رهیافتی جدید در حل مشکل روایات دال بر «کفایت باور به آگاهی خداوند از اعمال، در آمرزش گناهان»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حدیث، دانشکده علوم و معارف حدیث دانشگاه قرآن و حدیث، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث, دانشگاه قرآن و حدیث، تهران، ایران.

چکیده

آمرزش انسان، تنها به دلیل باور بنده به آگاهی خداوند از اعمال خویش، از موضوعات روایی مشترک فریقین است که در حوزه مشکل الحدیث می‌گنجد. مشکل این روایات برخاسته از دلالت ظاهری آنهاست که از آمرزش بنده بدون توبه و استغفار و تنها صرفِ اعتقاد به آگاهی خداوند از اعمال بندگان، حکایت دارد. پژوهش حاضر با تحلیل اسناد این روایات، توجه به خاستگاه صدوری و مکتوب احادیث، اعتبارسنجی منابع، تحلیل رهیافت‌های عالمان فریقین و نیز توجه به سایر قراین کلامی در روایات هم‌خانواده، سعی دارد به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، وجوه معنایی این دسته از احادیث را بیان نماید. ثمره این واکاوی، دست‌یابی به نظریه‌ای جدید، در کنار نظرات اندیشمندان است که از توجه به هم‌آوری و هم‌موضوع‌پنداری این روایات با روایات ابواب «ندم و اعتراف» از جانب شیخ کلینی و شیخ حُر عاملی، و نیز اصالت بر «باورمندی به گناه از سوی بنده و تسلیم و تفویض حکم به خداوند» حاصل میگردد. با این نگاه در حقیقت روایاتی که به کفایت باور به آگاهی خدا از اعمال در آمرزش دلالت دارد، در حکم روایات مطلقی خواهد بود که با سایر قرائن منفصل کلامی و روایات هم‌خانواده، از اطلاق خارج شده و به معنای شرط اولیه و یکی از ملزومات اصلی غفران به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A new approach in solving the problem of narrations indicating "the sufficiency of believing in God's knowledge in the forgiveness of sins"

نویسندگان [English]

  • Pouran Mirzaei 1
  • Parisa Adineh 2
1 Associate Professor of Hadith Department, Faculty of Hadith Sciences and Education, University of Quran and Hadith, Tehran, Iran.
2 M.A. of Quran and Hadith Sciences, University of Quran and Hadith, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The forgiveness of humans solely due to their belief in God's knowledge of their actions is a common narration among both Shia and Sunni traditions, which falls under the category of problematic hadiths. The problem with these narrations arises from their apparent implication that a servant can be forgiven without repentance and seeking forgiveness, merely by believing in God's knowledge of their actions. This research, by analyzing the chains of these narrations, considering their origins, validating the sources, analyzing the approaches of scholars from both traditions, and paying attention to other textual evidence in related narrations, attempts to describe and analyze the semantic aspects of this group of hadiths. The outcome of this analysis is the development of a new theory, alongside the opinions of other scholars, which results from considering the co-occurrence and thematic similarity of these narrations with the narrations in the chapters of "Regret and Confession" by Sheikh Kulayni and Sheikh Hurr al-Amili, and the emphasis on "the servant's belief in sin and submission to God's judgment." With this perspective, the narrations that indicate the sufficiency of belief in God's knowledge of actions for forgiveness are considered absolute narrations that, when combined with other textual evidence and related narrations, are removed from their absolute status and are understood as an initial condition and one of the main requirements for forgiveness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Problem Ahadith"
  • God'
  • s Awareness of Sin"
  • Forgiveness and Forgiveness"
  • "
  • Solution Approach"
  1. قرآن کریم
    1. ابن‌حبان، محمد(۱۴۱۴ق). صحیح ابن‌حبان. بی‌جا: شعیب الأرنؤوط.
    2. ابن‌حنبل شیبانی، احمدبن‌محمد(۱۴۱۴ق). مسند احمد. بیروت: دارالفکر.
    3. ابن‌سعد، محمد(بی‌تا). الطبقات الکبری. بیروت: دار صادر.
    4. ابونعیم، احمدبن‌عبدالله(بی‌تا). حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء. قاهره: دار أم القری.
    5. برقی، احمدبن‌محمدبن‌خالد(۱۳۷۱ق). المحاسن. قم: دار الکتب الاسلامیة.
    6. ثعلبی، احمدبن‌محمد(۱۴۲۲ق). تفسیر الثعلبی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    7. جزایری، سید نعمت‌الله(۱۴۱۷ق). نور البراهین. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، مؤسسة النشر الإسلامی.
    8. جعفری، یعقوب (۱۳۹۸). طلب آمرزش حاملان عرش برای مومنان. نشریه درس‌هایی از مکتب اسلام. 59(2)(شماره696)، ص21-28.
    9. حاکم نیشابوری، محمدبن‌عبدالله(۱۴۳۵ق). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: دار التاصیل.
    10. حر عاملى، محمدبن‌حسن‏(۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعة فی تحصیل مسائل الشریعة. قم: موسسه آل البیت (ع) .
    11. حر عاملى، محمدبن‌حسن(۱۴۱۸ق). الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل). قم: موسسه معارف اسلامى امام رضا علیه السلام‏.
    12. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین(1363). تفسیر اثنی عشری. تهران: انتشارات میقات.
    13. حطیبة، شیخ الطبیب احمد(بی‌تا). شرح ریاض السالکین. دروس صوتیة قام بتفریغها موقع الشبکة الإسلامیة.
    14. الزبیدی، مرتضی(۱۴۰۸). تخریج أحادیث إحیاء علوم الدین. الریاض: دار العاصمة للنشر.
    15. الشافعی، سراج‌الدین أبوحفص عمربن‌علی‌بن‌أحمد(۱۴۱۱ق). مختصر تلخیص الذهبی لمستدرک الحاکم. الریاض: دار العاصمة.
    16. صدوق، محمدبن‌علی(۱۴۱۷ق). الأمالی. قم: قسم الدراسات الإسلامیة، مؤسسة البعثة.
    17. صدوق، محمدبن‌علی(۱۳۹۸ق). التوحید. قم: جماعة المدرسین.
    18. صدوق، محمدبن‌علی(۱۳۶۸). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. قم: منشورات الشریف الرضی.
    19. صمدی، روح الله(۱۳۸۹).آمرزش الهی از دیدگاه قرآن. نشریه قرآنی کوثر. 10(۳۵)، ص48-66.
    20. الصنعانی، محمدبن‌إسماعیل الأمیر(۱۴۳۲ق). التنویر شرح الجامع الصغیر. الریاض: مکتبة دار السلام.
    21. طباطبایی، سید محمدکاظم(۱۳۹۴). رتبه‌بندی کتب حدیثی. رهنامه پژوهش. شماره ۲۱ و۲۲ (پیاپی 31)، ص78.
    22. طبرانی، ابوالقاسم سلیمان‌بن‌احمد(۱۴۱۵ق). المعجم الأوسط. قاهرة: دار الحرمین للطباعة و النشر و التوزیع.
    23. طحاوی، احمدبن‌محمد(۱۴۱۵م). شرح مشکل الآثار. بیروت: مؤسسة الرسالة.
    24. طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن(۱۴۱۴ق). الأمالی. قم: مؤسسة البعثة.
    25. طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن(۱۳۷۳). رجال الطوسی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.‌
    26. طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن(۱۴۰۹ق). رجال الکشی- إختیار معرفة الرجال.‌ مشهد: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد.
    27. صهیب، عبدالجبار(۲۰۱۴م). الجامع الصحیح للسنن والمسانید. بی‌جا: بی‌نا.
    28. العزیزی، علی‌بن‌أحمد(بی‌تا). السراج المنیر شرح الجامع الصغیر فی حدیث البشیر النذیر. فریق رابطة النساخ برعایة (مرکز النخب العلمیة).
    29. فیض کاشانی، ملامحسن(۱۴۲۳ق). الحقائق فی محاسن الأخلاق. قم: دار الکتاب الإسلامی.
    30. قرائتی، محسن(1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
    31. قمی، علی‌بن‌ابراهیم(۱۴۰۶ق). الفقه الرضا. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
    32. کلینی، محمدبن‌یعقوب(۱۳۶۳). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    33. مجلسی، محمد باقر(۱۴۰۴ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    34. المزی، جمال‌الدین(۱۴۰۰ق). تهذیب الکمال فی اسماء الرجال. بیروت: مؤسسة الرسالة.
    35. مسعودی، عبدالهادی(۱۳۸۹). درسنامه فهم حدیث. قم: انتشارات زائر.
    36. مظاهری، حسین(۱۳۹۰). سه راهکار الهی برای آمرزش گناهان. نشریه پاسدار اسلام .30(۳۵۴)، ص5-7.
    37. المناوی، عبدالرؤوف(۱۳۵۶). فیض القدیر شرح الجامع الصغیر. مصر: المکتبة التجاریة الکبرى.
    38. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم(1392). طلب معیشت حلال سبب آمرزش گناهان. نشریه نامه اتاق بازرگانی. 85(78)، ص56-65.
    39. میرزائی، پوران(1401). رهیافت‌های فریقین در مواجهه با روایات متعارض‌تاب کلامی (مطالعه موردی: روایات دال بر کفایت توحیدباوری در رستگاری). مطالعات فهم حدیث. 8(2) (پیاپی16)،ص271-293.  https://doi.org/10.30479/mfh.2022.2590                                             
    40. نجاشی، أبوالعبّاس احمدبن‌علی(بی‌تا). رجال النجاشی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    41. نسائی، احمدبن‌علی(۱۴۱۱ق). السنن الکبری للنسائی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    42. الهیثمی، علی‌بن‌أبی‌بکربن‌سلیمان(۱۴۱۴ق). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. القاهرة: مکتبة القدسی.