بازیابی احادیث کتب علی بن حسن طاطری بر اساس روش «تطبیق سند روایات با طرق منتهی به صاحبان کتب در فهرست‌ها»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد خارح فقه و اصول حوزه علمیه مشهد و دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد،خراسان، ایران.

2 استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد و استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد، خراسان، ایران.

3 دانش آموخته سطح 4 حوزه علمیه مشهد و دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد، خراسان، ایران.

چکیده

 اصل‌‌ها و کتاب‌های اصحاب ائمه(ع)، به عنوان منابع بنیادین در تألیف کتب حدیث اربعه شمرده شده و به دلیل نزدیکی زمانی به عصر ائمه(ع)، از اعتبار و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین تعیین صحت و سقم احادیثی که بعدها از آن منابع اخذ می‌شود، بر اثبات منشأیت احادیث از آن اصول و کتب، شناسایی تمام یا برخی از محتوای آن منابع، میزان اعتبار آنها و شهرت، توجه و رجوع سایر عالمان هم عصر به آن منابع متوقف می‌باشد. در روش وثوق سندی، قاعده آن است که صحت و ضعف احادیث صرفا به وثاقت راویان سند متکی باشد و این امر موجب شده حجم بسیاری از احادیث، ضعیف و از درجه اعتبار ساقط گردد. لذا این ضرورت احساس می‌شود که با بازیابی اصول و کتب اولیه، به عنوان یکی از مهم‌ترین قرائن در افزایش وثوق به صدور، در اعتبارسنجی احادیث بازنگری شده و احادیثی که با روش فوق ضعیف قلمداد ‌شده، با روشی متفاوت بازبینی گردد. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با هدف تنقیح و عملیاتی‌سازی روش «تطبیق اسناد روایات با طرق موجود در فهرست‌ها» و نمایاندن تأثیر عملی آن در معتبرسازی احادیثی که بعضا ضعیف شمرده شده بود، موفق شد با بازبینی کتب «علی‌بن‌الحسن‌ الطاطری»، و تنها بر اساس روش مذکور، ۳۱ حدیث را بازیابی و ضعف سندی عنوان شده در این تعداد حدیث را جبران نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Retrieving the hadiths of the books of "Ali bin Hassan Tatri" based on the method of "matching the document of the hadiths with methods leading to the owners of the books in the lists"

نویسندگان [English]

  • Ali Delbari 1
  • Mehdi Ahmadi Nik 2
  • Reza Khoshhal 3
1 Khareh Professor of Jurisprudence and Principles of Mashhad Seminary and Associate Professor of the Department of Qur'anic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Khorasan, Iran.
2 Khareh professor of jurisprudence and principles of Mashhad seminary and assistant professor of jurisprudence and law department of Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Khorasan, Iran.
3 Graduated level 4 of Mashhad Seminary and PhD student of Qur'anic and Hadith Sciences at Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Khorasan, Iran.
چکیده [English]

The Uṣūl (foundational texts) and books of the companions of the Imams (AS) are considered primary sources for the compilation of the Four Books of Hadith. (Al-Kutub al-Arbaʿa, the core Shiʿi Hadith compilations) Due to their temporal proximity to the era of the Imams (AS), these sources hold exceptional credibility and significance. Verifying the authenticity of later Hadiths derived from these sources depends on proving their origin in these Uṣūl and books, identifying all or parts of their content, assessing their credibility, fame, and the attention/reference they received from contemporary scholars. Traditional methods of evaluating Hadith authenticity—based solely on the reliability of narrators (thiqa-based chain criticism)—have led to a vast number of Hadiths being classified as "weak" (ḍaʿīf) and thus dismissed. This necessitates a revision in Hadith validation by retrieving Uṣūl and early books as critical evidence to enhance confidence in the authenticity (wuṯūq bi-l-ṣudūr) of narrations. This approach allows re-examining Hadiths previously deemed weak through alternative methodologies. This article aims to refine and operationalize the method of "matching the chains (asnād) of narrations with the transmission paths (ṭuruq) documented in catalogs (fihrists). Through a descriptive-analytical approach, it applies this method to retrieve the Hadiths of ʿAlī ibn al-Ḥasan al-Ṭāṭarī’s books, successfully recovering 31 Hadiths solely through this methodology. The study demonstrates how this method compensates for perceived weaknesses in the chains of transmission (ḍaʿf al-sanad) of these narrations, thereby revalidating their reliability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Book recovery
  • ancient sources
  • Ali bin Hassan al-Tatari
  • catalog analysis
  • sources of advanced societies
  1. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی(1363ش). من لا یحضره الفقیه. قم: جماعة المدرسین.
  2. پهلوان، منصور؛ طارمی راد، حسن؛ سهیلی، محمد حسین(1396ش). بازسازی کتاب الحج معاویة‌بن‌عمار و ارزیابی طرق روایت آن با تأکید بر احادیث زیارت. پژوهش‌های قرآن و حدیث. 50(1)، صص33-59.  DOI: 22059/jqst.2017.211536.668689
  3. خانی، حامد)1391ش). روشی برای بازسازی کتاب المزار سعدبن‌عبدالله اشعری. پژوهش‌نامه تاریخ تمدن اسلامی. 45(1)، صص29-61.

  DOI:10.22059/jhic.2012.55326                                                                           

  1. دلبری، سیدعلی(1395ش). آشنایی با اصول علم رجال. چاپ سوم. مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  2. ربانی، محمدحسن(1389ش). دانش درایة الحدیث همراه با نمونه­های حدیثی و فقهی با تحریری نو. چاپ اول. مشهد: واحد نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  3. شبیری زنجانی، سید محمدجواد(1419ق= 1377ش). الکاتب النعمانی و کتابه الغیبة. علوم حدیث. 3(3)، صص 175- 238.
  4. شبیری زنجانی(1380ش). منبع شناسی: نعمانی و مصادر غیبت1. انتظار موعود. 1(2)، صص246 تا 259.
  5. شیرازی، سید رضا؛ ملکی، محمود(1401ش). ارزیابی حدیث به روش «تحلیل فهرستی»؛ دیدگاه‌ها و مبانی. مطالعات قرآن و حدیث. 15(2)، صص25-56. DOI:30497/qhs.2021.241215.3340
  6. طوسی، محمدبن‌حسن(1420ق). فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول. قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
  7. طوسی، محمدبن‌حسن(1427 ق). رجال الطوسی. قم: جماعة المدرسین.
  8. طوسى، محمدبن‌حسن(1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. چاپ اول. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  9. طوسى، محمدبن‌حسن(1407ق). تهذیب الأحکام. تحقیق حسن موسوی خرسان. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  10. طوسى، محمدبن‌حسن(1417ق). العُدة فی أصول الفقه. چاپ اول. قم: محمدتقی علاقبندیان.
  11. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف(1402ق). رجال العلامة الحلی. مصحح محمد صادق بحرالعلوم. قم: الشریف الرضی.
  12. عمادی حائری، محمد(1388ش). بازسازی متون کهن حدیث شیعه (روش، تحلیل، نمونه). قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث سازمان چاپ و نشر.
  13. عمادی حائری، سید محمد(1388ش). بازسازی متون کهن حدیث شیعه روش، تحلیل، نمونه. کتاب ماه دین. 12(139)، ص44.
  14. مدرسی طباطبایی، حسین(1383ش). میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری. ترجمه علی قرائی و رسول جعفریان. قم: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام.
  15. مردانی، مهدی(1393ش). مبانی و روش‌های بازیابی متون حدیثی کهن در سایه بازیابی کتاب زیدبن‌وهب. تحقیقات علوم قرآن و حدیث. 11(1)، صص147-175.       DOI: 22051/tqh.2014.922
  16. مفید، عباس(1400ش). تاریخ حدیث مکتوب شیعه در دوران نخستین. چاپ دوم. قم: معارف اهل بیت الطاهرین.
  17. نجاشی، احمدبن‌على(1365ش). رجال النجاشی. چاپ ششم. قم:جامعه مدرسین.