ردپای کمی گرایی در نظریۀ ترتیب نزول نولدکه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران

چکیده

نظریۀ ترتیب نزول نولدکه از مهمترین نظریات مطرح در میان مستشرقان و شخص نولدکه است که به جهت مفصل بودن و اثرگذاری بر دیگر مطالعات قرآنی مستشرقان به جایگاه ویژه ای در حوزۀ مطالعات قرآنی فراز یافته است. با این وجود، در میان تلاش های علمی پیرامون نظرات و نظریه های نولدکه، اثری پیدا نشدکه روش نولدکه را آسیب شناسی کند. نظر به اهمیت نظریۀ مذکور و جای خالی آسیب شناسی آن، این نوشتار بر آن است که یکی از ویژگی های روشی این نظریه را که استفادۀ افراطی از ابزار طول آیه در کشف ترتیب نزول سور است؛ شناسایی کند و با ردیابی آن از طریق قرینه شناسی و جمع نشانه ها، علل و عوامل این نوع استفاده از طول آیه را پیدا نماید. در این مقالۀ توصیفی – تحلیلی، مبنای کمی گرایی نولدکه و متأثر بودن او از گفتمان علمی آلمان در سدۀ نوزده و بیست، علل اصلی استفادۀ افراطی از طول آیه معرفی می شود. چنانکه مبنای فکری کمی گرایی، مطالعات را به سمت عناصر کمی و عددی چون طول آیه می کشاند و گفتمان علمی حاکم بی گمان اثر خود را بر جریان علم خواهد گذاشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Quantity-Orientation trace in Noldeke's theory of descending order

نویسندگان [English]

  • Mohsen Nouraei 1
  • Javad Salmanzadeh 2
1 Faculty member   University of Mazandaran
2 Ph.D. student of Quran and Hadith of the University of Mazandaran
چکیده [English]

Noldeke’s theory of “descending order” is one of the most important views among Orientalists and his own, which, due to being detailed and having influence on other Orientalists’ Quranic studies, has ascended to a special position in the field of Qur’anic studies. However, among the scientific endeavors about Noldeke’s views and his theories, there is no writing that surveys and criticizes his method. Because of the importance of this theory and lack of researches regarding the pathology of it, the present paper aims to identify one of its methodological characteristics, i.e. “the extreme use of the length of the verse in discovering the order of descending”, then by tracking it through symmetrizing and collecting signs, it would find the causes and factors of this method of using the length of the verse.
In this descriptive-analytic essay two factors of Noldeke’s Quantity-Orientation basis and being affected by German scientific discourse in the 19th and 20th centuries, are introduced as main causes of the extreme use of the length of the verse. As the intellectual principle of Quantity-Orientation leads the studies to quantitative and numerical elements such as the length of the verse, and the scientific discourse undoubtedly will have its effect on the trend of science.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quantity-Orientation
  • Length of verse
  • Theodor Noldeke
  • The order of descent
  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. آرون، ریمون (1376 ش)، جامعه شناسی معاصر آلمان، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: تبیان.
    3. اسکندرلو، محمدجواد (1387 ش)، مستشرقان و تاریخ‌گذاری قرآن، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
    4. باردن، لورنس(1374 ش)، تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی سرخابی، تهران: بی‌نا.
    5. بازرگان، مهدی (1355 ش)، سیر تحول قرآن، به اهتمام سید محمدمهدی جعفری؛ تهران: قلم.
    6. بدوی، عبدالرحمان (1993 م)، موسوعۀ المستشرقین، چ سوم، بیروت: دار العلم للملایین.
    7. بدوی، عبدالرحمان ، (1377 ش)، دائرۀ المعارف مستشرقان، ترجمه صالح طباطبایی، تهران: روزنه.
    8. بل، ریچارد (1382 ش)، در آمدى بر تاریخ قرآن، ترجمه بهاء الدین خرمشاهى،‏‏ قم: مرکز ترجمه قرآن.
    9. بلاشر، رژی (1374 ش)، در آستانه قرآن، ترجمه محمود رامیار، تهران:‏ دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏.
    10. جفرى، آرتور (1386 ش)، واژه هاى دخیل در قرآن، ترجمه فریدون بدره‏اى،‏‏ تهران:‏ انتشارات توس‏.
    11. جلالی، حسین (1380 ش)، «درآمدی بر بحث «کنش»، «گرایش»، «بینش» و آثار متقابل آنها»، فصلنامه معرفت، شماره 50 ، صص 55-45.
    12. حسنین، فؤاد (1362)، تیودور نولدکة، مجلة الثقافة، شماره 216، صص16-18.
    13. حسینی طباطبایی، مصطفی (1375 ش)، نقد آثار خاورشناسان، تهران: چاپخش.
    14. خالدی، سمانه (1393 ش)، جامعه شناسی صوری، نمایه شده در http://pajoohe.ir.
    15. خنیفر، حسین؛ شیری، محمدمهدی (1390 ش)، »نقدی بر پژوهش کمی گرا و مبانی فلسفی آن در دانش»؛ فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، سال 17، ش 66، صص 179-161.
    16. داراب زاده، سارا (1389 ش)، «نولدکه؛ قرآن شناس مشهور غربی»، مجله زمانه، ش 96، صص 48-49.
    17. دهخدا، علی اکبر (1377 ش)، لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
    18. رامیار، محمود (1369 ش)، تاریخ قرآن، تهران:‏ امیر کبیر.
    19. رحیمی سجاسی، عطوفی؛ داوود، عاطفه (1393 ش)، «بررسی نظریه سنت رنه گنون؛ سنت به مثابه دال محوری»، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، سال دوم، ش2.
    20. زنجانى،‏ ابو عبدالله (1404 ق)، تاریخ القرآن، تهران:‏ منظمة الاعلام الاسلامى‏.
    21. سجادی، سیدجعفر (1375 ش)، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران: امیر کبیر.
    22. صادقی، رضا (1394 ش)، «نقد کوهن بر تجربه گرایی»، مجله فلسفه علم، سال پنجم، ش 1، صص 78-53.
    23. صانعی، سیدحسن (1391ش)، صانعی، تجزیه و تحلیل کاربردی محتوا، تهران: بی‌نا.
    24. صغیر، محمد حسین على (1420 ق)، تاریخ القرآن، بیروت: دار المؤرخ العربى.
    25. عزیزاللهی، حکیمه (1386 ش)، «مدرنیته و رنه گنون»، فصلنامه علوم سیاسی،  ش 39 و 40، صص 143 - 158.
    26. عسکرى، سید مرتضى (1416 ق)، ‏ القرآن الکریم و روایات المدرستین،‏‏ تهران:‏ مجمع العلمى الاسلامى‏.
    27. فقهى زاده، عبد الهادى (1374 ش)،‏ پژوهشى در نظم قرآن‏، تهران:‏ جهاد دانشگاهى.
    28. قائدی، محمدرضا؛ گلشنی، علیرضا (1395 ش)، «روش تحلیل محتوا؛ از کمیت گرایی تا کیفی گرایی»، مجله روش ها و مدل های روان شناختی، ش 23، صص 82-57.
    29. کریپندورف، کلوس (1383 ش)، تحلیل محتوا: مبانی روش شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نی.
    30. گنون، رنه (1389 ش)، سیطرۀ کمیت و علائم آخر زمان، ترجمه علی محمد کاردان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    31. گنون، رنه ،  (1372 ش)، بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاءالدین دهشیری، تهران: امیر کبیر.
    32. معارف، مجید (1383 ش)، درآمدى بر تاریخ قرآن،‏ تهران:‏ نبأ.
    33. معین، محمد (1371 ش)، فرهنگ معین، تهران: امیر کبیر.
    34. مفتاح، احمد رضا (1388 ش)، «رابطۀ ایمان و عمل در شیعه»، هفت آسمان، ش 41، صص 118-97.
    35. مهدوى راد، محمدعلى (1382 ش)، آفاق تفسیر مقالات و مقولاتى در تفسیر پژوهى،‏‏ تهران‏، هستى نما.
    36. نئوندورف، کیمبر لی ای (1395 ش)، راهنمای تحلیل محتوا، ترجمه حامد بخشی و وجیهه جلائیان بخشنده، مشهد: جهاددانشگاهی.
    37. نولدکه، تئودور (2004 م)،  تاریخ القرآن، ترجمه و تحقیق جورج تامر، بیروت: مؤسسۀ کونراد – ادناور.