نقش غرض سوره در ارزیابی اسباب نزول با مطالعه موردی: آیات 37 احزاب، 19/ 20 نجم و 24یوسف

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه سطح 4 حوزه علمیه حضرت خدیجه س، بابل، مازندران، ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه مازندران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه مازندران، ایران

چکیده

یکی از واقعیّت‌های تاریخی در مورد پیامبران، شأن نزول‌های جعلی و ساختگی است که در برخی تفاسیر فریقین وجود دارد. از جمله آیاتی که روایات جعلی در تفسیر آن وارد شده آیۀ 37 احزاب،20نجم و24 سورۀ یوسف است. این پژوهش، اسباب نزول درتفاسیر فریقین را از حیث اعتبار سنجی با غرض و مقاصد همان سُوَر، مورد ارزیابی قرار داده و گویای این است که غرض سوره، نقش مهمی در اعتبارسنجی اسباب نزول آن سوره دارد. به عنوان نمونه؛ یکی از اغراض سوره یوسف، بیان ولایتى است که خداوند نسبت به بنده اش دارد ویوسف را از مخلصان معرفی می‌نماید. اما؛ در اسباب نزول آیه‌ی 24 یوسف، روایاتی آمده که در تضاد کامل با غرض سوره است و اعمالی را به آن جناب نسبت می‌دهد که در شأن پیامبر مخلص نیست. بدین شیوه می‌توان به استناد به غرض سوره، روایات اسباب نزول ذیل آیه مذکور را جعلی و نامعتبر دانست. آنچه پژوهشگران در این پژوهش به روش توصیف، تعلیل و تحلیل به آن دست یافتند این است که در هر سه آیه، شأن نزول‌ها معارض با غرض سوره و غرض سوره، معیار و میزان برای ارزیابی شأن نزول است.



کلید واژه: شأن نزول، غرض سوره، آیه 37 احزاب، آیه 19/20نجم، آیه 24یوسف.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of the purpose of the surah in evaluating the causes of revelation with a case study: verses 37 of the parties, 20/19 Najm and 24 Yusuf

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Fazleyan Kari 1
  • Mohammad Sharifi 2
  • Habibollah Halimi Jloudar 3
1 4th level student of Hazrat Khadijah Seminary, Babol, Iran
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Mazandaran University, Iran.
3 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Mazandaran University, Iran.
چکیده [English]

One of the historical facts about the stories of the prophets is the dignity of the false revelations that are found in some interpretations of the sects. Among the verses in which fake narrations are included in the interpretation are verse 37 of Ahzab, 20 Najm and 24 of Surah Yusuf, while the invalidity of these revelations according to the purpose of the same surah is quite obvious that the revelation is compatible with the position and duty of a prophet. Has not been. For example, one of the purposes of Surah Yusuf is to express the guardianship that God has over His servant, and introduces Yusuf as one of the sincere. But; In the reason for the revelation of verse 24, Yusuf mentions narrations that are in complete contradiction with the purpose of the surah and attributes actions to him that are not under the guardianship of God in the dignity of the lover and the individual. In this way, based on the purpose of the Surah, the causes of revelation in the above case can be considered as fake and invalid. This research, which is based on a descriptive-analytical method, has evaluated the cause of revelation in the interpretations of the two parties in terms of validation with the same intentions and intentions. Therefore, the purpose of the surah is an effective step in validating the cause of revelation

کلیدواژه‌ها [English]

  • The honor of revelation"
  • the purpose of the surah"
  • verse 37 of the parties"
  • verse 19/20 of Najm"
  • "
  • verse 24 of Yusuf"
  1. قرآن کریم، ترجمه علی مشکینی(1394ش). تهران: مرکز طبع و نشر قرآن.
  2. آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن(1406ق). الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دارالاضواء.
  3. ابن اثیر، علی بن محمدبن جزری(1409). اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دارالفکر.
  4. ابن­ سلیمان، مقاتل(1423 ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  5. ابن عربی، محمد بن علی(1422ق). تفسیر ابن عربی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  6. ابن منظور، محمد بن مکرم(1414ق). لسان العرب، بیروت: دارصادر.
  7. ابن هشام، عبدالمالک(بی‌تا). السیرة النبویة، بیروت: دارالمعرفه.
  8. احمدی آشتیانی، فرهاد(1400). «تبیینی از پایه­های نظری تفسیر ساختار گرایانه‌ی قرآن»، تحقیقات علوم قرآن وحدیث دانشگاه الزهرا، ش 31.
  9. اندلسی، ابن عطیه(1422ق). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  10. بغدادى ،علاءالدین على بن محمد(1415ق). لباب التاویل، بیروت: دارالکتب العلمیة.‏
  11. بغوى، حسین بن مسعود(1420 ق ). تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، بیروت: دارإحیاء.
  12. بقاعى، ابراهیم بن عمر(1427 ق). نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور،بیروت: دار الکتب العلمیة.
  13. بلاغی، سیدعبدالحجه(1386). حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم: حکمت.
  14. بیضاوى، عبدالله بن عمر(1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت :دارإحیاء.
  15. ثعلبى، احمدبن محمد(1422ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، بیروت: دارإحیاء.
  16. جزایرى، ابوبکر جابر(1416ق). ایسر التفاسیر لکلام العلى الکبیر، مدینه: مکتبة العلوم و الحکم.
  17. جوادی آملی، عبدالله(بی­تا). تسنیم، قم: اسرا.
  18. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد(1404ق). الصحاح؛ تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم.
  19. حجازى، محمد محمود(1413ق). التفسیر الواضح، بیروت: دارالجیل.
  20. حسینی ، سیدعلی اکبر(1387ش). «وحدت موضوعی سوره­های قرآن در ترازوی نقد»، پژوهش­های قرآنی، ش54.
  21. حسینی کارنامی، سیدحسین( 1395). «تحلیلی بر گستره وحی با تاکید بر آیات 3 و 4 سوره نجم»، الاهیات قرآنی، شماره 6.
  22. حکیم ، سید محمد باقر(1417ق ). علوم القرآن ، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  23. حکم‌آبادی، ریسیان،اسماعیلی‌زاده(1398). «ابهام زدایی از آیه 37/احزاب با تکیه بر نقد سندی و محتوایی روایات»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، شماره36.
  24. حوی، سعید(1424ق). الاساس فی التفسیر، مصر: دارالسلام.
  25. خازن، على بن محمد(1415ق). لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت:دارالکتب العلمیة.
  26. خامه­گر محمد؛ نقی زاده حسن و رضایی کرمانی، محمدعلی(1395ش). «اعتبارسنجی رهیافت‌های کشف استدلالی غرض سوره­های قرآن»، پژوهش­های قرآنی، شماره79.
  27. خامه گر،محمد(1395ش). ساختار سوره­های قرآن کریم، قم: موسسه قرآن و عترت نور الثقلین.
  28. خطیب، عبدالکریم(1424ق). التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت: دارالفکر العربی .
  29. دراز، محمدعبدالله(1426). النبأ العظیم، قاهره: دارالقلم لنشر و التوزیع.
  30. دروزه، محمد عزه(1421ق). التفسیر الحدیث، بیروت: دارالغرب الإسلامی.
  31. ذهبی، محمدبن احمد(1382ق). میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت: دارالمعرفه.
  32. رازی، محمد بن عمر(1420ق ). مفاتیح الغیب، بیروت: دارالکتاب العربی.
  33. راغب اصفهانی، حسین(1416ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالشامیّه.
  34. زحیلى، وهبه(1422ق). التفسیر الوسیط ،سوریه: دارالفکر.
  35. زرقانی ،محمد عبد العظیم(بی‌تا). مناهل العرفان فی علوم القرآن ، مطبعة عیسى.
  36. زرکشی، بدر الدین محمد(1376ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دارإحیاء.
  37. زمخشری، جارالله(1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی.
  38. سبحانی، جعفر(بی‌تا). السیرة المحمّدیة، قم: الموسسه الامام صادق(ع).
  39. سحیبانی، صفیه عبدالرحمن(بی‌تا). الخرائط الذهنیة لسور القرآن الکریم، بی‌جا.
  40. سمرقندى، نصربن محمد(1416ق). تفسیر السمرقندى المسمى بحرالعلوم، بیروت: دارالفکر .
  41. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر(1404ق ). الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
  42. سیوطی، عبدالرحمن بن ابى‏بکر(1416 ق). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: بی‌نا.
  43. شحاته،محمود عبدالله(1980م). اهداف کل سورة و مقاصدها فی القرآن الکریم. ،سوریه: المصریه العامه.
  44. شرف‏الدین، جعفر(1420ق). الموسوعة القرآنیة، بیروت :دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة.
  45. الشوکانى، محمد( 1413ق). فتح الغدیر، دارالحدیث، قاهره.
  46. صابونی، محمد علی(ق1309). قبس من نور القرآن الکریم، دمشق: دارالقلم.
  47. طباطبایى، سیدمحمدحسین(1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  48. طبرسی، فضل بن حسن(1406ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
  49. طبری، محمّد بن جریر(1412ق). الجامع البیان عن تأویل القرآن، بیروت: دارالفکر.
  50. طریحی، فخرالدین بن محمدعلی( 1375ش). مجمع البحرین،تهران:مکتبة المرتضویة.
  51. طنطاوى، محمد سید(1997م). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره: نهضة مصر.
  52. طوسی، محمّد بن حسن(1402ق). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء.
  53. علم‏الهدى، على‌بن‌الحسین(1431ق). نفائس التأویل، بیروت: مؤسسة الأعلمی‌ للمطبوعات.
  54. علی، جواد(بی‌تا). المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دارالعلم
  55. غازى حسین ،عنایه(1411ق). أسباب النزول القرآنی‏ ،بیروت:‏ دارالجیل‏. ‏
  56. غرناطی، أبوجعفر أحمدبن‌إبراهیم‌بن‌الزبیر الثقفی(1990م). البرهان فى تناسب سور القرآن، وزارة الأوقاف.
  57. فاضل، مقدادبن عبدالله(بی‌تا). ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: آیت الله مرعشی نجفی (ره).
  58. فیروزآبادى، محمدبن یعقوب(1416ق). بصائر ذوى التمییز فى لطائف الکتاب العزیز، قاهره: وزارة الاوقاف.
  59. فیضى، ابوالفیض بن مبارک(1417ق). سواطع الالهام فى تفسیر کلام الملک العلام، قم: دارالمنار.
  60. قرشى، على اکبر(1371ش). قاموس قرآن، تهران: دارالمکتب الاسلامیه.
  61. قرطبی، محمّد بن احمد(1985م). الجامع لاحکام القرآن، بیروت: داراحیاء.
  62. القطان ، مناع بن خلیل(1421). مباحث فی علوم القرآن ، بیروت: مکتبة المعارف.
  63. قطب، سید(1359ش). آفرینش­های هنری در قرآن ،مترجم: محمدمهدی فولادوند ، بنیاد قرآن.
  64. قطب، سید(1425 ه ق). فى ظلال القرآن، بیروت : دارالشروق
  65. قمى، على بن ابراهیم(1363ش). التفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
  66. ماتریدى، محمد بن محمد(1426ق). تأویلات أهل السنة ،بیروت: دارالکتب العلمیة.
  67. مدرسی،محمد تقی(1385ش). مقاصد السور القرآن الکریم، قم: محبان الحسین .
  68. مدنی، محمدمحمد(1991م). المجتمع الاسلامی کما تنظمه سورة النساء ، مصر: بی‌نا.
  69. مراغى، احمد مصطفى(بی‌تا). التفسیر المراغى، بیروت: دارالفکر.
  70. مصباح یزدی، محمدتقی(1383ش). آموزش عقاید، تهران: امیرکبیر.
  71. معرفت ،محمد هادی(1388ش). تنزیه انبیاء از آدم تا خاتم، قم: موسسه انتشارات ائمه اطهار.
  72. معرفت، محمد هادی(1428ق). التمهید فی علوم القرآن. قم: التمهید.
  73. مغنیه، محمد جواد(1378ش). ترجمه موسی دانش، ترجمه تفسیر الکاشف ، قم :بوستان کتاب.‏
  74. مکارم شیرازى، ناصر(1371ش). تفسیر نمونه،تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  75. میبدى، احمد بن محمد(1371ش). کشف الاسرار و عدة الابرار ، تهران :امیرکبیر .
  76. نقی پورفر، ولی الله(1387). پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن. تهران: اسوه.
  77. واحدی أبی الحسن علی بن احمد(1411ق). اسباب النزول الواحدی، بی‌جا.