نقش اهداف و رقابت‌های سیاسی در پیدایش روایات و مفاهیم جعلی در مهدویت و گونه شناسی آن.

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته‌ دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

2 استاد گروه علوم و قرآن حدیث دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

چکیده

بررسی نقش جریان‌های سیاسی مدعی مهدویت می‌تواند به مشخص کردن مجعولات واردشده از سوی سیاسیون به روایات مهدوی کمک کند و به پالایش هرچه بیشتر روایات این حوزه بیانجامد. ازجمله دلایل رویکرد سیاسیون به مهدویت، ظرفیت این بحث در پیشبرد اهداف‌شان است. با این توضیح که مفاهیم و معارفی در مهدویت مطرح می‌شود که توسل به آن‌ها می‌توانست برای سیاسیون کارآمد باشد. ظرفیت خاص برخی مفاهیم مهدویت مانند «کارکرد سیاسی برخی القاب مرتبط با مهدویت»، «نظریه دولت متصله» و «قابلیت خاص بحث نشانه‌های ظهور» مهم‌ترین دلایل رویکرد این جریان‌ها به حوزه مهدویت می‌باشد. مطالعه حاضر با رویکرد تحلیلی- توصیفی، به دنبال ردیابی و گونه‌شناسی روایاتی است که توسط جریان‌های سیاسی در حوزه مهدویت جعل  یا تحریف شده است و هم‌چنین نگاهی دارد به دلایل رویکرد جریان‌های سیاسی به حوزۀ مهدویت. یافته‌های این مطالعه بیانگر وجود گونه‌های متعددی از جعل و تحریف در روایات و معارف مهدوی است: 1.جعل در نام، نَسب و مصداق مهدی موعود؛ 2.جعل در ویژگی‌های جسمی مهدی موعود؛ 3.جعل در مکان ظهور؛ 4.جعل درزمینۀ دولت متصله و 5.جعل در مدح و ذم بلاد از  گونه‌های مهم جعل و تحریف جریان‌های سیاسی در حوزه مهدویت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Role and Typology of Political Goals and Competitions in Emerging Fabricated Traditions and Concepts of Mahdism

نویسندگان [English]

  • Seyed Morteza Hosseini 1
  • Hasan NaghiZadeh 2
1 . PhD in Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad. .
2 Professor, Department of Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Study of the role of political currents claiming Mahdism can identify the fabricated hadiths introduced by politicians to Mahdavi traditions and refine the traditions of this area as much as possible. Among the reasons for politicians' approach to Mahdism is the capacity of this discussion to advance their goals. In other words, there are concepts and teachings in Mahdism which are effective for politicians. The special capacity of some concepts of Mahdism, such as "the political function of some titles related to Mahdism", "the theory of connected state," and "the special ability to discuss the signs of emergence" are among the most important reasons for the approach of these currents to Mahdism. Using the analytical-descriptive method, this research seeks to trace fabricated narratives that have been forged or fabricated by political currents in the field of Mahdism. It takes also a look at reasons for the approach of political currents to Mahdism. Findings show many types of forgery in Mahdavi traditions and teachings, of which the most important types are as follows: "Forgery in the name, lineage, and example of the Promised Mahdi", "forgery in the physical characteristics of the Promised Mahdi", "forgery in the place of Appearance", "forgery in the issue of connected government", "forgery in praise and blame of lands".
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mahdism
  • Politics
  • Fabrication of Hadith
  • Forgery of Hadith
  • Understanding Hadith
  1. ابن اثیر، عزالدین(1417ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الکتاب العربی.
  2. ابن جوزی، عبدالرحمن(1386ق)، الموضوعات، مدینه النبی: المکتبة السلفیة.
  3. ابن جوزی، عبدالرحمن(1401ق)، العلل المتناهیة فی الأحادیث الواهیة، فیصل‌آباد: إدارة العلوم الأثریة.
  4. ابن جوزی، عبدالرحمن(1412ق)، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  5. ابن حماد، نعیم(1412ق)، کتاب الفتن، قاهره: مکتبة التوحید.
  6. ابن حنبل، احمد(1421ق)، مسند، بی­جا: مؤسسة الرسالة.
  7. ابن خلدون، عبدالرحمن(1408ق)، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
  8. ابن طاووس، علی بن موسی(1416ق)، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، قم: مؤسسة صاحب الأمر.
  9. ابن عساکر، علی بن الحسن(1415ق)، تاریخ دمشق، بیروت: دار الفکر.
  10. ابن‌ابی‌‌شیبه، ابوبکر(1409ق). الکتاب المصنف، ریاض: مکتبة الرشد.
  11. ابن‌بابویه، محمد بن على‏(1395ق)، کمال‌الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه.
  12. ابن‌سعد، ابوعبدالله محمد(1410ق)، الطبقات الکبرى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  13. ابن‌عطیة، جریر، (1406ق)، دیوان جریر، بیروت: دار بیروت للطباعه و النشر.
  14. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، (1408ق)، البدایة و النهایة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  15. ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین، (بی­تا)، مقاتل الطالبیین، بیروت: دار المعرفة.
  16. ابوریّه، محمود(1389ش)، الاضواء علی السنه المحمدیه، ترجمه سید محمد سید موسوی، قم: ذوی القربی.
  17. اربلی، علی‌بن‌عیسی(1381ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة‏، تبریز: بنی‌هاشمی.
  18. اسکندر منشی، محمدیوسف(1314ق). تاریخ عالم آرای عباسی، تهران: دار الطباعة آقاسیدمرتضی.
  19. اشعرى، سعد بن عبدالله(1360ش)، المقالات و الفرق‏، تهران: مرکز انتشارات علمى و فرهنگى‏.
  20. البانی، محمدناصر الدین(1412ق)، سلسلة الأحادیث الضعیفة و الموضوعة، ریاض: دار المعارف.
  21. بُستی، محمد بن حبان(1396ق)، المجروحین، حلب: دار الوعی.
  22. بلاذری، أحمد بن یحیى(1417ق)، جمل من أنساب الأشراف، بیروت: دار الفکر.
  23. پاک، محمدرضا(1385ش)، مهدویت در غرب اسلامی، تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)، 7(3)، 127-158.      
  24. جعفریان، رسول(1391ش). مهدیان دروغین، تهران: نشر علم.
  25. جلالی، مهدی، شاطری احمدآبادی، محمدحسن(1393ش)، «بررسی اعتبار روایت المهدی فی لسانه رته و نقش جنبش محمد بن عبدالله حسنی در جعل آن»، حدیث پژوهی، ، 6(11)، 139-158.
  26. حسینی شیرگ، سیدمرتضی(1401ش)، نقش سیاست در جعل و تحریف احادیث مهدویت، رساله دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، استاد حسن نقی زاده، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد.
  27. حمیری، نشوان بن سعید، (1948م)، الحور العین، قاهره: مکتبة الخانجی.
  28. خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی(1422ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
  29. خواندمیر، غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین(1380ش)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: خیام.
  30. خور، شاه بن قباد(1379ش)، تاریخ ایلچی نظام شاه، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  31. دانی، عثمان‌بن‌سعید(1416ق)، السنن الواردة فی الفتن، ریاض: دار العاصمة.
  32. دفتری، فرهاد(1386ش)، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: فرزان روز.
  33. ذهبی، شمس الدین(1427ق)، سیر أعلام النبلاء، قاهره: دار الحدیث.
  34. رافعی قزوینی، عبدالکریم‌بن‌محمد(1408ق)، التدوین فی أخبار قزوین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  35. سجستانی، ابوداود سلیمان‌بن‌الاشعث(بی­تا)، سنن أبی داود، بیروت: المکتبة العصریة.
  36. سید حمیری، اسماعیل‌بن‌محمد(1420ق)، دیوان السید الحمیری، بیروت: الاعلمی.
  37. سیوطی، جلال‌الدین(1417ق)، اللآلىء المصنوعة فی الأحادیث الموضوعة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  38. صنهاجی، محمد بن علی(بی­تا)، أخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم، قاهره: دار الصحوة.
  39. طبرانی، سلیمان بن أحمد(بی­تا)، المعجم الأوسط، قاهره: دار الحرمین.
  40. طبرى آملى، محمد‌بن‌جریر‌بن‌رستم‏(1413ق)، دلائل الإمامة، قم: بعثت.
  41. طبری، احمد‌بن‌عبدالله(1356ق)، ذخائر العقبى فی مناقب ذوى القربى، قاهره: مکتبة القدسی.
  42. طبری، محمد بن‌جریر(1387ق)، تاریخ الطبری، بیروت: دار التراث.
  43. طوسى، محمد بن حسن‏، (1411ق)، الغیبة، قم: دار المعارف الإسلامیة.
  44. عباد، عبدالمحسن‌بن‌حمد(بی­تا)، شرح سنن أبی داود، کتابخانه الکترونیکی مکتبه الشامله.
  45. عبدی بیگ، خواجه زین‌العابدین علی(1369ش)، تکمله الاخبار، تهران: نشر نی.
  46. عبدی بیگ، خواجه زین‌العابدین علی(1986م)، مظهر الاسرار، مسکو: اداره انتشارات دانش شعبه ادبیات خاور.
  47. غفاری­قزوینی، قاضی احمد(1343ش)، تاریخ جهان‌آرا؛ تهران: کتابفروشی حافظ.
  48. فرزدق، همام بن غالب(1404ق)، دیوان الفرزدق، بیروت: دار بیروت للطباعه و النشر.
  49. فقهی زاده، عبدالهادی، صادقی، سید جعفر(1393ش) نقش عباسیان در جعل و تحریف روایات مهدوی، مشرق موعود، 8(29)، 164- 134.
  50. قاضی نعمان(بی­تا)، افتتاح الدعوه، تونس: الشرکه التونسیه التوزیع.
  51. قاضی نعمان، ابن حیون(1409ق)، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطها(ع)، قم: جامعه مدرسین.
  52. قزوینی، ابن ماجة (بی­تا)، سنن ابن ماجه، مصر: دار إحیاء الکتب العربیة.
  53. مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  54. مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌الحسین(1409ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم: دار الهجرة.
  55. مسعودی، ابوالحسن علی‌بن‌الحسین(بی­تا)، التنبیه و الإشراف، قاهره: دار الصاوی.
  56. مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی(1410ق)، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، الزرقاء الاردن: مکتبة المنار.
  57. منشی قمی، احمدبن‌حسین(1383ش)، خلاصة التواریخ، تهران: دانشگاه تهران مؤسسه انتشارات و چاپ.
  58. میرسراجی، سیدمرتضی و همکاران(1400ش)، «هم­سنجی و سندپژوهی اخبار ملاحم و فتن فریقین با محوریت تشخّص «نفس زکیه»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 18(51)، 179- 143. DOI: 10.22051/tqh.2021.33283.2988
  59. ناجی، محمد یوسف، (1387ش)، رساله در پادشاهی صفوی، تهران: مجلس شورای اسلامی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد.
  60. ناشناس(بی­تا). أخبار الدولة العباسیة، بیروت: دار الطلیعة.
  61. ناشناس(1350ش)، عالم آرای صفوی، تصحیح یدالله شکری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  62. نعمانی، ابن‌أبی‌زینب‏(1397ق)، الغیبة، تهران: صدوق.
  63. نوبختی، حسن‌بن‌موسی(1386ش)، فرق الشیعه، ترجمه محمدجواد مشکور، تهران: علمی و فرهنگی.
  64. واله اصفهانی، محمدیوسف(1372ش)، خُلد بَرین، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  65. یاقوت حموی، یاقوت‌بن‌عبدالله(1995م)، معجم البلدان، بیروت: دار صادر.