کنکاشی پیرامون حدیث تفسیری بعوضه در تفسیر قمی و آسیب های آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم‏

چکیده

در گذر زمان، برخی از احادیث، دچار آسیب هایی شده اند که از جمله آنها، نقل به معنا بدون رعایت شرایط آن، تحریف و نیز تطبیق غیر دقیق با آیات قرآن است. این آسیب ها مانع از فهم صحیح و پذیرش بدون بررسی احادیث می شوند. بنابر این لازم است برای پذیرش یک حدیث یا نفی صدور آن و در صورت پذیرش، دست یابی به فهم صحیح از آن، نخست به کنکاش از مصدر و اعتبار آن پرداخت. از جمله احادیثی که بعضی از مفسران ادعا کرده اند جعلی است، حدیث بعوضه در تفسیر قمی از امام صادق (ع) است که در آن گفته شده مراد از بعوضه در آیه 26 سوره بقره، امیرالمؤمنین است. حدیث دیگری در تفسیر امام عسکری (ع) نقل شده که برخی آن را نشان جعلی بودن حدیث بعوضه دانسته اند، در برابر برخی تلاش کرده اند تا راه حلی برای جمع میان این دو حدیث بیابند. در این مقاله با بررسی علمی و روشمند سند و متن روایت بعوضه و نقد فنی آن، از جمله تشکیل خانواده حدیثی و تحلیل متنی احادیث مرتبط، بررسی امکان جمع دلالی یا ترجیح هر یک از احادیث، مشخص شده که حدیث بعوضه دچار آسیب نقل به معنای بدون رعایت شرایط شده که زمینه ساز آسیب فهم نادرست از تفسیر آیه است و نیز آسیب های تحریف در متن و تدلیس در سند روایت بعوضه قابل ریشه یابی است و نیز ثابت شده که تطبیق واژه "بعوضه" بر امام (ع) به عنوان بطن آیه 26 سوره بقره نادرست می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Studdy of ba'ooza's expository quote in Qomi's interpretation and Pathology of it

نویسندگان [English]

  • Seyed Reza Mo'addab 1
  • Mohsen Dallir 2
1 Full professor of Hadith and Quranic sciences at University of Qom
2 PhD student of Hadith and Quranic sciences at University of Qom
چکیده [English]

Studdy of ba'ooza's expository hadis in Qomi's interpretation and Pathology of it.
In time lapse, some hadises effected by many damages like: paraphrasing without mentioning its qualifications, sophistication and inaccurate adjustment to the verses of Quran. these damages are prohibiting the true intellection and cause without enquire acceptance of some hadises. Therefore it is required to acceptance or rejection of the credit of it or if a hadis accepted, to get logical understanding, must research about it source and credit of it. among the hadises that some interpreters claimed that they're fake, is the hadis of ba'ooza in qomi's interpretation that say the purpose of ba'ooza in verse(Bagharah/26) is Imam Ali. another hadis which is said in Imam Askari's interpretation, some people define it as the sign of ba'ooza's fiction. in opposition, some people has been efforted to discover a relationship between these two hadises. In this article we seek for taking reasons or possibility of these hadises preferences with logical and practical documentary and the text of ba'ooza with its technical research among that creation of hadises group and textual analysis of related hadises and it is clarified that ba'ooza's hadis has been harmed from paraphrasing without mentioning its qualifications, and it caused false understanding from explanation of verse. in addition, destroying sophistication in text and dissemble in ba'ooza hadis's document are traceable and it is agumented that "ba'ooza" word adjustment to Imam as the heart of 26th verse of bagharah is incorrect and true hadis is accessible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quote
  • paraphrase
  • heart of verse
  • distortion
  • inaccurate Adaptation on the Quranic verses

مراجع

-       قرآن کریم.
-       آخوند خراسانی، محمدکاظم (1431 هـ . ق)، کفایۀ الاصول، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
-       آقا بزرگ تهرانى، محمد محسن منزوى (1408 هـ . ق)، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، قم و تهران: اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه.
-       ابن ابی جمهور، محمد بن علی (1405 هـ .ق)، عوالی اللآلی، قم: انتشارات سید الشهداء (ع).
-       ابن ابی حاتم، عبد الرحمن (1427 هـ . ق)، علل الحدیث، بی­جا: مطابع الحمیضی.
-       ابن جوزی، عبدالرحمن (1406 هـ . ق)، الضعفاء و المتروکون، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
-       ابن حبان، محمد (1396 هـ . ق)، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، حلب: دارالوعی.
-       ابن حنبل، احمد (1421 هـ . ق)، مسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.
-       ابن راشد، معمر (1403 هـ . ق)، الجامع به پیوست مصنف عبدالرزاق، پاکستان: المجلس العلمی.
-       ابن غضائرى، احمد (1364 هـ . ش)، رجال، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
-       ابن ماجه، محمد (1430 هـ . ق)، سنن، بیروت: دارالرسالۀ العالمیۀ.
-       استادى، رضا (1383هـ . ش)، آشنایى با تفاسیر- عدم تحریف قرآن و چند بحث قرآنى، تهران: نشر قدس.
-       استرآبادى، سید شرف‏الدین (1409 هـ . ق)، تأویل الآیات الظاهرة، قم: انتشارات جامعه مدرسین قم.
-       اسعدی، محمد (1390 هـ . ش)، آسیب شناسی جریان­های تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-       امام عسکرى«ع»، حسن بن على (1409 هـ . ش)، تفسیر، قم: مدرسه امام مهدى(عج).
-       امین، سید محسن (1406 هـ . ق)، اعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
-       انصارى، مرتضى (1424 هـ . ق)، فرائد الأصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
-       ایازى، سید محمد على (1373 هـ . ش)، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران: وزارت ارشاد.
-       بابایى، على اکبر (1386 هـ . ش)، مکاتب تفسیرى، تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
-       بحرانى. سید هاشم (1416 هـ . ق)،البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
-       بروجردى، سید حسین (1416 هـ . ق)، تفسیر الصراط المستقیم، قم: موسسه انصاریان.
-       تبریزی، موسی (1388هـ . ش)، اوثق الوسائل حاشیه بر فرائد الاصول، قم: سماء قلم.
-       حلی، حسن بن یوسف (1411 هـ . ق)، رجال، قم: دارالذخائر.
-       خویی، سید ابوالقاسم (1413 هـ . ق)، معجم رجال الحدیث، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
-       دلبری، سید علی (بهار و تابستان 1389 هـ . ش)، «آسیب - نقل به معنا - در احادیث، عوامل و پیامدها»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، سال چهل و دوم، شماره پیاپی 3/ 84، 32 ص.
-       دلبری، سید علی (بهار و تابستان 1392 هـ . ش)، «ادراج در متن حدیث: انواع، عوامل و پیامدهای آن»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال دهم، شماره 1، 25 ص.
-       ربانی، محمدحسن (1380 هـ . ش)، دانش درایۀ الحدیث: همراه با نمونه­های حدیثی و فقهی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
-       رستمى، على اکبر (1380 هـ .ش)، آسیب‏شناسى و روش‏شناسى تفسیر معصومان علیهم السلام، بی­جا: کتاب مبین.
-       رضایی اصفهانی، محمدعلی (1375هـ . ش)، در آمدى بر تفسیر علمى قرآن، قم: اسوه.
-       سید رضی، محمد بن حسین (1414 هـ . ق)، نهج البلاغه، محقق عزیز الله عطاردی، قم: مؤسسه نهج البلاغه.
-       شاکر، محمدکاظم (1382 هـ . ش)، مبانی و روش­های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
-       صفار، محمد بن حسن (1404 هـ . ق)، بصائر الدرجات، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى.
-       صنعانی، عبدالرزاق بن همام (1403 هـ . ق)، مصنف، بیروت: المکتب الاسلامی.
-       طوسى، محمد بن حسن (1411 هـ . ق)، الغیبة، قم: مؤسسه معارف اسلامى.
-       طوسى، محمد بن حسن (1365 هـ . ش)، التهذیب، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
-       طوسى، محمد بن حسن (1415 هـ . ق)، رجال، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
-       عجلی، احمد بن عبدالله (1405 هـ . ق)، تاریخ الثقات، مدینه منوره: مکتبۀ الدار.
-       فتاحی زاده، فتحیه (تابستان1387 هـ .ش)، «اعتبار سنجی احادیث تفسیری علی بن ابراهیم در تفسیر قمی»، نشریه مطالعات اسلامی، شماره 80، 9 ص.
-       قطیفى، احمد بن صالح آل طوق (1422 هـ . ق)، رسائل، بیروت: دار المصطفى لإحیاء التراث.
-       قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا (1368 هـ . ش)، کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
-       قمى، على بن ابراهیم (1367 هـ . ش)، تفسیر، قم: دار الکتاب.
-       قمی، سید تقی طباطبایی (1413 هـ . ق)، عمدة المطالب فی التعلیق على المکاسب‌، قم: انتشارات محلاتی.
-       قمی، سید تقی طباطبایی (1423 هـ . ق)، الأنوار البهیة فی القواعد الفقهیة، قم: انتشارات محلاتی.
-       کلینى، محمد بن یعقوب (1362 هـ . ش)، الکافی، تهران: اسلامیه.
-       کشی، محمد بن عمر (1348 هـ . ش)، رجال، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
-       لارى، سید عبد الحسین (1418 هـ . ق)، المحکم و المتشابه (منتشر شده در ضمن مجموع الرسائل)، قم: بنیاد معارف اسلامى.
-       مازندرانی، محمد صالح (1382 هـ . ق)، شرح الکافی، تحقیق و تصحیح: ابوالحسن شعرانی، تهران: المکتبۀ الاسلامیۀ.
-       مجلسی، محمدباقر (1404 هـ . ق)، بحار الانوار الجامعۀ لدرر اخبار الائمۀ الاطهار، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
-       مروجی، علی (1410 هـ . ق)، تمهید الوسائل فی شرح الرسائل، قم: مکتب النشر الاسلامی.
-       مسعودی، عبدالهادی (1393 هـ . ش)، وضع و نقد حدیث، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها(سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و دانشگاه قرآن و حدیث.
-       مشکینی، علی (1371 هـ .ش)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم: دفتر نشر الهادی.
-       معارف، مجید (1389 هـ . ش)، تاریخ عمومی حدیث، تهران: کویر.
-       معرفت، محمد هادى (1379 هـ . ش)، تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه فرهنگى التمهید.
-       معرفت، محمد هادى (1418هـ . ق)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه.
-       مؤدب، سید رضا (1380 هـ . ش)، روش­هاى تفسیر قرآن، قم: اشراق.
-       مؤدب، سید رضا (1391 هـ . ش)، علم الدرایۀ التطبیقی، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
-       نجاشی، احمد بن علی (1407 هـ . ق)، رجال، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
-       نسائی، احمد بن شعیب (1421 هـ . ق)، سنن کبری، بیروت: مؤسسۀ الرسالۀ.
-        هاشمى، سیده فاطمه (1387هـ . ش)، بررسى صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکرى (ع)، مشهد: بنیاد پژوهش­هاى اسلامى.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 اردیبهشت 1395
  • تاریخ بازنگری: 13 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 01 آبان 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار