کاربرد روش‌های کیفی در مطالعات قرآنی: مطالعه موردی موانع عدالت اجتماعی در قرآن (مبتنی بر نظریه‌ زمینه‌ای)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه قرآن و مطالعات اجتماعی وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

نظریه‌پردازی در حوزة علوم انسانی، ارتباط تنگاتنگی با روش‌شناسی دارد. از همین منظر، تعامل مطالعات قرآنی با روش‌های نوین، می‌تواند منجر به ظهور نظریّات جدیدی در حوزه قرآن‌پژوهی شود. کاوش در روش‌شناسی کیفی مطالعات قرآنی و به‌طور مشخص روش نظریه زمینه‌ای، به این پرسش پاسخ می دهد. فرایند بکارگیری روش کیفی نظریه زمینه ای در قرآن پژوهی چگونه است؟بدین منظور مراحل این روش، در مطالعه موردی «موانع عدالت اجتماعی در قرآن»، ترسیم شده است تا به این پرسش پاسخ دهد.موانع عدالت اجتماعی در قرآن مبتنی بر نظریه زمینه ای چیست؟بر این اساس، این نوشتار با بکارگیری روش های نوین داده پردازی در مطالعات قرآنی، به منظور کشف نظریات و دیدگاه ها در عرصه موانع عدالت ورزی، به تبیینی از انواع آفات فکری و اخلاقیِ فردی و جمعی در مقولة وجود روحیة عدالت گریزی با احصاء مفاهیم؛ تجاوزگری، ترک حمایت اجتماعی، سرقت، افزون‌خواهی داوری ناعادلانه، فرار از جهاد و مقولة فرهنگ ستم با احصاء مفاهیم گمراهی، تفرقه‌افکنی، اشاعه ناهنجاری‌ها و دوستی با کفار محارب، دست یافته که در یک تعامل پیوسته و در ارتباط با هم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و الگوی موانع تحقق عدالت را شکل داده و شرایطی را ترسیم کرده که عدالت به‌ عنوان یک آرمان و رؤیای ناکجاآبادی تغییر گفتمان داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Application of qualitative methods in Quranic studies: A Case Study of Barriers to Social Justice in the Qur'an (Based on Grounded theory)

نویسندگان [English]

  • Ali Naqi Ayazi 1
  • SayedMohammadali Ayazi 2
1 Assistant Professor ,Research Center for Civilizational Islam Islamic Sciences and Culture Academy
2 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Science and Research, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Theorizing in the humanities is closely related to methodology. From this perspective, the interaction of Qur'anic studies with new methods can lead to the emergence of new theories in the field of Qur'anic research. Exploration of the qualitative methodology of Quranic studies and specifically the method of contextual theory, answers this question.What is the process of applying the qualitative method of contextual theory in Quranic research? To this end, the steps of this method are outlined in the case study "Barriers to Social Justice in the Quran" to answer this question.What are the barriers to social justice in the Qur'an based on grounded theory? Individual and collective In the category of the existence of the spirit of evasion of justice by enumerating concepts; Rape, abandonment of social protection, theft, increase in unfair arbitration, escape from jihad And the category of culture of oppression has been achieved by enumerating the concepts of misguidance, division, spreading anomalies and friendship with infidel warriors.Which has been analyzed in a continuous and interrelated interaction and has formed a pattern of obstacles to the realization of justice and has drawn the conditions under which justice has changed discourse as an ideal and a dream of nowhere.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qualitative methods"
  • Social justice"
  • Quranic studies"
  • Grounded theory"
  • "
  • Evasion of justice"
  1. قرآن (1374ش.).ترجمه‌ی عبدالمحمد آیتی، تهران: نشرسروش.

    1. ابن فارس، ا بن زکریا بن حبیب، (1387ق.)، ترتیب مقاییس اللغه، ترتیب و تنقیح: سعید رضا علی عسگری وحیدر مسجدی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    2. اخلاقی، غلام سرور.(1389ش.)، «راهکارها و موانع تحقق عدالت در نظام سیاسی اسلام»، فصلنامه علمی کوثر معارف، سال ششم، ش 13، صص210-176.
    3. آذرنوش، آذرتاش (1384)، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، تهران: نشر نی.
    4. استراوس، انسلم و دیگران. (1390)، مبانی پژوهش کیفی، ترجمه‌ی ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
    5. ایازی، سید علی نقی.(1395ش.)، موانع تفکر در فرایند پیشرفت، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    6. ایازی، سیدعلی نقی.(1396)، «تأثیر کنش های اجتماعی در فرایند پیشرفت بر اساس آموزه‌های قرآن»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، سال بیست و دوم، ش سوم، صص107-80.
    7. پرچم،اعظم،فنائی،پروین(1388)،شبکة معنایی اخلاق سیئه در قرآن،نشریه تحقیقات علوم قرآن و حدیث،سال ششم،ش2،صص170-149.
    8. حسینی همدانی، سید محمد حسین. (1404 ق) انوار درخشان، تهران:کتابفروشی لطفی.
    9. داورپناه، محمد رضا و محمود سالاری. (1390ش.)، «نظریه اجتماعی و محیط استفاده از اطلاعات، نقش ساختار و کنش در شکل گیری رفتار و الگوی اطلاع یابی»، پژوهش‌نامه کتابداران و اطلاع‌رسانی ،دوره 1، شماره 11، صص7-22.
    10. دهشیری، محمد رضا. (1388ش.)، «رسانه و فرهنگ‌سازی»، نشریه تحقیقات فرهنگی، دورة دوم، ش 8، صص 208-179.
    11. رستگار، عباسعلی و ابراهیم مردانی. (1393ش.)،«ارتباط عدالت سازمانی با حمایت اجتماعی در کارکنان بیمارستانی»، نشریه اخلاق زیستی، سال چهارم، ش 13، ص 142.
    12. رفیع پور، فرامرز (1378ش.)، آناتومی جامعه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    13. صادقی تهرانی، محمد. (1406ق.)، الفرقان فی تفسیرالقرآن، قم: فرهنگ اسلامی.
    14. صدیق اورعی، غلامرضا و احمد فرزانه و دیگران.(1399ش.)، مبانی جامعه شناسی مفاهیم و گزاره‌های پایه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    15. طباطبایی، محمد حسین، (1363ش.)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    16. علی احمدی، علی رضا و وحید سعید نهایی.(1387ش.)، منتخبی از کتاب توصیفی جامع از روش‌های تحقیق، تهران: انتشارات تولید دانش.
    17. فضل الله، سید محمد حسین. (1419 ق)، من وحی القرآن، لبنان: دارالملاک.
    18. قائمی، علی.(1372ش.) خانواده و مسائل جنسی کودکان، تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
    19. کوئن، بروس. (1372ش.)، درآمدی به جامعه شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: فرهنگ معاصر.
    20. محمد پور، احمد. (1389ش.)، ضد روش، تهران: جامعه شناسان.
    21. مغنیه، محمد جواد.(1385ش)، الکاشف، ترجمه‌ی موسی دانش، قم: بوستان کتاب.
    22. مکارم شیرازی، ناصر.(1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    23. منصوریان، یزدان. (1385ش.)، «گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟»، همایش چالش‌های علم اطلاعات، دانشگاه اصفهان.