تبیین زیبایی شناختی آیه شاکله درآثار تفسیری ملاصدرا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده الهیات و معارف اهل البیت (ع) دانشگاه اصفهان، ایران.

3 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان،ایران.

چکیده

 در جُستار حاضر با مروری بر مبانی هستی‌شناختی ملاصدرا به روش توصیفی - تحلیلی، تلاش شده افزون بر بررسی تأثیر هرکدام از مبانی حکمت متعالیه بر برداشت‌های تفسیری آیه شاکله به چگونگی بکار گیری‌شان در مباحث زیبایی‌شناختی صدرایی بپردازد. از منظر ملاصدرا شاکله خداوند اسماء و صفات جمیل است که در حاقّ ذات وجود اوست. شاکله آفرینش هم، تجلّی تامّ و تمام اسماء حسنی الهی است که سرمنشأ ازلی دارد و در هر آنی شأنی از شئون و بطنی از بُطون بدیعِ احسن الخالقین در نظام احسن، ظُهور می‌یابد. شاکله اولیه انسان همان فطرت خدادادی است که انسان با قدرت عقل و اختیار و با تکرار صفات و عادات، شاکله ثانویه وجودی خود را به‌صورت ملکات کریمه یا کریه می‌سازد و در نشئهٔ برزخی و اخروی هر ملکه‌ای از نفوس انسانی بهشت و جهنم متناسب با آن را ایجاد می‌کند و او را به سمت اعلی‌علیین یا اسفل سافلین سوق می‌دهد. هدف نگارنده نشان‌دادن بخشی جزئی از تفسیر زیباشناسانه صدرایی است تا بتوان از نتایج پژوهش در تربیت شاکله فردی و اجتماعی متربیان استفاده نمود. از کاربردهای متعدد پژوهش تبیین بحث عدل جزایی است؛ بدین معنا که شاکله زیبای برزخی و اخروی ثمره مُترتّب عِلّی اعمال و اخلاق حسنه در رسوخ ملکات شاکله دنیوی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Aesthetic explanation of Shakleh verse in Mulla Sadra's interpretive works

نویسندگان [English]

  • Sohrab Gholami Dizicheh 1
  • MohammadReza Sotoudehnia 2
  • Seyed Mahdi Emami Jomeh 3
1 Ph.D. student of Quranic and Hadith Sciences. Faculty of Theology and Ahl al-Bayt Studies, University of Isfahan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Ahl al-Bayt Studies, University of Isfahan, Iran. m.sotudeh@ltr.ui.ac.ir
3 Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology. Faculty of Theology and Ahl al-Bayt Studies, University of Isfahan, Iran.
چکیده [English]

In the present study, with a review of Mulla Sadra's ontological foundations in a descriptive-analytical method, in addition to examining the effect of each of the foundations of transcendent wisdom on the interpretive interpretations of Shakeleh (form) verse, it is aimed to see how could they have been used in Sadra's aesthetic discussions. According to Mulla Sadra, the image of God is beautiful names and attributes, existing in the essence of his existence. The form of creation is the full manifestation of all the names of the divine goodness, which has an eternal origin, and in every moment, a dignity of things and the womb of the original belly of the best of creators appear in the good system. The primary form of man is the God-given nature that man, with the power of intellect and free will and by repeating attributes and habits, forms the secondary form of his existence in the shape of Crimean or ugly attributes, bringing Paradise or Hell for every man according to his worldly and otherworldly situation, and then creates and leads him to the highest or the lowest level. The purpose is to show a part of Sadra's aesthetic interpretation so that the research results can be used in educating the individual and social structure of educators. One of the many uses of research is to explain the issue of criminal justice; In other words, the beautiful form of purgatory and the hereafter is the result of orderly causal actions and good morals in the penetration of worldly forms.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asmā’ al-Husnā
  • Manifestation
  • Mulla Sadra’s Exegesis
  • Aesthetics
  • Shakeleh
  1. قرآن کریم

    1. ابن جریر الطبری ، محمد بن جریر. (۱۴۱۲ق)، الجامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
    2. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم .( بی‌تا)، غریب القرآن لابن قتیبة، بی‌جا: بی‌نا.
    3. ابن‌سینا. (۱۴۰۰ق)، رسائل، انتشارات بیدار: قم.
    4. ابن‌سینا. (۱۴۰۴ق)، الشفاء، کتابخانه حضرت آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی (ره) قم.
    5. افراسیاب پور، علی‌اکبر. (۱۳۸۷ش) ، «زیبایی از دیدگاه ملاصدرا»، فصلنامه خردنامه.
    6. اکبری، رضا. (۱۳۹۲ش)، «بازسازی دیدگاه ملاصدرا دربارۀ زیبایی و هنرآفرینی»، فلسفه و کلام اسلامی سال چهل و ششم، شماره ۲، صص۴۰-۲۱.
    7. امامی جمعه، سید مهدی. (۱۳۹۷ش)، «فلسفه هنر در عشق‌شناسی ملاصدرا»، فرهنگستان هنر، چاپ سوم.
    8. امامی جمعه، سید مهدی؛ احمدی، جمال. (۱۳۹۶ش)، «ملاک‌های زیبایی‌شناسی در فرم و محتوا از نگاه ملاصدرا» ؛ مجله حکمت صدرایی، سال 6، شماره 1،صص۴۰-۲۵.
    9. آشتیانی، جلال‌الدین. (۱۳۸۱ش)، شرح بر زاد المسافر صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، قم: بوستان کتاب، شماره ۵۱.
    10. بابایی، علی. (۱۳۹۴ش)، زیبایی‌شناسی در مکتب صدرا، پریچهره حکمت، انتشارات مولی، چاپ اول.
    11. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۶ش)، رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه، تحقیق حمید پارسا، چاپ سوم، اسراء: قم.
    12. حسینی اردکانی، احمد بن محمد. (۱۳۷۵ش)، مرآت الاکوان تحریر شرح هدایه ملاصدرا، شرکت انتشارات علمی فرهنگی چاپ اول.
    13. حکمت نصرالله. (۱۳۹۶ش)، شاکله شناسی انتشارات الهام، چاپ اول.
    14. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق)، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم الدار الشامیة.
    15. سبزواری نجفی، محمدبن حبیب‌الله. (۱۴۱۹ق)، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت: دارالتعارف.
    16. سروریان حمیدرضا؛ فرضی، علی. (۱۳۹۶ش)، «انتظام هستی بر اساس حبّ و قهر در نزد سهروردی و ملاصدرا»، مجله پژوهش‌نامه عرفان؛ شماره ۱۷.
    17. سورآبادی، ابوبکر، عتیق بن محمد. (۱۳۸۰ش)، تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.
    18. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۴۲۰ق)، مجموعه رسائل فلسفی صدر المتالهین‏، تهران: نشر حکمت.
    19. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (بی‌تا)، الحاقیه علی إلهیات الشفاء (التعلیقات لصدر المتالهین علی الشفاء)، جلد1، قم: بیدار، چاپ اول.
    20. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (بی‌تا)، ایقاظ النایمین، جلد1، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ، چاپ اول.
    21. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۰۲ش)، مجموعه از رسائل التسعه، قم : مکتب المصطفوی.
    22. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۵۴ش)، المبدأ و المعاد، سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
    23. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۰ ش)، اسرار الآیات، تصحیح محمّد خواجوی. تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران.
    24. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۲ش)، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه‏، تهران: آگاه‌.
    25. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۳ ش، ب)، مفاتیح‌الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    26. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۳ش، الف)، المشاعر، تهران: طهوری، چاپ دوم.
    27. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۶ش)، تفسیر القرآن الکریم، جلد7. تحقیق محمّد خواجوی. قم: بیدار.
    28. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۷۱ش)، عرفان و عارف نمایان، ناشر: الزهرا (س)، تهران، ایران. 
    29. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۷۸ش)، المظاهر الإلهیة فی أسرار العلوم الکمالیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    30. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۸۱ش)، کسر اصنام الجاهلیة، چاپ اول، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    31. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۸۲ش)، الشواهد الربوبیة، تصحیح، جلال‌الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
    32. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۸۳ش)، شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    33. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۸۷ش)، سه رسائل فلسفی‏، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
    34. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۴۲۲ق)، شرح الهدایة الاثیریه، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    35. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۹۸۱م )، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
    36. طباطبایی محمدحسین. (۱۳۷۴ش)، ترجمه تفسیر المیزان، موسوی همدانی سید محمدباقر، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ی مدرسین حوزه علمیه.
    37. طباطبایی، محمدحسین. (۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ی مدرسین حوزه علمیه.
    38. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۲۶ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانی و تحقیق.
    39. فخرالدّین رازی، محمّد بن عمر. (۱۴۲۰ق)، مفاتیح‌الغیب. الطبعة الثّالثة، بیروت: دار احیاء التّراث العربی.
    40. قاسمی، محمد جمال‌الدین. (۱۴۱۸ق)، محاسن التأویل، تحقیق محمد باسل عیون السود، ج6 ، بیروت.
    41. گنابادی، سلطان محمد. (۱۴۰۸ق)، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج ۲، بیروت: مؤسسه الأعلمی المطبوعات.
    42. مصطفوی، حسن. (۱۳۶۰ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 3، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    43. موسوی اردبیلی، عبدالغنی. (۱۳۸۱ش)، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    44. هاشم نژاد حسین، نعمتی سیدجواد. (۱۳۹۰ش)، «زیبایی‌شناسی در فلسفه صدرالمتألهین»، تهران: نشریه فلسفه دانشگاه، دوره ۳۹، شماره ۲، صص 161-137.