پژوهشی درباره‌ی روایات ترتیب نزول ابن‌عباس از طریق ابوصالح، ماهیت و وثاقت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه قرآن وحدیث دانشگاه اصفهان اصفهان، ایران.

3 استاد گروه علوم و قرآن، دانشگاه تهران، پردیس قم، قم، ایران

چکیده

ترتیب نزول سوره‌های قرآن کریم در روایات متعددی از صحابه و تابعین نقل شده‌است. تعدد و اختلاف روایات ترتیب نزول و کیفیت نقل آن‌ها در منابع مختلف برای قرآن‌پژوهان به ویژه در مطالعات مکی مدنی، ترتیب نزولی و تفسیر تنزیلی باعث سردرگمی شده‌است. تعداد زیادی از این روایات از ابن‌عباس نقل شده‌است. یکی از طرق نقل ترتیب ابن‌عباس، طریق ابوصالح است که به دلیل ویژگی‌های خاص و تحریرهای گوناگون آن مورد توجه و سوال قرارگرفته‌است. در این تحقیق با جستجو در نُسخ کهن‌ترین منابع موجود، تبارشناسی و مقایسه‌ی فهرست‌های روایی، فهرست‌های ابن‌عباس از طریق ابوصالح و ترتیب‌های مأخوذ از آن بازشناسی و بررسی می‌شود. خواهیم دید علاوه بر فهرست‌هایی که به صورت مسند از طریق ابوصالح نقل شده‌است، دو فهرست کلبی از ابن‌عباس و مقاتل‌بن سلیمان نیز که بدون ذکر سند و منبع در تفسیر شهرستانی آمده و فهرست‌های مستقلی در نظر گرفته می‌شوند، بنا بر شاخصه‌های متنی مشترک و مشایخ آن‌دو، به شاخه‌ی ابوصالح از ابن‌عباس ملحق می‌گردند. ابوصالح، کلبی و سایر راویان این شاخه کوفی هستند. تشابه زیاد و شاخصه‌های مشترک در متن روایات و بوم راویان این مجموعه، نشان‌دهنده‌ی ریشه‌ی واحد این فهرست‌هاست. بعضی از اختلافات جزئی در این مجموعه را می‌توان به حساب اشتباه در نقل یا استنساخ گذاشت؛ اما پاره‌ای اختلافات مانند حذف و اضافه‌ی سوره حمد و جابجا شدن سوره‌های حج، سجده و انسان میان بخش مکی و مدنی، با خطای سهوی قابل توجیه نیست و تنها می‌تواند ناشی از اجتهاد روایان و دخالت در فهرست پایه به دلیل ترجیح دیگر اقوال باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A research about Ibn Abbas’s choronological list of suras through Abu Saleh, its validity and authenticity.

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Jannesari 1
  • Amir Ahmadnezhad 2
  • Mohammad Ali Mahdavi Rad 3
1 Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Ahl-al-Bayt (AS) Studies, University of Isfahan
2 Assistant Professor of Quran and Hadith Department, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Professor, Department of Science and Quran, University of Tehran, Qom Campus, Qom, Iran
چکیده [English]

The order of revelation of the Surahs of the Holy Qur'an has been narrated in many traditions of the Companions and followers. The number and difference of these narrations for Quran scholars, especially in Macci-Madani studies, descending order and descending interpretation cause confusion. Many of these traditions have been narrated from Ibn-Abbas. One of the ways of narrating from Ibn-Abbas is the way of Abu-Saleh, which has been called into question due to its special features and various interpretations. In this research, by searching in the oldest available sources, genealogy and comparison of the narrative lists, the lists of Ibn-Abbas through Abu-Saleh and the orders taken from them are identified. In addition to the lists that have been quoted in the form of a Musnad by Abu-Saleh, we would also like to add two Kalbi lists by Ibn-Abbas and Muqatil-ibn-Saliman, which are included in the Shahristani Tafsir without mentioning the document or source. Abu-Saleh, Kalbi and other narrators are of the branch of Kufi. The many similarities in Matns and Isnads indicate the common origin of these lists. Some of the minor differences can be attributed to mistakes in copying. But some differences, such as the addition and deletion of Surah Hamd and the transfer of Surahs Hajj, Sajdah, and Insan between Meccan and Madani sections, cannot be explained by an accidental error and can only be caused by It is from the ijtihad of its narrators and interference in the base list because of the preference of some sayings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • choronological list of suras of the Qur'
  • an
  • Ibn Abbas
  • Abu Saleh
  • Kalbi
  • Muqatil ibn Sulaiman
  • تاریخ دریافت: 05 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 08 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 29 فروردین 1403
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1403