تبیین الگوی الفت قلوب و سنجش نسبت آن با آیت‌مندی قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

قرآن کریم به معرفی «آیات» و مصادیق و کارکردهای آن پرداخته است. «الفت قلوب» نشانه‌ای از این دست آیات است که کثیری از اندیشمندان ناظر به وضعیت تاریخی زمانه نزول، از آن به اعجاز اجتماعی یاد کرده‌اند. کشفِ الگوی مفهومی برای تحلیل پدیده الفت قلوب، مسئله مهمّی است که تاکنون مغفول مانده است. این تحقیق درصدد است با بررسی آیات مشتمل بر الفت قلوب و بهره‌گیری از روش اکتشافیِ تحلیل محتوای مضمونی در واکاوی زنجیره آیات همسو و نیز با رویکردی پدیدارشناختی به شیوه تأثیرگذاری قرآن در مخاطب عصر نزول، الگوی مفهومیِ الفت قلوب و نسبت آن با آیت‌مندی قرآن را تبیین نماید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد قرآن در بیش از 300 آیه به ترسیم «نظامی از آیات» با مصادیق و کارکردهای گوناگون پرداخته است؛ بسیاری از آیات با کارکردهای «تعقّلی»، «تفقّهی»، «تذکّری»، «تفکّری»، «تعلّمی» و... معرفی شده‌اند، ولی کارکرد «هدایتی» تنها برای دو آیه یعنی «قرآن» و «الفت قلوب» به کار رفته است. ظهورِ هدایتِ خاصّ قرآنی که از طریقِ استماعِ تلاوت به قلب منتقل و در آنجا محقق می‌شود، با «لینتِ قلب» در ساحتِ فردی و «الفتِ قلوب» در ساحت اجتماعی همراه است. الفت قلوب امری خارق عادت، غیروابسته به شئون مادّی و متفاوت با اتّحادهای مرسوم اجتماعی است. این پدیده به‌عنوان بروزِ اجتماعیِ اعجازِ قرآن، از الگوی معیّنی تبعیّت می‌کند که در این پژوهش مورد تبیین قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining the pattern of heartfeltness and measuring its relationship with the verses of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Mansor Pahlavan 1
  • ramin tayyarinejhad 2
1 . Professor, Department of Qur’an and Hadith Sciences, University of Tehran, Iran
2 PhD Candidate of Qur’an and Hadith Sciences, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Holy Quran has introduced "verses" and their examples, types and functions in several verses. "Ulfat Qulub" is one of these verses. This has led many thinkers of the historical situation of the time of revelation to refer to it as a social miracle. Discovering a conceptual model for analyzing the phenomenon of heart failure is an important issue that has been neglected so far.

This study intends to study the verses containing the heart and use the heuristic method of thematic content analysis in the emergence and analysis of the chain of verses and also with a phenomenological approach to the effect of the Qur'an on the audience of the time of revelation, the conceptual model of heart and its relationship with Qur'anic items. To explain.

The findings of the research show: 1) The word "verse" and its derivatives in more than 300 verses have been referred to different examples and "reason", "thanksgiving", "remembrance", "thinking", "contemplation", "learning", "Piety", "faith" and "guidance" are among the functions of the verses. 2) None of the divine verses and miracles are characterized by "guidance" and "guidance" is only a specific function of the two verses, namely "the Qur'an" and "the hearts". 3) The three themes of "listening", "recitation" and "heart" form the conceptual network of the method of guiding the Qur'an. Accordingly, the specific guidance of the Qur'an is transmitted to the heart through listening to the recitation and is realized there. 4) The attachment of hearts is an extraordinary thing,.....

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Quran Miracle
  • Heartfelt
  • Guidance
  • Content Analysis
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغة.
    1. آصفی، محمدمهدی(1431ق). حوارات و إثارات حول المرجعیة و الفقاهة. نجف اشراف: المجمع العالمی لأهل البیت(ع).
    2. آلوسی، سید محمود(1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی(1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    4. ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن‌محمد(1408ق). تاریخ ابن‌خلدون. بیروت: دارالفکر.
    5. ابن‌عربی، محی‌الدین محمد(1422ق). تفسیر ابن‌عربی. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    6. ابن‌فارس، احمد(1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    7. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمرو(1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    8. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم(1414ق). لسان العرب. بیروت: ‏ دار صادر.
    9. ابوالفتوح رازی، حسین‌بن‌علی(1408ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن. مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
    10. ابوهلال عسکری، حسن‌بن‌عبدالله(1400ق). الفروق فی اللغة. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
    11. باردن، لورنس(1375ش). تحلیل محتوا. ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
    12. بحرانی، سید هاشم(1416ق). البرهان فى تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
    13. برقی، احمد بن محمد(1371ش). المحاسن. قم: دار الکتب الإسلامیة.
    14. بلاغی، محمدجواد(1420ق). آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن. قم: بنیاد بعثت.
    15. ‏جانی‌پور، محمد و لطفی، مهدی(1394ش). نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی و اجتماعی، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 12(2)، 27 - 53.
    16. جوادی آملی، عبدالله(1384ش). بنیان مرصوص امام خمینی(ره)، محقق: محمدامین شاهجوئی، قم: إسراء.
    17. جوادی آملی، عبدالله(1388ش). تسنیم. جلد اول. محقق: علی اسلامی، قم: إسراء.
    18. جوادی آملی، عبدالله(1389ش). تسنیم، جلد هجده. محقق: حسین اشرفی و روح‌الله رزقی، قم: إسراء.
    19. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد(1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دار القلم.
    20. زرکشی، محمدبن‌عبدالله(1410ق). البرهان فی علوم القرآن. بیروت: دار المعرفة.
    21. زمخشری، محمود(1407ق). ‏ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
    22. سید قطب، سید ‌ابراهیم حسین شاذلی(1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دارالشروق.
    23. صادقی تهرانی، محمد(1365ش). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. قم: انتشارات فرهنگ اسلامى.
    24. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم(1383ش). شرح اصول الکافی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    25. طباطبایی، محمدحسین(1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    26. طبرسی، فضل‌بن‌حسن(1372ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تهران: ناصر خسرو.
    27. طبری، محمدبن‌جریر(1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
    28. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد(1409ق). العین. قم: نشر هجرت‏.
    29. فیض کاشانی، ملامحسن(1418ق). الأصفى فى تفسیرالقرآن. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
    30. قرشی، علی‌اکبر(1377ش). أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
    31. قمی مشهدی، محمدبن‌محمدرضا(1368ش). کنز الدقائق و بحر الغرائب. ‏ تحقیق حسین‏ درگاهى،‏ تهران:‏ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
    32. کاشانی، ملا فتح‌الله(1336ش). منهج الصادقین فى الزام المخالفین. تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى.
    33. کریپندورف، کلاوس(1373ش). تجزیه و تحلیل محتوا. رسانه. 1(1)، 46 - 50. DOI: -
    34. مکارم شیرازی، ناصر(1374ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    35. مکارم شیرازی، ناصر(1421ق). الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام على بن ابى طالب(ع).
    36. نئوندورف، کیمبرلی ای(1395ش). راهنمای تحلیل محتوا. مترجمان: حامد بخشی و وجیهه جلائیان ‌بخشنده. مشهد: جهاد دانشگاهی.
    37. واعظی، محمود و جدی، حسین(1399ش). ابعاد شناختی قلب در منظومه معرفتی قرآن کریم. پژوهش‌های قرآن و حدیث، 53(1)، 239 – 257 .DOI: 22059/JQST.2020.297452.669473