نشانه شناسی ﺍﺭﺗﺒﺎطات ﻏﯿﺮﮐﻼﻣﯽ در آیات قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان ‏

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

چکیده

امروزه در مباحث زبانشناسی نوین ثابت شده که بررسی متون مختلف از منظر ارتباطات غیرکلامی که زنجیرهایی از نشانه‌های گـسترده  اسـت و پیام‌های متنّوّعی با توجه به بافت ارتباطی و هدف تعامل گران از آن‌ها دریافت می‌شود، می‌تواند به خوانشی تـازه از متن منجر شده و از لایه‌های معنایی متعدد آن پرده برداری نماید.
در این راستا پژوهش حاضر درصدد است متن قرآن کریم را از منظر نشانه‌های ارتباط غیر کلامی از جمله رفتارها، زمان، مکان و... بررسی کند تا پیام‌هایی که خداوند از طریق عناصر غیر کلامی به انسان منتقل نموده را رمزگشایی نماید. برهمین اساس بعد از معرفی انواع ارتباطات، با نگاهی میان رشته‌ای و با استفاده از نظریه‌های علوم ارتباطات، ارتباطات غیرکلامی بازتاب یافته در متن قرآن کریم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در آیات قرآن کریم پیام‌های مختلفی به واسطه ارتباطات غیر کلامی همانند آوایی، بینایی، بویایی، شنوایی و ... به آدمی منتقل شده که پرده برداری از آن‌ها درکشف پیام نهفته در متن سهم بسزایی داشته و موجبات تکثیر معانی آن را فراهم می‌نماید. بنابراین برای فهم بهتر و کامل‌تر مقصود خداوند، می‌بایست به این دسته از ارتباطات نیز توجه نمود و از آن‌ها برای راهیابی به مراد خداوند استفاده کرد.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semiotics of Nonverbal Communication in the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • Zahra Mohagheghian 1
  • Aazam Parcham 2
1 PhD student in Hadith and Qur’an Sciences, Isfahan University
2 Associate professor, Faculty of Hadith and Qur’an Sciences, Isfahan University
چکیده [English]

In modern linguistics, studying a text considering non-verbal communication can lead to a new reading of the text and unveil the multiple layers of the message; as a text is a chain of vast signs from which extensive and diverse messages can be received according to the cultural context of the recipients. In this context, this article has considered the Holy Qur’an in view of nonverbal communication cues, including behaviors, time and location in order to decode the message transmitted through non-verbal elements. It has initially introduced various forms of communication and has benefited from theories of communication
The results show that in the Qur'anic verses, different messages have been conveyed to the recipient through non-verbal communication by hearing, smelling and seeing, discovering which has a great impact on decoding the hidden message in the text. Therefore, it is necessary to acknowledge and employ this form of communication   in order to reach a more profound and precise understanding of the meaning intended by Qur’an.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • communication
  • Nonverbal communication
  • Semiotics
  • the Qur’an
-      قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، (1415ق)، تهران: دارالقران الکریم.
-      ابن منظور، محمد بن مکرم‏،(1414ق)‏‏، لسان العرب‏، بیروت‏: دار صادر، چاپ سوم.
-      ابوفارس، ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا،(1404ق)، معجم مقاییس اللغه، دمشق: مکتب الاعلام الاسلامی.
-      امین، اصفهانى سیده نصرت،(1361)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان
-      بستانی، محمود، (1384)، پژوهشی در جلوه‌های هنری داستان‌های قرآن، ترجمه موسی دانش، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ سوم.
-      جوهری، اسماعیل بن حماد،(1407ق)، الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین.
-      درویش، محیى الدین‏،(1415ق‏)، اعراب القرآن و بیانه‏، سوریه‏: دارالارشاد، چاپ چهارم‏.
-      راغب اصفهانى، حسین بن محمد،(1412ق)، المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق: صفوان عدنان داودى‏، بیروت‏: دارالعلم الدار الشامیه.
-      ﺭﺿﯽ، ﺍﺣﻤﺪ؛ ﺣﺎﺟﺘﯽ،ﺳﻤﯿﻪ،(1390)، «ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻏﯿﺮ ﮐﻼﻣﯽ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺩﻭ ﺩﻭﺳﺖ»، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﮐﻮﺩﮎ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 3 ، صص114-91.
-    رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ، وﯾﺮﺟﯿﻨﯿﺎ ﭘﯽ و ﺟﯿﻤﺰﺳﯽ. ﻣـﮏ ﮐﺮوﺳـﮑﯽ،(1388)، رﻓﺘﺎرﻫـﺎی ﻏﯿﺮﮐﻼﻣـﯽ در رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﻓﺮدی (درﺳـﻨﺎﻣﮥ ارﺗﺒﺎﻃـﺎت ﻏﯿﺮﮐﻼﻣـﯽ)، ﺗﺮﺟﻤـﮥ ﻓﺎﻃﻤـﻪ ﺳـﺎدات ﻣﻮﺳـﻮی و ژﯾـلاﻋﺒﺪاﻟﻪﭘﻮر، زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ آذری، ﭼﺎپ دوم، ﺗﻬﺮان: داﻧﮋه.  
-      زمخشرى ، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ سوم.
-      ساموورا، ﻻریا و دﯾﮕﺮان، (1379)، ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ، ﺗﺮﺟﻤـﮥ ﻏﻼﻣﺮﺿـﺎ ﮐﯿﺎﻧﯽ و اﮐﺒﺮ ﻣﯿﺮ ﺣﺴﻨﯽ، ﺗﻬﺮان: نشر ﺑﺎرز. 
-      سوسمان، ﻻﯾﻞ و ﺳﺎم دﯾﭗ،(1376)، ﺗﺠﺮﺑﮥ ارﺗﺒﺎﻃﺎت در رواﺑـﻂ اﻧﺴـﺎﻧﯽ، ﺗﺮﺟﻤـﮥ ﺣﺒﯿـﺐ اﻟـله دﻋﺎﯾﯽ، ﻣﺸﻬﺪ: داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﯽ. 
-      سیدرضی، (1414ق)، نهج البلاغه، قم: هجرت.
-      علمایی، نسیبه، (1390)، «بررسی ارتباط غیرکلامی در قران و  آموزه‌های روانشناسی»، بینات، شماره 71.
-      غزالی، ابی حامد،(1421ق)، مجموعه رسائل الامام الغزالی، بیروت: دارالفکر.
-      طباطبایى، سید محمد حسین‏،(1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم.
-      طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: با مقدمه محمد جواد بلاغى، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم
-      طیب، سید عبد الحسین،(‏1378)، اطیب البیان فى تفسیر القران، تهران: انتشارات اسلام.
-      فرگاس، جوزف پی، (1373)، روانشناسی تعامل اجتماعی: رفتار میان فردی، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، تهران: ابجد.
-      ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ،(1373)، ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ (ﻣﺒﺎﻧﯽ)، ﺗﻬﺮان: ﺗﺎﯾﻤﺰ.
-      ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ،( 1378)، ارتباطات غیرکلامی، هنر استفاده از حرکات و آواها، میبد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
-      فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر،(1420ق)، مفاتیح الغیب ، بیروت: دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم.
-      قائمی نیا، علیرضا، (1389)، بیولوژی نص، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-      گیرو، پی یر، (1380)، نشانه شناسی، ترجمه محمد نبوی، تهران: نشر آگه.
-      لطفی، ﻋﻠﯽ، (1389ش)، «ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺣﺪﯾﺚ: ﭼﻬﺮﻩ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻏﯿﺮ ﮐﻼﻣﯽ ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺯﻩ ﻫﺎﯼ ﻗﺮﺁﻧﯽ»، فصلنامه مشکوة، ﺷﻤﺎﺭﻩ 109.
-      محسنیان راد، مهدی،(1380)، ارتباط شناسی، تهران: انتشارات سروش، چاپ چهارم.
-      مدرسى، سید محمد تقى‏، (1419ق‏)، من هدى القرآن، تهران: دار محبى الحسین.
-      مسلم، مصطفی،(1390)، پژوهشی در تفسیر موضوعی قرآن، ترجمه هادی بزدی، مشهد: انتشارات آستان قدس.
-      مصطفوى، حسن،(‏1360)،‏ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-      معتمدنژاد، کاظم،(1371)، وسائل ارتباط جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ دوم.
-      موسی، محمد الامین،(2003م)، الاتصال غیراللفظی فی القران الکریم، الشارقه: دارالثقافه و الاعلام.
-    ﻣﻮﻧــﺎوی ، ﺑﺮوﻧــﻮ، (1387)، ﻃﺮاﺣــﯽ و ارﺗﺒﺎﻃــﺎت ﺑﺼــﺮی؛ رﻫﯿــﺎﻓﺘﯽ ﺑــﺮ روشﺷﻨﺎﺳــﯽ ﺑﺼــﺮی، ﺗﺮﺟﻤﮥ ﭘﺎﯾﻨﺪه ﺷﺎﻫﻨﺪه، ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ، ﺗﻬﺮان: ﺳﺮوش. 
-      میبدى، رشیدالدین احمد بن ابى سعد،(1371ق)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ پنجم.
-      وود، جولیاتی، (1379)، ارتباطات میان فردی؛ روانشناسی تعامل اجتماعی، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران: مهتاب.
-       یول، جورج، (1387)، بررسی زبان، ترجمه محمد نورمحمدی، تهران: رهنما.