نگرشی روشمند به جایگاه عهدین در تفسیر قرآن با تکیه بر الگوی نشانه‌شناختی بینامتنیت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

در این نوشتار، در پی تبیین روشمند جایگاه عهدین در تفسیر قرآن، نخست، درباره الگوی نشانه‌شناختی بینامتنیت سخن گفته‌ایم.بر پایه این الگو، هر متنی بر اساس متن‌های پیشین استوار می‌شود و بدین ترتیب، هستی و پیشینه متن و نشانه‌ها از آنچه تاکنون پنداشته می‌شد، بسیار ژرف‌تر و گسترده‌تر است.متن‌های دینی و از جمله قرآن‌ کریم نیز از این قاعده جدا نیستند و مفسر توانا باید بتواند از منابع بینامتنی، برای تفسیر قرآن به صورتی بهینه بهره گیرد.در بخش دوم این نوشتار، شایستگی عهدین را برای قرار گرفتن در جایگاه منبعی بیامتنی برای تفسیر بخش‌هایی از قرآن نشان داده‌ایم و بدین منظور، ضمن به دست دادن پیشینه این ره‌یافت نو، بدین مسئله پرداخته‌ایم که پذیرش این نگاه، لزوماً به معنی راه‌یابی اسرائیلیات به تفسیر قرآن، پذیرش وثاقت سندی و خاستگاهی الهی همانند قرآن برای عهدین، و نفی دیگر منابع معرفتی برای تفسیر قرآن نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A methodological approach to the status of the old and new testaments in the Qur’anic interpretation

نویسندگان [English]

  • Mohammad-Reaz VASFI 1
  • Sayyid Ruhollah Shafi’i 2
1 Associate Professor of Tehran University
2 M.A graduated from ‘AllameTabataba’ei University
چکیده [English]

Seeking a methodological explanation for the status of the old and new testament in the Qur’anic interpretation process, this article at first follows the semiotical model of ‘Intertextuality’. Based on this model; every text is founded upon earlier texts. Thus, the very existence of a text, its background and the prevalent signs are considered from a rather new and deeper dimension. Religious texts, including the Qur’an, are no exceptions. A competent commentator, is the one who is able to appropriately use  the intertextual sources in  his  Qur’anic interpretation. Intertextual interpretive approach, not only doesn’t interfere with the Qur’an-to-Qur’an interpretation method, but is a complement to it.Qualification of the testaments as a source for intertextual interpretation of the Qur’an, is discussed in the second part of this article. Reviewing the background of this new approach , this article also shows that adopting this view, does not necessarily lead to the acceptance of  Isra’iliyat and faked traditiond in Qur’anic interpretation nor does it proof the same validity  or   divine origin  of the Quran for  the Testaments . It does not even ignore other sources of knowledge for the interpretation of the Qur’an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intertextuality
  • Qur’an
  • Testaments
  • Isra’iliyat
  • Tahrif (Distortion of The Testaments)
- قرآن کریم.
- کتاب مقدس.
- آلن، گراهام (1385ش). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدان‏جو. تهران: نشر مرکز.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمان بن محمد (1382). مقدمۀ ابن‌خلدون. ترجمۀ محمد پروین گنابادی. تهران: علمی و فرهنگی.
- ابوالفتوح رازى، حسین بن على (1408ق). روض‏الجنان و روح‏الجنان فى تفسیر‏القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.
- اپستاین، ایزیدور (1385ش). یهودیت: بررسی تاریخی. ترجمۀ بهزاد سالکی. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
- اسدی، علی (1387ش). «کتاب‌مقدس و جایگاه آن در مناظرات امام رضا (ع)». مجلۀ معرفت. س. 17. ش. 129.
- الاوسی، علی (1370ش). روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان. ترجمۀ سید حسین میر‏جلیلی. سازمان تبلیغات اسلامی.
- الیاده، میرچا (ویراستار) (1375ش). دین‌پژوهی. ترجمۀ بهاءالدین خرم‏شاهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ایروانی، جواد (1386ش). «نقد اسرائیلیات از‏دیدگاه آیت‌الله معرفت». مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق. ش. 26.
- بلاغی نجفی، محمد‏جواد (1420ق). آلاء‏الرحمان فی تفسیر‏القرآن. قم: بعثت.
- بهرامی، محمد (). «نقد مستندات قرآنی نظریۀ تحریف کتاب مقدس». مجلۀ پژوهش‌های قرآنی. ش. 33.
- پیشوایی، مهدی (1376ش). «راه‌های نفوذ اسرائیلیات در تفسیر قرآن: قسمت اول». مجلۀ پیام حوزه. ش. 15.
- ----------- (1377ش). «راه‌های نفوذ اسرائیلیات در تفسیر قرآن: قسمت دوم». مجلۀ پیام حوزه. ش. 17.
- جعفری، یعقوب (1376ش). تفسیر کوثر. قم: هجرت.
- ----------- (1385ش). «ذوالقرنین در قرآن و عهد عتیق. نشست علمی با‏حضور محمد دشتی». مجلۀ تاریخ در آینۀ پژوهش. س. 3. ش. 1.
- جوینی، مصطفی الصاوی (1387ش). شیوه‌های تفسیری قرآن‌کریم. ترجمۀ موسی دانش و حبیب روحانی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- خدایار محبی، منوچهر (1378ش). اسلام‌شناسی و دین تطبیقی. تهران: توس.
- خزائلی، محمد (1389ش). اَعلام قرآن. تهران: امیرکبیر.
- خویی، ابوالقاسم (1383ش). البیان فی تفسیر‏القرآن. ترجمۀ جعفر حسینی. قم: دار‏الثقلین.
- ----------- (1419ق). البیان فی تفسیر‏القرآن. قم: مؤسسه الامام الحسین (ع).
- دیاری، محمد‏تقی (1383ش). پژوهشی در‏باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
- ذهبی، محمد‏حسین (1381ق). التفسیر و المفسرون. قاهره: دار الکتب الحدیثه.
- ------------- (1405ق). الاسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث. دمشق: دار‏الایمان.
- ساسانی، فرهاد (1383ش). «بینامتنیت: پیشینه و پسینۀ نقد بینامتنی». مجلۀ بیناب. ش. 5 و 6.
- سجودی، فرزان (1383ش). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: قصه.
- ----------- (1388ش). نشانه‌شناسی: نظریه و عمل. مجموعه‏مقالات. تهران: علم.
- صادقی‌تهرانی، محمد (1365ش). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن. قم: فرهنگ اسلامی.
- --------------- (1382ش). بشارات عهدین. تهران: راه دانش.
- --------------- (1419ق). البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن. قم: مؤلف.
- صفوی، کوروش (1382ش). معنی‌شناسی کاربردی. تهران: همشهری.
- طباطبایی، محمد‏حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر‏القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‏.
- طبرسی، فضل بن حسن (1390ق). اِعلام‏الوری باَعلام‏الهدی. تهران: اسلامیه.
- علوی مقدم، بهنام (1384ش). «مکاتب زبان‌شناسی مسلط». مجلۀ آموزش زبان و ادب فارسی.
- علوی مقدم، مهیار (1377ش). نظریه‌های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت.
- علی، جواد (1380ش). المفصّل فی تاریخ‏العرب قبل‏الاسلام. بغداد: الشریف الرضی.
- فاریاب، محمد‏حسین (1388ش). «تحریف تورات و انجیل از‏دیدگاه قرآن». مجلۀ معرفت. س. 18. ش. 143.
- فخرالدین رازى، محمد بن عمر (1420ق‏). مفاتیح‏الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربى.
- قائمی‌نیا، علی‏رضا (1389ش). بیولوژی نصّ: نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- کرمانی، محمد (1353ق.). حسام‌الدین در‏اثبات تحریف تورات و انجیل. کرمان: مدرسۀ مبارکۀ ابراهیمیه.
- کمیجانی، داوود (1384ش). پژوهشی توصیفی در کتب مقدس. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- ----------- (1385ش). قرآن‌شناسی تطبیقی. تهران: الهدی.
- کنگرانی، منیژه و بهمن نامور مطلق (1388ش). «از تحلیل بینامتنی تا تحلیل بیناگفتمانی». پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر. ش. 12.
- ماسون، دنیز (1385ش). قرآن و کتاب مقدس: درون‌مایه‌های مشترک. ترجمۀ فاطمه سادات تهامی. تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
- محمد‏قاسمی، حمید (1380ش). اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیا در تفاسیر قرآن. تهران: سروش.
- معرفت، محمد‏هادی (1387ش). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب. مشهد: الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه.
- -------------- (1423ق). شبهات و ردود حول القرآن الکریم. قم: مؤسسه التمهید.
- معماری، داوود (1374ش). «اسرائیلیات: پیرایه‌ای بر تفسیر». مجلۀ صحیفۀ مبین. ش. 1.
- موسوی بجنوردی، کاظم و دیگران (1374ش). دایره‏المعارف بزرگ اسلامی. تهران: دایره‏المعارف بزرگ اسلامی.
- نامور مطلق، بهمن (22/7/1386). «تأملی بر نظریۀ بینامتنیت رولان بارت». روزنامۀ ایران. ش. 3760.
- ------------ (1390ش). درآمدی بر بینامتنیت: نظریه‌ها و کاربردها. شمارۀ 1 از مجموعۀ نظریه‌ها و نقدهای ادبی و هنری. تهران: سخن.
- نجاشی، احمد بن علی (1407ق). رجال النجاشی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.