رویکرد ابوزید بر سنت و حجیت آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 دانشگاه قم

چکیده

ابوزید با نگرشی هرمنوتیک، با استفاده از دو اصل تمایز دین با معرفت دینی و تاریخی نگری به بررسی سنت پرداخت. او تعریف اصطلاحی سنت و حجیت بخشی گسترده به آن را، معرفت دینی و مساله‌ای ساخته دانشمندان، در دوره‌ای متأخر از پیامبر(ص) دانست بنابراین دلیلی بر پذیرش آن ندید و آن را به نقد ‌کشید. ابوزید با تکیه بر تاریخی نگری، پیامبر(ص) را بشری محدود به شرایط زمان و مکان، دانست و سنت نبوی را مساله‌ای تاریخی، که نباید از آن تبعیت کرد. از دید او سنت پیامبر غیر وحیانی و همراه با خطاهای بشری بود و حتی در عصر نبوی نیز از آن تبعیت نمی‌شد و به همین دلیل تدوین و جمع آوری نگردید. دیدگاه ابوزید درباره سنت، به دلیل استفاده از مبانی ناکارآمد در این موضوع و استفاده سلیقه‌ای و غیر علمی از آنها، همچنین بی‌توجهی به شواهدی که ناقض دیدگاهش بود، با اشکالات جدی رو به روست؛ به همین دلیل نمیتوان دیدگاه ابوزید درباره سنت و حجیت آن را پذیرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Abu Zayd̛s approach in Sunnah(tradition) and it̛s authenticity(hujjiyah)

نویسندگان [English]

  • Narges Beheshti 1
  • Mohammadkazem RahmanSetayesh 2
چکیده [English]

Abu Zeyd in his study of sunna, employing a hermeneutic approach, has based his study on two principles: making distinction between religion and religious knowledge and embracing historicism. He considers the term sunna and its wide authorization as religious knowledge, invented by scholars after the Holy Prophet (PBUH), therefore short of any justification.   Based on historicism, he restricts the Prophet (PBUH) to the temporal and local circumstances of his life and considers his sunna as a historical issue which should not been followed.
To him, the prophetic sunna is not based on revelation, otherwise accompanied with human faults and not even followed in the prophecy era. Therefore it was not codified and collected. Abu Zeyd’s position on sunna suffers from significant flaws due to its relying on deficient principles and employing them selectively and not systematically, as well as neglecting documents opposed to his theory. Eventually his approach to sunna and its authenticity is not acceptable. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Authenticity of Sunna
  • Historicism
  • Religious knowledge
  • Codification of Sunna
  • Infallibility of the Prophet (PBUH)
  • Revelation
-       قرآن کریم.
-       ابن عقبه، غیلان، (معروف به ذو الرمه)، (1415ق/1995م)، دیوان ذی الرمة، شرح احمد حسن بسج، دار الکتب العلمیة.
-       ابن منظور، محمد بن مکرم، (1405ق)، لسان العرب، نشر أدب الحوزة.
-       ابن‌تیمیه، تقی الدین،(1409ق/1989م)، علم الحدیث، بیروت دارالکتب العلمیة.
-       ابوزید، نصر حامد، (1383ش)، نقد گفتمان دینی، مترجمان حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهر کلام، تهران: یادآوران.
-       ابوزید، نصر حامد ، (1389ش)، معنای متن پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران: طرح نو.
-       ابوزید، نصر حامد ، (1990م)، مفهوم النص دراسة فی علوم القرآن، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
-       ابوزید، نصر حامد ، (2000م)، النص و السلطة و الحقیقة ارادة المعرفة و ارادة الهیمنة، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
-       ابوزید، نصر حامد ، (2008م)، گفتگو با نشریه Herder Karrespondanz، در www.nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com,.
-       ابوزید، نصر حامد ، (1996م)، الامام الشافعی و تأسیس الایدیولوجیة الوسطیة، قاهره: مکتبة مدبولی.
-       ابوزید، نصر حامد (2007م)، الامام الشافعی و تأسیس الایدیولوجیة الوَسَطیّة، ، بیروت: المرکز الثقافی العربی..
-       احمد، امتیاز، (1431ق/2010م)، دلایل التوثیق المبکر للسنة و الحدیث ، ترجمه عبدالمعطی امین قلعجی، دمشق: دار القتیبة،
-       احمدی، حمید، (1390)، جامعه شناسی سیاسی جنبش های اسلامی، دانشگاه امام صادق.
-       اعظمی، محمدمصطفی، (1992م)، دراسات فی الحدیث النبوی و تاریخ تدوینه، بیروت: المکتب الاسلامی.
-       انصاری، زکریا بن محمد، (1420ق/1999م)، فتح‌الباقی بشرح الفیة العراقی، بیروت: چاپ حافظ ثناءاللّه زاهدی.
-       بخاری، محمد بن اسماعیل، (1401ق/ 1981م)، صحیح بخاری ، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
-       بهنساوی، سالم علی، (1413ق/1992م)، السنة المفتری علیها، مصر: دار الوفا، کویت: دار البحوث العلمیة.
-       بوطی، محمد سعید رمضان، (1991م)، فقه السیره النبویه، دمشق: دارالفکر.
-       توکلی بینا، میثم (1393)، «آشفتگی هرمنوتیکی در مباحث تاویلی نصر حامد ابوزید»، مجموعه مقالات چالش با ابوزید به کوشش محمد عرب صالحی، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، صص 61-90.
-       جوادی آملی عبد الله، (1384)، شریعت در آینه معرفت، قم: اسراء، چاپ چهارم.
-       جوزیة، ابن قیم،(1973م)، اعلام الموقعین عن رب العالمین، تحقیق: عبدالرؤوف سعد، بیروت: دار الجیل.
-       حب الله، حیدر(2011)، حجیة السنة فی الفکر الاسلامی قرائه و تقویم، بیروت: موسسه الانتشار العربی، الطبعه الاولی.
-       حنفی، حسن، (1994/1414)علوم التاویل بین الخاصة و العامة قراءة فی بعض اعمال نصر حامد ابوزید، بیروت: الاجتهاد شماره 23، صص 9-96، سال 6، ربیع العام.
-       دراز، محمد عبدالله، (1404ق/1984م)، النبأ العظیم، کویت: دارالقلم.
-       ذویب، حمادی، (2005 م)، السنة بین الاصول و التاریخ، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
-       سباعی، مصطفی، (1421ق/2000م)، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، بیروت: دارالوراق.
-       سیوطی، جلال الدین، (1409ق/1989م)، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیروت: چاپ احمد عمر هاشم.
-       شاخت، یوزف، (1388ش)، دیباچه‌ای بر فقه اسلامی، ترجمه اسدالله نوری، تهران: هرمس.
-       شافعی، محمد بن ادریس ، (1403ق/ 1983م)، الأم، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
-       شافعی، محمد بن ادریس ، (بی‌تا)، الرسالة، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-       شمری، غازی محمد، (1433ق/2012م)، الاتجاه العلمانی المعاصر فی دراسة السنة النبویة، سوریه و لبنان و کویت: دارالنوادر.
-       طباطبایی، سید محمد حسین،(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       طبری، محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
-       عامری، لبید بن ربیعة،(بی‌تا)، دیوان لبید، بیروت: دار صادر.
-       عبد المطلب، رفعت فوزی،(1417ق/1996م)، نقض کتاب نصر حامد ابوزید و دحض شبهاته، قاهره: مکتبة الخانجی.
-       عبدالخالق، عبدالغنی، (1418ق/1997م)، حجیة السنة، دارالوفا.
-       عدالت نژاد، سعید، (1380ش)، نقد و بررسی‌هایی درباره اندیشه های نصر حامد ابوزید، تهران: مشق امروز.
-       عرب صالحی، محمد، (1391)، تاریخی‌نگری و دین، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-       عرب صالحی، محمد ، (1393)، «ابوزید و تاریخی نگری»، مجموعه مقالات چالش با ابوزید به کوشش محمد عرب صالحی، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، صص177-228 .
-       عسقلانی، ابن‌حجر، (بی‌تا)، فتح الباری، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
-       عصفور، جابر، (1411ق)، «مفهوم النص و الاعتزال المعاصر»، الابداع، شماره 3، صص 30-47.
-       علی تبار فیروزجایی، رمضان،(1392) معرفت دینی حقیقت، ماهیت و ارزش، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-       غنیمی میدانی، عبد الغنی، (1415ق/1994م)، اللباب فی شرح الکتاب، بیروت: دار الکتاب العربی.
-       قرطبی، محمد بن احمد، (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، ‌ تهران: انتشارات ناصر خسرو.
-       قرطبی، علی بن خلف،(بی‌تا)، شرح صحیح بخاری، محقق یاسر بن ابراهیم، ابراهیم الصبیحی، ریاض: مکتبه الرشد.
-       کانت، امانوئل (بی تا)، تمهیدات، ترجمه غلامعلی حداد عادل، بی‌جا: مرکز نشر دانشگاهی.
-       کولسون، ن. ج، (1992م)، فی التاریخ التشریع الاسلامی، ترجمه محمد احمد سراج، بیروت: الموسسة الجامعیه للدراسات و النشر.
-       مدکور، محمد سلام،(1973)، مناهج الاجتهاد فی الاسلام، کویت: جامعه الکویت، الطبعه الاولی.
-       مطهری، مرتضی، (1383)، بیست گفتار، تهران: صدرا، چاپ بیستم.
-       منصور، محمد سعید، (1413ق/1993م)، منزلة السنة من الکتاب و اثرها فی الفروع الفقهیة، قاهره: مکتبة وهبه.
-       موصلی حنفی، عبدالله بن محمود ،(بی‌تا)، الاختیار لتعلیل المختار، تحقیق زهیر عثمان الجعید، بیروت: دار الارقم.
-       نشمی، عجیل جاسم، (1404ق/1984م)، المستشرقون و مصادر التشریع الاسلامی، کویت: المجلس الوطنی للثقافة و الفنون و الاداب.
-       نعیم ، عبدلله احمد،(1994م)، نحو تطویر تشریع الاسلامی، قاهره: سینا للنشر.
-       نووی، یحیی بن شرف، (1407ق/ 1987م)، شرح صحیح مسلم، بیروت: دارالکتاب العربی.
-       نویری، شهاب الدین، (1424ق/2004م)، نهایة الارب فی فنون الادب، تحقیق: مفید قمیحة و دیگران، دار الکتب العلمیة.
-       نیشابوری، مسلم  بن حجاج، (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
-       نیکزاد، عباس (1380)، «نقد تکثر گرایی در قرائت متون دینی از منظر تئوری قبض و بسط»، ماهنامه رواق اندیشه، شماره 1
-       هذلیین، (1385ق/1965م)، دیوان الشعراء الهذلیین، محقق: أحمد الزین و محمود أبو الوفا، مصر: دار الکتب المصریة.
-       وصفی، محمدرضا، (1387ش)، نومعتزلیان: گفت‌وگو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد ارکون، حسن حنفی، تهران: نگاه معاصر.