واکاوی اهداف ذکر مغیبات در نهج البلاغه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس

2 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

3 مسئول هسته مشاوره آموزش و پرورش منطقه 3

چکیده

یکی از موضوعات مهمی که به‌طور گسترده در نهج‌البلاغه گرد آمده، «إخبار از غیب» است. امیرمؤمنان‌علی(ع) در ضمن خطبه‌ها، نامه‌ها وکلمات قصار از معارف توحیدی بسیار عمیق، پنهانی‌های خلقت و بسیاری از حوادث گذشته و آینده خبر می‌دهد. ‌این اخبار نه ادّعایی دروغ بود و نه ادّعایی صحیح توأم با فخرفروشی؛ بلکه اهدافی دقیق و حساب‌شده داشت که شروح نهج‌البلاغه و سایر کتابهای مربوطه توجه شایانی به آن‌ها نکردند؛ شاید به دلیل اینکه آن‌حضرت بر علت بیان آن‌ها تصریح نفرمود. حکومت امام علی (ع) در شرایطی محقّق شد که تنها ظاهری از اسلام باقی مانده بود و عمق و محتوای دین متحوّل شده بود. مردم از پرسشهای علمی و تفسیری منع می‌شدند، اکثر یاران در جهالت بودند و مکر و تزویرهای دشمنان بسیار بود. بررسی شرایط و فضای صدور اخبار غیبی، پژوهش حاضر را به سه هدف عمده رهنمون گشت: الف) معرفت‌افزایی امت اسلام، تفسیر آیات قرآن کریم و اثبات رابطۀ عمیق امام به‌عنوان برترین مفسّر پس از رسول خدا (ص) با این کتاب آسمانی؛ ب) اثبات حقانیت امام نزد یاران؛ ج) اثبات حقانیت امام نزد دشمنان

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The analysis of the purposes of mentioning of the Ghayb (Hidden) news in Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • Atena Bahadori 1
  • Nosret Nilsaz 2
  • Aqdas Zooni 3
1 PhD student in Tarbiyat Modarres University
2 Associate Prof., TMU University
3 Department of Education Region 3
چکیده [English]

Announcement of the hidden news is one of the most important subjects in Nahj al-Balagha. Among the sermons, letters and wisdoms of Nahj al-Balagha, Imam Ali (A.S.) informs of some deep monotheistic knowledge, secrets of creation and many of past and future events. Neither false claim nor true claim with pride store was this news, but it has exact and accurate goals to that the commentaries of Nahj al-Balagha and other related books did not pay worthy attention, may because Imam Ali (A.S.) didn’t express his goals. The government of Ali (A.S.) was stablished in conditions that only the covering of Islam had been remained and the main content of religion had been changed. The epistemological questions were forbidden, most of Imam’s followers were in ignorance, and the tricks of enemies were prominent. Considering the circumstances of issuance of traditions, the present article obtained three Imam Ali’s goals: 1) to increase Muslim’s knowledge, interpretation of Quranic verses and to prove the deep connection between Quran and Imam Ali (A.S.) as the best interpreter of the Quran after the Prophet Mohammad (pbuh), 2) to prove his legitimacy to his companions, 3) to prove his legitimacy to his enemies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amir-al-Mumenin Ali (A.S)
  • conditions of issuance of traditions
  • hidden news
  • goal of hidden news expressing
  • قرآن کریم، (1415ق)، مترجم: محمدمهدی فولادوند، چ1، تهران: دار القرآن الکریم.
  • نهج البلاغه، (1388ش)، گردآوری: سیّدرضی، محمدبن‌حسین، تصحیح: صبحی صالح، قم: علویّون.
  • آخوند خراسانی، محمدکاظم، (1409ق)، کفایة الاصول، چ1، قم: مؤسسة آل­البیت(ع) لإحیاء التراث.
  • ابن‌أبى‌حاتم، عبدالرحمن‌بن‌محمد، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، محقق: اسعد محمد الطیب‏، چ3، عربستان: مکتبة نزار مصطفى الباز‏‏.
  • ابن­أبی‌الحدید، عزّالدین عبدالحمیدبن‌هبة‌الله، (1378ق)، شرح نهج البلاغه، محقق: محمد أبوالفضل إبراهیم، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
  • ابن­حجر عسقلانی، شهاب­الدین احمدبن­علی، (بی­تا)، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، چ2، بیروت: دار المعرفة.
  • ابن­حنبل، احمد، (1313ق)، مسند احمد، چ1، بیروت: دار صادر.
  • ابن‌سعد، محمد، (بی‌تا)، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
  • ابن­سلیمان­کوفی، محمد، (1412ق)، مناقب الإمام أمیرالمؤمنین(ع)، محقق: محمدباقر محمودی،‌ قم: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
  • ابن‌شهرآشوب، محمدبن‌علی، (1376ق)، مناقب آل أبیطالب(ع)، نجف: مکتبة حیدریة.
  • ابن­عبدالبرّ، ابوعمر یوسف‌بن‌عبدالله، (1412ق)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، محقق: علی‌محمد بجاوی، بیروت: دار الجیل.
  • ابن­عبدالبرّ، ابوعمر یوسف‌بن‌عبدالله، (بی‌تا)، الإنتفاء فی فضائل الثلاثة الأئمة الفقها، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی‌بن‌حسن، (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، محقق: علی شیری، بیروت: دار الفکر.
  • ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق‌بن‌غالب، (1422ق)، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، محقق: عبدالسلام عبدالشافى محمد، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیه‏.
  • ابن‌فارس، احمد، (1404ق)، معجم مقاییس اللّغة، محقق: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتبة الإعلام الإسلامی.
  • ابن­قتیبه دینوری، عبدالله‌بن‌مسلم، (1378ق)، غریب القرآن (تأویل مشکل القرآن)، محقق: سیدأحمد صقر، قاهره: عیسی حلبی.
  • ابن­منظور، محمدبن‌مکرم، (1405ق)، لسان العرب، قم: ادب الحوزه.
  • ابن‌میثم بحرانى،کمال‌الدین، (1428ق)، شرح نهج‌البلاغه، چ1، قم: دار الحبیب.
  • ابن‌یونس عاملی، زین‌الدین ابومحمد علی، (1384ق)، الصراط المستقیم، تصحیح وتعلیق: محمدباقر بهبودی، چ1، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  • انصاری،‌ مرتضی، (1419ق)، فرائد الأصول، چ1، قم:‌ مجمع الفکر الإسلامی.
  • بهادری، آتنا، (1392ش)، تحلیل انتقادی شبهه ورود اخبار غیبی در نهج­البلاغه با تأکید بر علم امام و فضای صدور، راهنما: نصرت نیلساز و مجید معارف، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
  • بحرانى، سیدهاشم‏، (1416ق)، البرهان فى تفسیر القرآن، چ1، تهران: بنیاد بعثت‏.
  • بیهقی، ابراهیم­بن­محمد، (1380ق)، المحاسن و المساوی، قاهره: بی‌نا.
  • تسترى، ابومحمدسهل‌بن‌عبدالله‏، (1423ق)، تفسیر التسترى، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیة منشورات محمدعلى بیضون.
  • ثقفی، ابراهیم‌بن‌محمد، (1355ق)، الغارات، محقق: سید جلال‌الدین حسینی محدث ارموی، تهران: چاپخانه بهمن.
  • جعفری، محمدتقی، (1379ش)، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
  • جوادی آملی، عبدالله، (1378ش)، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، قم: نشر إسراء.
  • جوهری، اسماعیل­بن­حمّاد، (1407ق)، الصحاح تاج اللّغة و صحاح العربیة، محقق: احمد عبدالغفور العطار، چ4، بیروت: دار العلم للملایین.
  • حاکم نیشابوری، محمدبن‌عبدالله، (بی‌تا)، المستدرک علی الصحیحین، با نظارت: یوسف­عبدالرحمن مرعشلی، بیروت: دار المعرفة.
  • حربی، ابراهیم­بن­اسحاق، (1405ق)، غریب‌الحدیث، محقق: سلیمان­بن­ابراهیم العایر، جدّه: دار المدینه.
  • خطیب بغدادی، ابوبکر احمدبن‌علی، (1417ق)، تاریخ بغداد، محقق: مصطفى عبدالقادر عطا، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • خویی، حبیب الله، (1406ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، بیروت: دار الفکر.
  • دارمی، عبدالله‌بن‌بهرام، (1349ق)، سنن الدارمی، دمشق: مطبعة الاعتدال.
  • ذهبی، محمدبن­احمدبن­عثمان، (بی­تا تذکرة الحفاظ، بیروت: دارإحیاءالتراث‌العربی.
  • رازى، أبوالفتوح­حسین­بن­على، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، محقق: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدى ناصح‏، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  • راغب اصفهانی، حسین­بن­محمد، (1412ق)، المفردات، محقق: صفوان عدنان داودى، چ1، دمشق: دار العلم الدار الشامیة.
  • زمخشرى، محمود، (1407ق)، الکشاف ‌عن ‌حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، چ3، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • سیدمرتضى، ابوالقاسم علی‌بن‌حسین، (1410ق)، الشافی فی الإمامة، تحقیق و تعلیق: سیدعبدالزهراءحسینى، چ2، تهران: مؤسسة الصادق(ع).
  • سمرقندی، أبولیث نصربن‌محمد، (بی‌تا)، تفسیر سمرقندی (بحر العلوم)، محقق: محمودمطرجی، بیروت: دار الفکر.
  • سمعانی، ابومظفّرمنصوربن‌محمد، (1418ق)، تفسیر سمعانی، محقق: یاسربن‌إبراهیم و غنیم‌بن‌عباس‌بن‌غنیم، ریاض: دار الوطن.
  • صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌حسین، (1405ق)، کمال‌الدین‌ و تمام‌النعمة، تصحیح و تعلیق: علی‌أکبر غفاری، قم:‌ مؤسسه نشر اسلامی.
  • صنعانی،عبدالرزاق‌بن‌همام، (1410ق)، تفسیر القرآن، محقق: مصطفى‌مسلم‌محمد، ریاض: مکتبة الرشد.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: مکتبة النشر الإسلامی‏.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1398ق)، شیعه در اسلام، قم: هجرت.
  • طبرسی، فضل‌بن‌حسن، (1372ق)، مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن‏، مقدمه: محمدجوادبلاغى، چ3، تهران: ناصرخسرو‏.
  • طبری، محمدبن‌جریر، (1879م)، تاریخ الأمم والملوک (تاریخ طبری)، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • طبری، محمدبن‌جریر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چ1، بیروت: دار المعرفة.
  • طریحی، فخرالدین، (1408ق)، مجمع البحرین، محقق: سیداحمدحسینی، چ2، بی­جا: مکتب النشر الثقافة الاسلامیة.
  • طوسی،‌ محمدبن‌حسن، (1382ق)، تلخیص الشافی، مقدمه­وتحقیق: حسین بحرالعلوم، چ1، ‏قم: المحبین‏.
  • فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، (1410ق)، العین، محقق: مهدی­مخزومی و ابراهیم سامرائی، چ2، قم: دار الهجرة.
  • قرطبى، محمد‌بن‌احمد، (1364ق)، الجامع لأحکام القرآن‏، چ1، تهران: ناصر خسرو.
  • قمى، على­بن­ابراهیم، (1367ق)، تفسیر القمى، محقق: سیدطیب موسوى جزایرى، قم‏: دار الکتاب‏‏.
  • کلینى، محمدبن‌یعقوب‏، (1363ق)، الکافی، محقق: علی‌اکبرغفاری، چ5، تهران: دار الکتب ‌الإسلامیه.
  • مسعودى، علی‌بن‌حسین، (1423ق)، إثبات الوصیة للإمام علی‌بن‌أبی­طالب(ع)، چ3، قم: انصاریان.‏
  • مسعودى، علی‌بن‌حسین، (1409ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، محقق: أسعد داغر، چ2، قم: دار الهجرة.
  • مسلم، ابن‌حجاج نیشابوری، (بی‌تا)، صحیح مسلم، لبنان: دار الفکر.
  • مصطفوی، حسن، (1360ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏.
  • مقاتل­بن­سلیمان، (1423ق)، تفسیر مقاتل، محقق: عبدالله محمود شحاته‏، چ1، بیروت: دارإحیاءالتراث­العربی.
  • نسائی، احمد‌بن‌شعیب، (1348ق)، السنن الکبری، چ1، بیروت: دار الفکر.