تقریرهای مختلف بر این گزاره تأکید نموده‌اند که رحمانیت، ناظر بر متعلَّقِ عام، و رحیمیت، ناظر بر متعلَّقِ خاص است؛ روایاتی نیز بر این معنا دلالت دارد. اما گزاره مزبور، در مقامِ ارزیابی، محل اشکال است، چراکه:
اولاً با برآیند حاصل از کاربست قرآنیِ این اوصاف شریف (بهویژه برخی مواردِ صریحِ استعمالِ رحیمیت با متعلَّقِ عام) مغایرت دارد؛
ثانیاً خواصِ اصیلِ ساختارِ صرفیِ «رحمن» و «رحیم» نیز با گزاره مزبور هماهنگ نیست؛
ثالثاً روایات مربوطه نیز هیچ‌کدام اعتبار سندی ندارد. با عنایت به کاربست قرآنی و ویژگی‌های صرفیِ دو وصف شریف، گویا چنین بتوان گفت که «الرحمن» صفتی ذاتی است که اساساً شأنیتِ تعلُّق بر متعلَّقی خارجی را (چه عام و چه خاص) ندارد و «الرحیم» صفتی فعلی است که به متعلَّقِ خارجی تعلق می‌گیرد؛ رحیمیت دارای مراتب است، که مرتبه‌ای از آن بر عموم تعلق می‌گیرد و اساساً منشأ وجود کل مخلوقات است، و مرتبه‌ای دیگر از آن، خاص و منوط به حسن اختیارِ مخلوق است که بالاترین مصداقش نصیب مؤمنان خواهد بود.
شایان‌ذکر است که مضمون روایات مربوطه، در مقام توجیه، قابلیتِ تأویل به معنایی خلاف ظاهر را که موافق با ره‌آورد فوق باشد، دارد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
One of the most common ideas for a long time concerning the difference between “Al-Rahman” and “Al-Rahim” is the generality of the function of “Al-Rahman” and the specificity of the function of “Al-Rahim”. This view has been expressed in different interpretations, the most common of which is that “al-Rahman” includes all human beings or all creatures, but “al-Rahim” includes only believers. Based on a descriptive-analytical method, this study examined the origin and validity of this view. Despite the attempts to introduce it based on Qur’anic and literary evidence, it contradicts the total Qur’anic usage of “Al-Rahman” and “Al-Rahim”. In addition, the etymological construction of two good descriptions is not consistent with it as well. Finally, based on the Qur’anic usage and etymology form, it can be said that “al-Rahman” is an internal attribute that does not belong to the external source. “Al-Rahim” is an active adjective with stages, one of which is general for all and the strong and permanent of which is associated with specific people. Moreover, in some hadiths, it has been said that this view is not authentic, while it is proved that because of Qur’anic and literary usage of these two words, such hadiths are not acceptable. However, it is possible to have an interpretation of hadiths, agreeing with the chosen view.
Keywords: Al-Rahman؛ Al-Rahim؛ The scope of mercy؛ General mercy؛ Special mercy
کلیدواژه‌ها [English]
)
