«قرائتی نو از «سنین» درآیه‌ی «وَ لَبِثُوا فی‏ کَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَةٍ سِنینَ...»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم قرآنی، شیراز، ایران.

چکیده

یکی از آیاتی که نحویان و مفسران درباره‌ی آن اختلاف نظر دارند آیه‌ی «وَ لَبِثُوا فی‏ کَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَةٍ سِنینَ...» (کهف: 25) است. نقش نحوی واژه‌ی «سنین» در این آیه مورد اختلاف است. این واژه جمع «سنة» به معنای سال‌ است و از آنجایی که بعد از عدد «ثَلاثَ مِائَةٍ» قرار گرفته‌است، طبق قاعده عربی باید نقش «تمییز» داشته‌باشد. بر اساس قواعد دستور زبان عربی بعد از عدد «مائة»، تمییز باید مفرد و مجرور باشد در حالی که «سنین» جمع است و این مخالف قواعد زبان عربی است. نحویان و مفسران برای این واژه، پنج نقش مختلف ذکر کرده‌‌اند. در این پژوهش با روش تاریخی – تطبیقی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، تلاش گردیده تا راه حل جدیدی در تعیین نقش این واژه ارائه گردد. از آن جایی که قرآن برخی واژگان زبان‌های دیگر، مخصوصاَ شاخه‌های هم خانواده خود را به استخدام گرفته، استفاده از نحو برخی شاخه‌های زبان سامی نیز محتمل است. شاخه‌ی انتخابی ما در این پژوهش زبان سُریانی است که اشتراکات فراوانی در نحو با زبان عربی دارد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که نقش «سنین» در این آیه تمییز است؛ اما بر نه بر اساس دستور زبان عربی بلکه مطابق نحو زبان سریانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A new reading of " sinīna " in the verse " Walabithū fī kah- fihim thalātha mi- atin sinīna"

نویسنده [English]

  • Mohammadali Hemati
Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Quranic Sciences, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

One of the verses that has been a subject of disagreement among grammarians and exegetes since the early centuries is the verse “Wa labithū fī kahfihim thalātha mi’atin sinīna...”: “And they remained in their cave for three hundred years...” (Q. 18:25). The verse discusses the People of the Cave (Kahf) who fell asleep in a cave. According to this verse, the duration of their sleep was three hundred years, and there is no disagreement among exegetes regarding this meaning. However, there is disagreement about the grammatical role and case marking of the word "Sanin" in this verse. This word is the plural of "Sanah," meaning "year," and since it follows the number "three hundred," according to Arabic grammar rules, it should have the role of "tamyiz" (specification). Based on Arabic grammar rules, after the number "one hundred," the tamyiz should be singular and in the genitive case, whereas "Sanin" is plural, which contradicts Arabic grammar rules. Grammarians and exegetes have proposed five different roles for this word. This research, using a historical-comparative analytical method and library resources, attempts to provide a new solution for determining the role of this word. Since the Quran has borrowed words from some languages, especially those of its own family, and scholars have acknowledged the existence of such words, the use of the grammar of some Semitic languages is also plausible. The chosen branch in this research is the Syriac language, which shares many grammatical similarities with Arabic. The results of this research indicate that the role of "Sanin" in this verse is tamyiz, but not according to Arabic grammar rules, but rather in accordance with Syriac grammar.a

کلیدواژه‌ها [English]

  • sinīna (ages)
  • Verse 25 of Surah Kah
  • Syriac syntax
  1. آلوسى، سیدمحمود(1415ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم. تحقیق. ط1. على عبدالبارى عطیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  2. ابن‌ابی‌حاتم. عبدالرحمن‌بن‌محمد( 1419ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق اسعد محمد الطیب. ط3. مکة: مکتبة نزار مصطفى الباز.
  3. ابن‌جزری، محمدبن‌احمد(1416ق). التسهیل لعلوم التنزیل. تحقیق دکتر عبدالله خالدى. ط1. بیروت: شرکت دار الارقم‌بن‌ابى‌الارقم.
  4. ابن‌جوزی، عبدالرحمن‌بن‌على(1422ق). زاد المسیر فى علم التفسیر. تحقیق عبدالرزاق المهدی. ط1. بیروت: دار الکتاب العربی.
  5. ابن‌عجیبه، احمدبن‌محمد(1419ق). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید. تحقیق احمد عبدالله قرشى رسلان. قاهرة: دکتر حسن عباس زکى.
  6. ابن‌عطیة، عبدالحق‌بن‌غالب(1422ق). المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  7. ابن‌عقیل، بهاء‌الدین عبدالله(1985م). شرح إبن‌عقیل. تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید. دمشق: دارالفکر.
  8. ابن‌قتیبة، عبدالله‌بن‌مسلم(1411ق). تفسیر غریب القرآن. ط1. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  9. ابن‌کثیر، إسماعیل‌بن‌عمر(1419ق). تفسیر القرآن العظیم. ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  10. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم‏(1414ق). لسان العرب. ط3. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع- دار صادر.
  11. ابوحیان، محمدبن‌یوسف(1420ق). البحر المحیط فى التفسیر. تحقیق. صدقی محمد جمیل. بیروت: دار الفکر.
  12. ابوعبیدة، معمّربن‌مثنّی(1381ق). مجاز القرآن. ط1. القاهرة: مکتبة الخانجی.
  13. ابیارى، ابراهیم(1405ق). الموسوعة القرآنیة. بی جا: موسسه سجل العرب.
  14. بغدادى، علاءالدین على‌بن‌محمد(1415ق). لباب التاویل فى معانى التنزیل. تحقیق و تصحیح محمدعلى شاهین. ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  15. بل، ریچارد(1392ش). درآمدی بر تاریخ قرآن. مترجم بهاء‌الدین خرمشاهی. چاپ اول. قم: مرکز ترجمه قرآن‏.
  16.  
  17. بیضاوی، ناصرالدین(1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. ط1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  18. ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمدبن‌ابراهیم(1422ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. ط1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  19. جرجانى، حسین‌بن‌حسن(1377ش). جلاء الأذهان و جلاء الأحزان. چاپ اول. تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.
  20. حسینى استرآبادى، سیدشرف‌الدین على(1409ق). تأویل الآیات الظاهرة. ط1. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
  21. الخورى، بولس(1962م). غرامطیق اللغة السریانیة. ط2. بیروت: مطبعة الرهبانیة اللبنانیة المارونیة.
  22. دعاس، حمیدان(1425ق). اعراب القرآن الکریم. ط1. دمشق: دارالمنیر و دارالفارابى.
  23. رازی، حسین‌بن‌علی(۱۳۷۵). روض الجنان و روح الجنان. تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح. چاپ اول. مشهد: آستان قدس رضوی. بنیاد پژوهش های اسلامی.
  24. رازی، محمدبن‌عمر(1420ق). تفسیر مفاتیح الغیب. ط3. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  25. رامیار، محمود(1369ش). تاریخ قرآن. چاپ سوم. تهران: امیر کبیر.
  26. زمخشرى، محمود(1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. ط3. بیروت.: دار الکتاب العربی.
  27. زنجانی، ابوعبدالله(1404ق). تاریخ قرآن. تهران: منظمة الاعلام الاسلامى‏.
  28. سلمى، محمدبن‌حسین(1369ش). حقائق التفسیر. چاپ اول. تهران. مرکز نشر دانشگاهى.
  29. سمرقندی، نصربن‌محمد(1416ق). تفسیر بحرالعلوم. ط 1. بیروت: دار الفکر.
  30. سورآبادى، ابوبکر عتیق‌بن‌محمد(1380ش). تفسیر سورآبادى. تحقیق على‌اکبر سعیدى سیرجانى. چاپ اول. تهران: فرهنگ نشر نو.
  31. سیار، پیروز(1387). ترجمه عهدجدید بر اساس کتاب مقدس اورشلیم. چاپ اول. تهران: نشر نی.
  32. سیوطی، جلال‌الدین(1404ق). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. چاپ اول. قم: نجفی.
  33. شریف لاهیجى، محمدبن‌على(1373ش). تفسیر شریف لاهیجى. تحقیق میرجلال‌الدین حسینى ارموى. چاپ اول. تهران: دفتر نشر داد.
  34. صافی، محمود(1418ق). الجدول فی اعراب القرآن. ط 4. بیروت: دار الرشید مؤسسة الإیمان.
  35. طباطبایى، سیدمحمدحسین(1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
  36. طبرسى، فضل‌بن‌حسن(1373ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  37. طبری، محمدبن‌جریر(1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. ط1. بیروت: دار المعرفة.
  38. طوسی، محمدبن‌حسن(بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. ط1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  39. عاملی، ابراهیم(1359ش). تفسیر عاملی. تصحیح علی‌‎اکبر غفاری. چاپ اول. تهران: صدوق.
  40. عباس، حسن(بی‌تا). نحو وافی. ط 15. بی‌جا: دار المعارف.
  41. عنترة، عنترةبن‌شداد(1425ق). دیوان عنترة. ط2. تحقیق. طماس، حمدو. بیروت: دارالمعرفة.
  42. عیاشی، محمدبن‌مسعود(1380ق). تفسیر العیاشی. چاپ اول. تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
  43. فراء، یحیی‌بن‌زیاد(1980م). معانی القرآن. ط2. القاهرة: دار المصریة.
  44. فیض کاشانی، محمدمحسن(1415ق). تفسیر صافی. چاپ دوم. تهران: مکتبه الصدر.
  45. فیضى دکنى، ابوالفضل(1417ق). سواطع الالهام فى تفسیر القرآن. تحقیق سیدمرتضى آیت‌الله زاده شیرازى. چاپ اول. قم: دارالمنار.
  46. قرطبی، محمدبن‌احمد(1364ش). الجامع لاحکام القرآن. چاپ اول. تهران: ناصر خسرو.
  47. قمی، علی‌بن‌إبراهیم(1363ش). تفسیر القمی. چاپ سوم. تهران: دار الکتاب.
  48. کوفی، فرات(1410ق). تفسیر فرات کوفى. تحقیق محمدکاظم محمودى. چاپ اول. تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
  49. کاشانى، ملافتح‌الله(1366ش). تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین. تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى.
  50. کاشانى، ملافتح‌الله(1423ق). زبدة التفاسیر. تحقیق بنیاد معارف اسلامى. چاپ اول. قم: بنیاد معارف اسلامى..
  51. محلى، جلال‌الدین؛ سیوطى جلال‌الدین (1416ق). تفسیر الجلالین. ط 1. بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات.
  52. مظهرى، محمد ثناءالله(1412ق). التفسیر المظهرى. تحقیق غلام نبى تونسى. پاکستان: مکتبة رشدیة.
  53. مفید، محمدبن‌محمد(1424ق). تفسیر القرآن المجید. تحقیق سیدمحمد‌على ایازى. چاپ اول. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
  54. مقاتل‌، ابوالحسن مقاتل‌بن‌سلیمان(1423ق). تفسیر کبیر(تفسیر مقاتل). تحقیق. عبد الله محمود شحاته. ط2. بیروت: دار إحیاء التراث.
  55. موسکاتی، سباتینو و الشرکاء(1414ق). مدخل الی نحو اللغات السامیة المقارن. ط1. تحقیق مهدی المحزونی و عبدالجبار المطبی.  بیروت: عالم الکتب.
  56. میبدى، رشیدالدین احمدبن‌ابى‌سعد(1371ش). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تحقیق. على‌اصغر حکمت. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیر کبیر.
  57. نحاس، ابوجعفر احمدبن‌محمد(1421ق). إعراب القرآن. ط1. بیروت: منشورات محمدعلى بیضون-دار الکتب العلمیة.
  58. نخجوانى، نعمت‌الله‌بن‌محمود(1999م). الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة. ط1. مصر: دار رکابى للنشر.
  59. نیشابورى، محمودبن‌ابوالحسن(1412ق). إیجازالبیان عن معانی القرآن. تحقیق حنیف‌بن‌حسن القاسمى. ط 1. بیروت: دار الغرب الاسلامى.
  60. نیشابورى، نظام‌الدین حسن‌بن‌محمد(1416ق). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان. تحقیق شیخ زکریا عمیرات. ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  61. ولفنسون، اسرائیل(1929م). تاریخ اللغات السامیة. ط1. مصر: لجنة التالیف و الترجمة.
  62. یعقوب، اوجین منَّا(1975). قاموس کلدانی عربی. بیروت: منشورات مرکز بابل.
  63. یوسف داوود، اقلیمس(1789م). اللمعة الشهیة فی نحو اللغة السریانیة علی کلا مذهبی الغربیین و الشرقیین. موصل: دیر الآباء الدوسکیین.